zougla: Ο πιο μακρύς δρόμος

Τρίτη 7 Ιουνίου 2016

Ο πιο μακρύς δρόμος

10 (1)

—της Μαρίας Κατσουνάκη—

Όταν ακούς ανθρώπους που ασχολούνται με το προσφυγικό να μιλούν για το θέμα, αντιλαμβάνεσαι πόσο σύνθετο είναι, πόσο ψεύτικα ηχούν τα «μοιρολόγια», πόσο και η ελάχιστη συναίσθηση ευθύνης επιβάλλει όλο και λιγότερα λόγια.

Η σύνθεση του πάνελ την περασμένη Δευτέρα στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος περιλάμβανε δύο δημιουργούς και δύο «ειδικούς»: τη σκηνοθέτιδα Μαριάννα Οικονόμου, τον φωτογράφο Ενρί Τσανάι, την αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ξένη Δημητρίου και την πρόεδρο της «ΜΕΤΑδρασης» Λώρα Παππά. Η συζήτηση είχε τίτλο «Πρόσφυγες: εικόνες, λόγια, τεκμήρια» και ήταν μια φυσική συνέχεια του ντοκιμαντέρ «Ο πιο μακρύς δρόμος» της Μαριάννας Οικονόμου, που είχε προηγηθεί. Δύο ανήλικοι παράνομοι μετανάστες, από το Ιράκ και τη Συρία, κρατούμενοι στις φυλακές Βόλου, είναι το θέμα της ταινίας – έχουμε αναφερθεί και στο παρελθόν σ’ αυτό. Η κατηγορία που τους βάρυνε (διακίνηση μεταναστών) αποδεικνύεται ανυπόστατη και αφήνονται ελεύθεροι, ύστερα από ενάμιση χρόνο κράτησης ο ένας και 8 μήνες ο άλλος.

Η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από τους νόμους, τη Δικαιοσύνη, το οξύτατο πρόβλημα των ασυνόδευτων ανηλίκων (1.800 είναι επισήμως καταγεγραμμένοι αυτή τη στιγμή στη χώρα μας). Πώς θα καλυφθούν οι ανάγκες αυτών των παιδιών (και εκπαιδευτικές), μπορεί να προχωρήσει στην Ελλάδα η λύση των ανάδοχων οικογενειών, θέλουν οι μεγαλύτεροι έφηβοι να μείνουν εδώ ή επιθυμούν να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς τη Γερμανία ή τη Βόρεια Ευρώπη;

Η κουβέντα περιείχε στοιχεία, μετέφερε βιώματα, ερωτήματα, δήλωνε αποκλίσεις, αδυναμίες, ανάγκη για κατάρτιση σε ζητήματα που ανακύπτουν και είναι πρωτόγνωρα ακόμη και για τους ειδικούς. Οσο ο δημόσιος διάλογος εκτείνεται και οι εικόνες επιμένουν, αναπαράγονται και πολλαπλασιάζονται, τόσο το «προσφυγικό» έχει ελπίδες να κινήσει διαδικασίες για μερική έστω εξομάλυνση. Η «λύση» δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως λέξη. Δεν είναι μόνο στερεότυπη, είναι και εξωπραγματική. Μοιάζει περισσότερο με ξόρκι παρά με προοπτική.

Οι επιπλοκές όσο και οι τραγωδίες πρέπει να θεωρούνται δεδομένες. Πρόσφατα, στη Μεσόγειο, χάθηκαν 700 ή 900 άνθρωποι από το Σουδάν, τη Νιγηρία, την Ερυθραία, που, μέσω Λιβύης, θέλησαν να κάνουν το άλμα τους προς την ελευθερία (;). Ο ακριβής αριθμός των νεκρών ήταν αδύνατον να διαπιστωθεί. Περίπου 700 ή 900. Διακόσια άτομα απόκλιση. Νεκροί ή ζωντανοί, δεν θα διευκρινιστεί μάλλον ποτέ. Την περασμένη Τετάρτη δύο ανήλικοι πρόσφυγες από το Ιράκ, 12 και 14 ετών, έχασαν τη ζωή τους κοντά στο hotspot της Πέτρας Ολύμπου. Βρέθηκαν πνιγμένοι σε δεξαμενή άρδευσης, στην οποία, μάλλον βούτηξαν για να κολυμπήσουν.

Αν επιλέγαμε δύο λέξεις που να χαρακτηρίζουν την «προσφυγική κρίση», αυτές θα ήταν το «μάλλον» και το «περίπου». Ποτέ σε ρεπορτάζ και περιγραφές δεν έχει υπάρξει τόση συσσωρευμένη αμφισημία και αμφιβολία για τη μεταφορά των στοιχείων όσο στις ειδησεογραφικές ενημερώσεις για το προσφυγικό. Ανθρωποι ορατοί και αόρατοι, αριθμοί που προσφέρονται με στόμφο και έπειτα από λίγο λησμονιούνται. Το μόνο που δεν χάνεται είναι οι αφηγήσεις, οι εκατοντάδες ιστορίες, παρεμφερείς ή ξεχωριστές, οι οποίες δημοσιοποιούνται καθημερινά. Τους γνωρίζουμε με τα μικρά τους ονόματα, ο Τζασίμ, ο Αλσάλεχ, ο Νουρίν, η Φατίμα κ.ο.κ. Από κάπου έφυγαν για να γλιτώσουν από βέβαιο θάνατο και κάπου –άγνωστο– θα καταλήξουν για να συνεχίσουν, στην καλύτερη περίπτωση, μια ζωή.

Αδιάσειστο τεκμήριο αυτής της συγκλονιστικής μετακίνησης πληθυσμών είναι οι ιστορίες και οι εικόνες. Συμπορευόμαστε πια χωρίς να το επιδιώκουμε. Είτε συμπονούμε είτε αδιαφορούμε, είτε προστρέχουμε εθελοντικά ή αποτραβιόμαστε διακριτικά, οι άνθρωποι αυτοί, μακρινοί ή κοντινοί, ορατοί ή αόρατοι, είναι ανάμεσά μας. Και να μην τους βλέπουμε, τους ακούμε. Και να μην τους ακούμε, τους συζητάμε. Ζούμε μαζί τους.

δρομος2