Αυτό δεν είναι τραγούδι #1317 DJ της ημέρας, ο Γιώργος Τσακνιάς
Δεν είχα καμία σχέση με την Ελευσίνα. Ούτε καταγωγή, ούτε συγγενείς, ούτε φίλους, ούτε διακοπές ως παιδί, τίποτα. Το ίδιο και η Ελένη. Τυχαία πήγαμε πρώτη φορά· έκτοτε επιστρέφουμε συχνά — πολύ συχνά και διόλου τυχαία.
Δεν νομίζω πως μπορώ να πω γιατί πηγαίνω στην Ελευσίνα — θα ήταν κάπως σαν απάντηση σε ερώτημα του τύπου «τι θέλει να πει ο ποιητής;» Αυτό που λέει, θέλει να πει. Αν λέει κάτι άλλο, είναι κακός ποιητής. Αν μπορούσε να το πει αλλιώς, δεν θα ήταν ποιητής.
Ούτε έχει νόημα να πω τι είναι η Ελευσίνα. Όποιος θέλει, μπορεί να πάει — ή/και να δει την Αγέλαστο πέτρα του Φίλιππου Κουτσαφτή (2000).
Πήγαμε και σήμερα. Ενώ η Αμαλία έπαιζε στην άμμο, στο σημείο ακριβώς όπου, πριν από τέσσερα χρόνια, μωρό λίγων ημερών μέσα στον μάρσιπο, μύρισε και άκουσε και είδε για πρώτη φορά τη θάλασσα, εγώ χάζευα τα πλοία στη ράδα.
Πρόλαβα και φωτογράφησα τον ασπρομάλλη (ναυτικό; Απόμαχο ναυτικό; Στεριανό;) που κοίταζε κι αυτός τα βαπόρια, καθισμένος λίγο πιο πέρα. Αδύνατον βέβαια να μη σκεφτώ το «Mal du départ» ή τον «Πιλότο Νάγκελ» του Καββαδία, ή το «Βαπόρι» του Σκαρίμπα. Το soundtrack όμως —όχι της ημέρας, το soundtrack της εικόνα της ράδας κόντρα στο φως του ήλιου που πάει να δύσει— δεν έχει λόγια. Είναι το Big Ship του Brian Eno, από το Another Green World του 1975. Ένα πάρα πολύ απλό και ατμοσφαιρικό κομμάτι, το οποίο προέκυψε από τα απομεινάρια ενός τραγουδιού που τελικά δεν γράφτηκε. Όπως όλα τα καλά έργα τέχνης (όπως και τα καλά ποιήματα, και όπως η Ελευσίνα), το Big Ship δεν χρειάζεται επεξηγήσεις: δεν έχει λόγια, αλλά μιλάει πάρα πολύ γλαφυρά και υποβλητικά για ένα Μεγάλο Βαπόρι.
Το Big Ship, σαράντα ακριβώς χρόνια από τότε που γράφτηκε, έπαιξε ξαφνικά σε δύο ταινίες: το Me and Earl and the Dying Girl του Alfonso Gomez-Rejon και το The End of the Tour του James Ponsoldt. Και οι δύο ταινίες βγήκαν το 2015 κι έχουν να κάνουν με θάνατο και αποχωρισμό.
* * *
Κάθε βράδυ, ένας συνεργάτης ή φίλος του dim/art διαλέγει ένα τραγούδι — ή, μάλλον όχι· αυτό δεν είναι τραγούδι, ή δεν είναι μόνο ένα τραγούδι: είναι μια ιστορία για ένα τραγούδι. Στείλτε μας κι εσείς ένα τραγούδι που δεν είναι τραγούδι στο dimartblog@gmail.com.
Αυτό δεν είναι τραγούδι #1316 DJ της ημέρας, ο Γιώργος Τσακνιάς
Οι Pink Floyd κυκλοφόρησαν το Meddle στις 31 Οκτωβρίου 1971 (Harvest). Ήταν ένα άλμπουμ μεταβατικό, ανάμεσα στην εποχή του Syd Barrett και στην περίοδο των «θεματικών» άλμπουμ, στα οποία στιχουργικά κυριαρχούσε ο Roger Waters. Στο Meddle οι Floyd δεν είχαν αποφασίσει τι ακριβώς θέλουν να κάνουν. Ούτε καν περίπου. Το άλμπουμ ηχογραφήθηκε σε χρόνο κλεμμένο, ανάμεσα σε περιοδείες, σε διάφορα στούντιο ανά την Αγγλία. Έχουν συνεισφέρει όλα τα μέλη υλικό και, εν τέλει, πρόκειται για ένα άθροισμα ποικίλων πειραματισμών που δεν περιστρέφονται γύρω από κάποιον άξονα ούτε και οδηγούν κάπου. Παρ’ όλα ταύτα, είναι Floyd, σε μια πολύ εμπνευσμένη και δημιουργική φάση τους.
Στο Meddle περιλαμβάνεται το Seamus. Είναι ένα από τα πολλά τραγούδια στην ιστορία της ροκ που αναφέρονται σε σκυλιά, κυριολεκτικά ή μεταφορικά — ας θυμηθούμε στο σημείο αυτό μερικά από τα καλύτερα ή τα πιο εμβληματικά, όπως το Gonna buy me a dog των Monkeys, το Hound dog του Elvis, το Walking the dog του Rufus Thomas (το έκαναν γνωστό οι Stones), το Old Blue της Baez, το Black dog των Led Zeppelin, το Gypsy, Joe and me της Dolly Parton και, φυσικά, το κορυφαίο I wanna be your dog των Stooges.
Το Seamus, ωστόσο, έχει μια ιδιαιτερότητα: είναι το μόνο κομμάτι για σκυλιά στο οποίο όχι απλώς ακούγεται αλλά τραγουδάει σε όλη τη διάρκεια (2 λεπτά και 15 δευτερόλεπτα) το περί ου ο λόγος τετράποδο. Είπαμε: τότε ακόμα οι Floyd ήταν ανοιχτοί σε πειραματισμούς. Ο Seamus ήταν το σκοτσέζικο τσομπανόσκυλο (collie) του Steve Marriott, τραγουδιστή των Humble Pie, και ακούγεται σε όλο το κομμάτι, το οποίο είναι ένα μπλουζ σε ανοιχτό κούρντισμα ρε, με slide ακουστική, πιάνο και μπάσο.
Το κομμάτι παίχτηκε και στο Live at Pompeii (1972). Στα ουρλιαχτά, η Mademoiselle Nobs, ένα Borzoi της Madonna Bouglione, κόρης του διευθυντή τσίρκου Joseph Bouglione (εννοείται ότι το κομμάτι στο συγκεκριμένο δίσκο πήρε το όνομα της ερμηνεύτριας).
Ο βιογράφος των Pink Floyd και τουλάχιστον ένας κριτικός χαρακτήρισαν το κομμάτι «για πέταμα». Σύμφωνα με το Classic Rock Review, οι fans των Floyd κατατάσσουν το Seamus στα χειρότερα κομμάτια τους. Ο Gilmour αργότερα σχολίασε: «Φαίνεται ότι δεν το βρήκαν όλοι τόσο διασκεδαστικό όσο το βρήκαμε εμείς».
Syd & Seamus
Εικόνα εξωφύλλου: Steve Marriott & Seamus
* * *
Κάθε βράδυ, ένας συνεργάτης ή φίλος του dim/art διαλέγει ένα τραγούδι — ή, μάλλον όχι· αυτό δεν είναι τραγούδι, ή δεν είναι μόνο ένα τραγούδι: είναι μια ιστορία για ένα τραγούδι. Στείλτε μας κι εσείς ένα τραγούδι που δεν είναι τραγούδι στο dimartblog@gmail.com.
Ούτε γαλαξιακές αφηγήσεις, ούτε τριζάτες πόρτες, ούτε σκοτεινά μονοπάτια αυτή τη φορά. Μόνο μουσικές και τραγούδια με ένα κοινό χαρακτηριστικό: τη χρονιά που κυκλοφόρησαν σε δίσκο, ή έκαναν την παγκόσμια πρώτη συναυλία. Το 1968. Μία πραγματικά απίστευτα περιεκτική χρονιά, αλλά τελικά ποια χρονιά από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’60 δεν ήταν περιεκτική; Η Κινούμενη Άμμος θα επανέλθει σύντομα, ειδικά στο 1968.
Playlist:
Benjamin Britten – The Children’s Crusade
Joni Mitchel – Song To A Seagull
Miles Davis – Madness (an alternate take)
The Incredible String Band – Witches Hat
Samuel Barber – Twelfth Night
Pink Floyd – Set the Controls for the Heart of the Sun
The Monkeys- Dirty Diego Rehearsal – with Jack Nicholson
D. Shostakovich – Violin Sonata
Herbie Hancock – Speak Like a Child.
Ακούστε την εκπομπή:
Κινούμενη άμμος
Κάθε Κυριακή 21.00-23.00 ζωντανά στον Astra 92,8 (Κύπρος).
Λίγες μέρες αργότερα, στο dim/art.
Μουσική. Κυρίως στις περιοχές του κλασικού ροκ και της αφροαμερικάνικης μπλουζ σκηνής.
Λόγος. Που επιδιώκει να είναι συνεκτικός και ανθρώπινος. Απέναντι όμως σε κάθε είδους διακρίσεις και ρατσισμούς.
Η Κινούμενη Άμμος βαφτίστηκε έτσι κυρίως για να παρέχει την ελευθερία που επιθυμεί ο παραγωγός της, προκειμένου να κινείται σε διαφορετικά επίπεδα και διαθέσεις. Ορκισμένος εχθρός των «κατηγοριοποιήσεων» του τύπου «μουσική για νέους, μουσική για πένθος, για χαρούλες, για το καλοκαίρι, το απόγευμα, το πρωί», ο παραγωγός απλά ακούει αυτά που επιλέγει στο σπίτι του και στο αυτοκίνητό του και ελπίζει το ακροατήριο που τον τιμά να μην έχει πρόβλημα με άλματα που μπορεί να ξεκινούν από μια φυτεία του αμερικάνικου νότου και να καταλήγουν στον Pfitzner. Εμμονές στην εκπομπή, υπάρχουν. Ακούνε στα ονόματα Bob Dylan & Beatles. Επίσης, κατά καιρούς, η Κινούμενη Άμμος γλιστράει στα Μονοπάτια του Γαλαξία. Αυτός ήταν ο τίτλος εκπομπής που έκανε ο παραγωγός «μια φορά κι’ έναν καιρό» στο πρώτο πρόγραμμα της ΕΡΤ και κατά καιρούς επανέρχεται, με σκοτεινές ιστορίες συνοδευμένες από σκοτεινότερες μουσικές.
Βιβλία για παιδιά: προτάσεις μιας βιβλιόφιλης μαμάς
—της Αγγελικής Μποζίκη—
Το Πάσχα πλησιάζει κι εμείς ανυπομονούμε γιατί αυτό σημαίνει βαλίτσες και εκδρομή στους παππούδες που τόσο πολύ αγαπάμε. Φυσικά κάθε φορά παίρνουμε μαζί και τα αγαπημένα μας βιβλία, χωρίς να παραλείψουμε να πάρουμε και κάποια σχετικά με το Πάσχα. Σήμερα θα σας παρουσιάσω δυο καινούριες ανακαλύψεις από τις Εκδόσεις Πατάκη.
Η πρώτη έχει τίτλο Που χάθηκαν τα αυγά; και απευθύνεται σε παιδιά από τριών ετών. Πρωταγωνιστές ο Λάμπης και η Φανή, που κάθε χρόνο φτιάχνουν σοκολατένια αυγά για όλα τα ζώα του δάσους. Μόνο που, ενώ τα φτιάχνουν μαζί και κουράζονται και οι δύο εξίσου, όλα τα μπράβο πάνε στο Λάμπη. Η Φανή φυσικά στεναχωριέται που δεν αναγνωρίζεται και η δική της προσπάθεια και αποφασίζει να αναλάβει δράση. Έτσι, την επόμενη χρονιά βάζει σε εφαρμογή το σχέδιό της και όταν όλα είναι έτοιμα στέλνει τον Λάμπη να ξεκουραστεί με σκοπό να μοιράσει εκείνη τα αυγά. Καθώς όμως ανεβαίνει τον λόφο, χάνει τον έλεγχο του καροτσιού και τα αυγά πετάγονται προς όλες τις κατευθύνσεις. Αλλά τελικά, αυτό που έμοιαζε με καταστροφή, καταλήγει να γίνει το πιο ωραίο παιχνίδι για την Πασχαλιά.
Μια ιστορία γεμάτη χιούμορ, με έντονη και πολύχρωμη εικονογράφηση, που θα λατρέψουν τα μικρότερα παιδάκια. Από τους Άνταμ και Σάρλοτ Γκίλεν που έγραψαν το κείμενο και την Πίππα Κέρνικ που έκανε την εικονογράφηση. Ο Πέτρος δήλωσε ότι είναι πολύ αστεία ιστορία κι ότι επιτέλους αναγνωρίστηκε και η προσφορά της Φανής.
Το δεύτερο βιβλίο, με τίτλο 30 ιστορίες περιμένοντας το Πάσχα, θα το βρουν ενδιαφέρον και τα μεγαλύτερα παιδάκια. Το κείμενο είναι της Κάθριν Μόρυ, ενώ την εικονογράφηση έχουν κάνει πέντε εικονογράφοι — στο τέλος του βιβλίου μπορείτε να δείτε ποιες ιστορίες έχει εικονογραφήσει ο καθένας.
Κάθε ιστορία μάς συστήνει και έναν διαφορετικό ήρωα. Ένα τέρας καταβροχθίζει σοκολατένια αυγά, ένα σοκολατένιο κοτοπουλάκι ψάχνει τη μαμά του στο δάσος με τις χίλιες παγίδες, μια κότα γεννά χρυσά αυγά, εκατοντάδες φτερωτές καμπάνες πετούν στον πασχαλινό ουρανό και άλλες πολλές ιστορίες. Ένα πολύχρωμα βιβλίο που θα μας ταξιδέψει μέσα από παραδοσιακά παραμύθια στη Ρωσία της πριγκίπισσας Όλγας, στην Αρμενία του βασιλιά της σοκολάτας, στην Ουγγαρία, το Σουδάν αλλά και στην Ιερουσαλήμ την εποχή της σταύρωσης του Ιησού.
Μου άρεσε πολύ η λογική των σύντομων ιστοριών. Κάθε ιστορία είναι μια σελίδα και την συνοδεύει και μια εικόνα που κατά κάποιον τρόπο την ολοκληρώνει. Αποφασίσαμε να διαβάζουμε δυο ιστορίες κάθε βράδυ και στο τέλος να ψηφίσουμε την αγαπημένη μας.
Σας ευχόμαστε Καλό Πάσχα και να θυμάστε πως, ακόμα και αν δεν πάτε κάπου, μπορείτε πάντα να ταξιδέψετε μέσα από τα βιβλία.
Αυτό δεν είναι τραγούδι #1315 DJτης ημέρας, οMarkA.S.Red
Τραγούδια που άκουσα ανάμεσα σε λέξεις_1
Θα προσπαθήσω να γίνω τα μάτια σου, Χόρχε. Ακολουθώ τη συμβουλή που εσύ μου έδωσες, όταν αποχωριστήκαμε: «Γράφε και θα θυμηθείς». Θα προσπαθήσω να θυμηθώ, με ακρίβεια αυτή τη φορά. Για να μπορέσεις να διακρίνεις αυτό που είδα εγώ, για να λυθεί το μυστήριο και να αποκαλυφθεί η αλήθεια. Πάντοτε γράφουμε για να θυμηθούμε την αλήθεια. Κι όταν κάνουμε δικές μας επινοήσεις, είναι για να θυμηθούμε πιο συγκεκριμένα.
– Luis Fernando Verissimo, Ο Μπόρχες και οι αιώνιοι ουραγκοτάγκοι (μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος, Άγρα 2007, σ. 13)
* * *
Κάθε βράδυ, ένας συνεργάτης ή φίλος του dim/art διαλέγει ένα τραγούδι — ή, μάλλον όχι• αυτό δεν είναι τραγούδι, ή δεν είναι μόνο ένα τραγούδι: είναι μια ιστορία για ένα τραγούδι. Στείλτε μας κι εσείς ένα τραγούδι που δεν είναι τραγούδι στο dimartblog@gmail.com.
Ο Παναγιώτης Πούτος γράφει για το βιβλίου του ψυχιάτρου Νίκου Μαρκέτου Ψυχολογία του Φασισμού: Διερεύνηση της διείσδυσης και της επιρροής του φασισμού στο κοινωνικό σώμα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κοροντζή.
Το βιβλίο θα παρουσιαστεί το Σάββατο 31 Μαρτίου, στις 12.00 το μεσημέρι, στο Polis Art Cafe (Πεσματζόγλου 5, Αίθριο Στοάς του Βιβλίου).
* * *
Στις Βάκχες του Ευριπίδη η ομάδα των μαινάδων διαμελίζει τον βασιλιά Πενθέα. Η μητέρα του, η Αγαύη, δεν τον αναγνωρίζει και μεταφέρει θριαμβευτικά το κεφάλι του πιστεύοντας πως είναι το κεφάλι ενός λιονταριού. Αυτή η ομάδα των μαινόμενων γυναικών παρουσιάζεται ως το πρότυπο της φασιστικής ομάδας στο βιβλίο Ψυχολογία του Φασισμού του ψυχιάτρου Νίκου Μαρκέτου: σε αυτές τις ομάδες το Εγώ εκμηδενίζεται, οι ανθρώπινες σχέσεις εκτός της ομάδας εξαφανίζονται και κατά συνέπεια η ανθρώπινη ιδιότητα του Άλλου εξαλείφεται.
Το βιβλίο κυκλοφορεί σε περίοδο κατά την οποία η εκλογική άνοδος της Ακροδεξιάς προβληματίζει ακόμα πιο έντονα από ό,τι πριν δύο δεκαετίες. Ως μελέτη του φασισμού αποτελεί διεξοδική παρουσίαση της ψυχολογικής βάσης του φαινομένου. Από τον πρόλογο ο συγγραφέας περιγράφει τη στροφή του ατόμου προς τον φασισμό ως παλινδρόμηση σε προγενέστερα στάδια της ψυχολογικής του ανάπτυξης, όπου ενεργοποιούνται οι ίδιοι μηχανισμοί άμυνας στους οποίους κατέφευγε το ανώριμο και πρώιμο Εγώ: «ο φασισμός αξιοποιεί και χειραγωγεί το ασυνείδητο απαντώντας με απλό τρόπο σε αρχαϊκές ανάγκες».
Στα εισαγωγικά κεφάλαια, εκτός από την παρουσίαση του ιστορικού και πολιτικού πλαισίου, επιχειρείται η σύνδεση με την ψυχολογία. Στο κεφάλαιο σχετικά με την ιδεολογία και την πολιτική τονίζεται η συγχώνευση θρησκείας και ιδεολογίας και η χρήση των τελετουργιών ως ιεροποιημένων πολιτικών πράξεων. Στο κεφάλαιο σχετικά με την προπαγάνδα περιγράφονται λειτουργίες που ενισχύουν την ένταξη των ατόμων σε φασιστικές ομάδες: το άτομο γοητεύεται από τη φαντασιακή συμμετοχή στο συλλογικό ναρκισσισμό και η μάζα τού επιτρέπει να βγάλει τα απωθημένα ένστικτά του, ενώ μέσω της εξιδανίκευσης το ανέφικτο ιδεώδες Εγώ τού κάθε μέλους υποκαθίσταται από τον Ηγέτη.
Η περιγραφή των παραπάνω ψυχολογικών μηχανισμών κάνει σαφές πως ο φασισμός δεν είναι ένα μοναδικό φαινόμενο που εμφανίστηκε στον Μεσοπόλεμο, αλλά μία κατάσταση στην οποία μπορούμε να βρεθούμε ξανά, αν την ευνοήσουν οι συνθήκες. Η υπεροχή που προσφέρει η φασιστική ομάδα θα είναι πάντοτε ένα μέσο επιβεβαίωσης του ανδρισμού «που αποδυναμώνεται από τις κοινωνικές ταπεινώσεις και την ανατροπή των στερεοτύπων των φύλων». Η ματαίωση της ζωής, οι απειλές που βιώνουν τα άτομα, θα τροφοδοτούν πάντοτε τη ναρκισσιστική οργή αυτών των ομάδων, η οποία λειτουργεί ως ένας τρόπος απομάκρυνσης του τραυματικού πόνου. Η ταύτιση με κάποια ιδέα (όπως το Έθνος) πάντοτε θα «αποτελεί μια λύση, αν το επιμέρους έργο της ταυτότητας φαίνεται πολύ περίπλοκο».
Η προσέγγιση της ψυχολογικής βάσης του φασισμού βοηθά στην βαθύτερη κατανόηση του φαινομένου και μέσω αυτής ο συγγραφέας επιστρέφει στην ιστορική, κοινωνική και πολιτική του διάσταση: «Οι άνθρωποι είναι πολύ πιο πιθανό να υιοθετήσουν ακραία κοινωνικά συστήματα, όταν οι δικές τους ομάδες έχουν αποτύχει και όταν φαίνεται να χρειάζονται αυταρχικούς ηγέτες για να βάλουν τάξη […] τα θεμέλια των αυταρχικών ομάδων συχνά βασίζονται στην αποτυχία των πιο δημοκρατικών. Η συστημική άποψη βλέπει τους ανθρώπινους χαρακτήρες σαν λειτουργίες στις σχέσεις. Όπως κάθε σύστημα γεννά τα θεμελιακά στοιχεία που θα το αναπαραγάγουν, έτσι και το σημερινό σύστημα των σχέσεων εκμετάλλευσης και εξουσίας γεννά αυταρχικούς και υποτακτικούς, θηρευτές και θηράματα».
Αυτό δεν είναι τραγούδι #1314
DJ της ημέρας, ο Τάκης Φωτιάδης
Someday my prince will come: το έγραψαν ο Larry Morrey (στίχοι) και ο Frank Churchill (μουσική) για την ταινία της Disney «Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι» (1937). Το τραγούδησε η Adriana Caselotti, που κάνει και τη φωνή της Χιονάτης στην ταινία. Το American Film Institute το κατέταξε στη 19η θέση των 100 σημαντικότερων τραγουδιών σε ταινίες.
Το Someday my prince will come έγινε τζαζ στάνταρντ: πολλοί σημαντικοί τζαζίστες το διασκεύασαν, μεταξύ των οποίων οι Bill Evans, Miles Davis, Grant Green, Oscar Peterson, Clare Fischer, Leon Spencer Jr., Herbie Hancock, Chet Baker, Keith Jarrett, Al di Meola, Cassandra Wilson. Ακούμε την εκτέλεση του Davis που είναι εκπληκτική και που στάνταρε ακόμα περισσότερο το κομμάτι: όσοι ακολούθησαν, κατά κανόνα υιοθέτησαν το arrangement του Miles.
Υπάρχει όμως μια πολύ ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: η πρώτη τζαζ διασκευή του Someday my prince will come έγινε από μια μπάντα κρατουμένων στο στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ναζί στο Theresienstadt (Terezín στα τσέχικα), στην κατεχόμενη Τσεχοσλοβακία, το 1943.
Στο Theresienstadt συγκεντρώθηκαν περίπου 144.000 Εβραίοι, κυρίως από την Τσεχοσλοβακία και δευτερευόντως από την Αυστρία, τη Γερμανία και τις Κάτω Χώρες. Από εκεί, 88.000 εστάλησαν στο Άουσβιτς, στην Τρεμπλίνκα και σε άλλα στρατόπεδα εξόντωσης. Δεκάδες χιλιάδες έχασαν τη ζωή τους στο στρατόπεδο, προτού προλάβουν να σταλούν αλλού, από τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης (μεταξύ αυτών, η αδελφή του Sigmund Freud, η κόρη του Theodor Herzl, ο γάλλος σουρεαλιστής ποιητής Robert Desnos, ο τσέχος συνθέτης Rudolf Karel, ο αυστριακός μαθηματικός Georg Alexander Pick).
Στο Theresienstadt βρέθηκαν πάρα πολλοί καλλιτέχνες και λόγιοι κρατούμενοι — όχι τυχαία, βέβαια, καθώς η προπαγάνδα των Ναζί ήθελε να το παρουσιάσει ως πρότυπο στρατόπεδο, όπου οι κρατούμενοι διαβιούσαν σε καλές συνθήκες και όπου οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες, οι συναυλίες, οι παραστάσεις, οι διαλέξεις κ.λπ. αποτελούσαν καθημερινό φαινόμενο. Οι συνθήκες, φυσικά, ήταν τρισάθλιες και «βελτιώνονταν» μόνο επιφανειακά και πρόσκαιρα, όταν επισκεπτόταν το στρατόπεδο αντιπροσωπεία του Ερυθρού Σταυρού (όπως στην περίπτωση της δανέζικης αποστολής στις 23 Ιουνίου του 1944) ή όταν γύριζαν προπαγανδιστικά φιλμ, όπως το υλικό που κινηματογράφησε ο κρατούμενος σκηνοθέτης και ηθοποιός Kurt Gerron (που είχε παίξει και στον Γαλάζιο Άγγελο μαζί με τη Marlene Dietrich) τον Σεπτέμβριο του 1944 (αμέσως μόλις τέλειωσαν τα γυρίσματα, ο Gerron και όλοι όσοι εργάστηκαν για την ταινία μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς· ο Gerron θανατώθηκε στους θαλάμους αερίων στις 28 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου). Στην ταινία καταγράφονται και οι μουσικοί του Theresienstadt:
Η καλλιτεχνική και λογοτεχνική παραγωγή, ωστόσο, υπήρχε πραγματικά, ακόμα και σε αυτές τις συνθήκες. Στις 8 Ιανουαρίου, λοιπόν, ο τσέχος τρομπετίστας Eric Vogel ζήτησε άδεια από τη διοίκηση του στρατοπέδου να δημιουργήσει μια τζαζ-σουίνγκ μπάντα, με το όνομα Ghetto swingers. Όπερ και εγένετο: οι Ghetto swingers δημιουργήθηκαν, ενισχύθηκαν κατά καιρούς με σημαντικούς μουσικούς, που έρχονταν ως κρατούμενοι, όπως ο πιανίστας Martin Roman, ο κιθαρίστας Coco Schumann και ο τρομπονίστας Josef Taussig, βοηθήθηκαν από τον κλαρινετίστα Fritz Weiss, που είχε παράλληλα το δικό του κουιντέτο και στον οποίον οφείλονται κατά κύριο λόγο οι ενορχηστρώσεις του ρεπερτορίου της μπάντας. Οι Ghetto Swingers έπαιξαν ζωντανά στο στρατόπεδο πάνω από πενήντα φορές, κυρίως το καλοκαίρι του 1944. Ιδού μια φωτογραφία τους, από την αυτοβιογραφία του Coco Schumann:
Ο Eric Vogel κατάφερε να αποδράσει κατά τη μεταφορά του στο Νταχάου.
Ο Martin Roman μεταφέρθηκε στο Άουσβιτς μαζί με τον κινηματογραφιστή Gerron, ωστόσο αυτός επέζησε.
Ο Fritz Weiss τον Σεπτέμβριο του 1944 αποφάσισε να μη χωριστεί από τον πατέρα του, που ήταν στη διαλογή για Άουσβιτς κι έτσι θανατώθηκε στον θάλαμο αερίων στις 28 Σεπτεμβρίου, την ημέρα των 25ων γενεθλίων του.
Ο Josef Taussig μεταφέρθηκε στη Άουσβιτς με την τελευταία αποστολή, στις 28 Οκτωβρίου 1944. Τον Ιανουάριο του 1945 επιβίωσε μιας πορείας θανάτου από το Άουσβιτς στο Flossenbürg, όπου πέθανε στις 10 Μαρτίου του 1945, πέντε εβδομάδες πριν από την απελευθέρωση του στρατοπέδου από τον αμερικανικό στρατό.
Ο Coco Schumann μεταφέρθηκε στο Άουσβιτς μαζί με τους Roman και Gerron. Εκεί, μια μέρα έπεσε πάνω στον Γιόζεφ Μένγκελε, που άρχισε να ρωτάει πώς βρέθηκε εκεί και τι είναι τέλος πάντων αυτός ο νεαρός με τα γαλάζια μάτια (ο πατέρας του Schumann ήταν χριστιανός Γερμανός, που είχε μεταστραφεί στον ιουδαϊσμό όταν παντρεύτηκε Εβραία). Ο Coco ούρλιαξε: Berlin, Herr Obersturmbannführer! Plumber, Herr Obersturmbannführer! — κι ο Μένγκελε δεν ενδιαφέρθηκε ευτυχώς να μάθει περισσότερα. Ο Coco επιβίωσε και μάλιστα βρήκε ζωντανούς τους γονείς του, καθώς ο πατέρας του είχε κατορθώσει να αποκρύψει πως η γυναίκα του ήταν Εβραία και πως κι ο ίδιος είχε μεταστραφεί. Ο Coco Schumann έγινε διάσημος κιθαρίστας και συνεργάστηκε μεταξύ άλλων με τη Marlene Dietrich και την Ella Fitzgerald. Το παρατσούκλι Coco του το κόλλησε η γαλλίδα φίλη του, που δυσκολευόταν να προφέρει σωστά (εβραϊκά) το κανονικό του όνομα Jacob. Ο Coco πέθανε φέτος, στις 28 Ιανουαρίου, στα 94 του.
* * *
Κάθε βράδυ, ένας συνεργάτης ή φίλος του dim/art διαλέγει ένα τραγούδι — ή, μάλλον όχι· αυτό δεν είναι τραγούδι, ή δεν είναι μόνο ένα τραγούδι: είναι μια ιστορία για ένα τραγούδι. Στείλτε μας κι εσείς ένα τραγούδι που δεν είναι τραγούδι στο dimartblog@gmail.com.
Υπάρχει κάποιος στίχος του Βερλαίν που δε θα ξαναθυμηθώ.
Υπάρχει κάποιος δρόμος εδώ κοντά που είναι κιόλας απαγορευμένος για τα βήματά μου,
υπάρχει ένας καθρέφτης που κοιτάχτηκα για τελευταία φορά,
υπάρχει κάποια πόρτα που έχω κλείσει ως τη συντέλεια του κόσμου.
Ανάμεσα στα βιβλία της βιβλιοθήκης μου (τα βλέπω εδώ μπροστά μου)
υπάρχει κάποιο που δεν θα ξανανοίξω πια.
Τούτο το καλοκαίρι κλείνω τα πενήντα·
ο θάνατος ασταμάτητα με ροκανίζει.
Αυτό δεν είναι τραγούδι #1313
DJ της ημέρας, ο Γιώργος Θεοχάρης
Η πρώτη φορά που είδα συνθεσάιζερ ήταν κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Με είχαν σύρει δια της βίας επίσκεψη σε μία μακρινή θεία. Τελικά, ευτυχώς που πήγα γιατί πέρασα καλά – σε αντίθεση με όλους τους υπόλοιπους, τους οποίους έφερα στα όρια της παράκρουσης.
Ο κατά πολύ μεγαλύτερος από μένα ξάδερφος, αν και δεν ήταν μουσικός, είχε αποκτήσει με κάποιον τρόπο (που δεν θυμάμαι πια) ένα αναλογικό Moog. Δεν υπήρχαν και πολλά τότε στην πιάτσα. Εξωτικό φρούτο. Το κοιτούσα με δέος.
Ο ξάδερφος, αφού πρώτα μου έδειξε κάποιες από τις δυνατότητες που είχε το διαστημικό εξάρτημα, με άφησε να το εξερευνήσω. Κάθισα μπροστά του χωρίς να ξέρω τι να κάνω. Δεν είχα ιδέα από πλήκτρα. (Μέχρι τότε ταλαιπωρούσα μόνο έγχορδα και κρουστά.) Πολύ θα ήθελα να πω ότι, με το που ακούμπησα τα δάχτυλά μου στο κλαβιέ, ξεπέταξα μια φούγκα. Μόνο που δεν έγινε έτσι. Καθόλου όμως.
Πάτησα δοκιμαστικά ό,τι κουμπάκι βρήκα – διστακτικά, βέβαια, για να μην κάνω και καμιά ζημιά. Μα τι ωραία που ακουγόταν! Ήθελα να παίξω κάτι, αλλά τι; Το σκέφτηκα λίγο και δεν άργησε να μου έρθει φαεινή ιδέα: το «Popcorn»! Ήταν μεγάλη επιτυχία εκείνη την εποχή και σχετικά εύκολο – έτσι νόμιζα, δηλαδή· τουλάχιστον θυμόμουν πώς πήγαινε. Μετά από αναρίθμητες δοκιμές, κατάφερα να παίξω κάπως υποφερτά το βασικό θέμα (η πλήρης ανάπτυξή του διέφευγε ακόμα της σύλληψης). Πόσο είναι όλο κι όλο, 29 νότες; Τις είχα πετύχει (στο δόξα πατρί) όλες! Θα πρέπει να τις επανέλαβα περί τις εκατόν-εφτακόσιες φορές – και σε διάφορες οκτάβες. Ο ξάδερφος στην αρχή, όσο εγώ έπαιζα, πατούσε διάφορα κουμπάκια και δοκίμαζε εφέ. Μετά από λίγο, όμως, βαρέθηκε και τα παράτησε. Περνούσε η ώρα κι εγώ εκεί: τσίμπα-τσίμπα-τσίμπα-το / τσίμπα-τσίμπα-τσίμπα-το / ξανά-τσίμπα-ξανά-τσίμπα-ξανά-τσίμπα-τσίμπα-το – και πάλι από την αρχή, μέχρι εξαντλήσεως των αποθεμάτων (της υπομονής του σύμπαντος κόσμου).
Είχα μαγευτεί! Η αίσθηση της πιστής (κατά το δυνατόν…) αναπαραγωγής ήταν ασύλληπτη. Δεν έλεγα να ξεκολλήσω από τα πλήκτρα. Ο ξάδερφος, αφού πρώτα προσπάθησε να ανακτήσει τον έλεγχο –και με το καλό και με το άγριο–, κάποια στιγμή έφυγε από το δωμάτιο γιατί δεν άντεχε άλλο. Επιτέλους μόνος!
Δεν ξέρω πόση ώρα πέρασα μέσα στη λούπα. Δεν είχα αίσθηση του χρόνου: είχα πέσει σε έκσταση. (Τσίμπα-τσίμπα-τσίμπα-το / τσίμπα-τσίμπα-τσίμπα-το. Όνειρο!) Ο ξάδερφος, πάντως, με το που επέστρεψε, δεν σεβάστηκε ούτε την αισθητική μου χαρά ούτε τίποτα: πρώτα μου έριξε μια καρπαζιά ξεγυρισμένη και μετά πάτησε ορμητικά το κουμπί πανικού: OFF!
[Αυτό είναι το αυθεντικό: Gershon Kingsley, 1969.]
[Κι αυτή είναι η διασκευή των Hot Butter του 1972, που έγινε τεράστια επιτυχία.]
* * *
Κάθε βράδυ, ένας συνεργάτης ή φίλος του dim/art διαλέγει ένα τραγούδι — ή, μάλλον όχι• αυτό δεν είναι τραγούδι, ή δεν είναι μόνο ένα τραγούδι: είναι μια ιστορία για ένα τραγούδι. Στείλτε μας κι εσείς ένα τραγούδι που δεν είναι τραγούδι στο dimartblog@gmail.com.
