«Καθυστερήσατε, παιδιά»

Ένα ποίημα του Πιερ Πάολο Παζολίνι, άκρως προβοκατόρικο και πάντα επίκαιρο

—της Ελένης Κοσμά—

Τον Ιούνιο του 1968, στον απόηχο του γαλλικού Μάη, ο Παζολίνι γράφει ένα από τα πλέον συζητημένα και αμφιλεγόμενα ποιήματα — και φροντίζει ήδη από τον τίτλο, «Το Κ.Κ.Ι.  στους νέους», να δώσει τον τόνο της «προβοκάτσιας», της ειρωνείας, της πρόκλησης. Πίσω από το μακροσκελές αυτό ποίημα «ακούγεται» η αιματοβαμμένη σύγκρουση στη Βάλε Τζούλια της Ρώμης την 1^η Μαρτίου του 1968 ανάμεσα σε Ιταλούς αριστερούς φοιτητές και στην ιταλική αστυνομία. Ο Παζολίνι ασκεί δριμεία κριτική στους «αστούς», «βουτυρομπεμπέδες» αριστερόφρονες φοιτητές παίρνοντας το μέρος των αστυνομικών, «διότι οι αστυνόμοι είναι παιδιά φτωχών ανθρώπων.» Το ποίημα, διόλου παράδοξα, συνοδεύεται από μια Απολογία. Σημειώνει εκεί ο ποιητής: «Ας γίνει, λοιπόν, ξεκάθαρο: τούτοι οι αποτρόπαιοι στίχοι είναι όλοι τους διχασμένοι: ειρωνικοί και αυτοειρωνικοί. Όλα λέγονται εντός εισαγωγικών. […] Μέσα σε εισαγωγικά είναι επίσης, για παράδειγμα, τα δύο εδάφια που αφορούν τους ηλικιωμένους εργάτες που πάνε το απόγευμα στην οργάνωση να μάθουν ρώσικα, και το σχετικό με την εξέλιξη του παλαιού, συντετριμμένου ΚΚΙ. Αν βάλουμε στην άκρη το γεγονός ότι αντικειμενικά αυτή η εικόνα του εργάτη και του ΚΚΙ ανταποκρίνεται στην “πραγματικότητα”, εδώ στο δικό μου ποίημα είναι φιγούρες ρητορικές και παράδοξες: και πάλι προβοκατόρικες».

Ο Παζολίνι κλείνει το μάτι και στις δύο πλευρές: το ποίημα αυτό δεν είναι παρά μια άσκηση ρητορικής τέχνης, προειδοποιεί — και συνεχίζει και στην Απολογία αυτή ακόμη να τραβάει το χαλί κάτω από τα πόδια του αναγνώστη: «Το κομμάτι με τους αστυνομικούς είναι ένα κομμάτι ρητορικής τέχνης, στο οποίο ακόμη κι ένας τρελός μπολωνέζος συμβολαιογράφος θα μπορούσε να αναγνωρίσει μια “captatio malevolentiae”: τα εισαγωγικά είναι για να προβοκάρουν. […]» και συνεχίζει: «Το μόνο μη προβοκατόρικο σημείο, παρά το γεγονός ότι λέγεται σε τόνο ανόητο, είναι εκείνο το παρενθετικό στο τέλος. Εκεί θέτω, όντως, (δεν μπορούσα με κάποιο κόλπο να μεταστρέψω τον δαίμονα που με είχε καταλάβει αμέσως μετά τα επεισόδια στη Βάλε Τζούλια) ένα “πραγματικό” πρόβλημα: στο μέλλον θα προκύψει ένα δίλημμα: εμφύλιος ή επανάσταση;» Δεσμευμένοι σε αυτό ακριβώς το δίλημμα μπορούμε να διαβάσουμε στους συγκλονιστικούς στίχους του Παζολίνι περισσότερο από ποτέ ίσως την αναγκαιότητα της δεύτερης ανάγνωσης, της ανατροπής: της επανεκκίνησης. 

Ο Παζολίνι στον τάφο του Αντόνιο Γκράμσι (φωτο: Philippe Séclier ANSA/WFO)

Το Κ.Κ.Ι.* στους νέους 

—Πιερ Πάολο Παζολίνι—
Μετάφραση: Ελένη Κοσμά

Είναι θλιβερό. Η αμφισβήτηση
του Κ.Κ.Ι. έπρεπε να έχει γίνει το πρώτο μισό
της περασμένης δεκαετίας. Καθυστερήσατε, παιδιά.
Και καμιά σημασία δεν έχει αν τότε δεν είχατε ακόμη γεννηθεί:
τόσο το χειρότερο για εσάς.
Τώρα οι δημοσιογράφοι όλου του κόσμου (μαζί
με εκείνους της τηλεόρασης)
σας γλείφουν (νομίζω αυτή τη λέξη χρησιμοποιούν ακόμη
στα Πανεπιστήμια) τον κώλο. Εγώ όχι, φιλαράκια.
Έχετε τη φάτσα του βουτυρομπεμπέ.
Σας σιχαίνομαι όπως σιχαίνομαι και τους πατεράδες σας.
Έχετε το ίδιο μοχθηρό μάτι.
Η καλή καταγωγή δεν κρύβεται.
Είστε φοβισμένοι, ανασφαλείς, απεγνωσμένοι
(εξαίσια!) αλλά γνωρίζετε και πώς να είστε
αυταρχικοί, εκβιαστές και σίγουροι:
προνόμιο των μικροαστών, φιλαράκια.
Όταν χθες στη Βάλλε Τζούλια τα τσουγκρίσατε
με τους αστυνόμους,
εγώ ήμουν με το μέρος τους!
Διότι οι αστυνόμοι είναι παιδιά φτωχών ανθρώπων.
Έρχονται από τις περιφέρειες –χωριών ή πόλεων.
Και όσο για μένα, ξέρω πολύ καλά
πώς έζησαν όταν ήταν παιδιά, όταν ήταν έφηβοι,
τις πολύτιμες χίλιες λίρες, τον πατέρα που έμεινε κι αυτός παιδί,
από μια μιζέρια –που μόνο κύρος δεν προσδίδει.
Η μάνα σκληρή σαν αχθοφόρος ή τρυφερή,
από κάποια αρρώστια -σαν ξεπεταρούδι˙
Τα πολλά αδέλφια˙ το φτωχικό σπίτι
μέσα στους μπαξέδες με τις κόκκινες αλιφασκιές (σε κτήματα
άλλων)˙ τα υπόγεια
πάνω από τον υπόνομο˙ ή τα διαμερίσματα στις εργατικές
κατοικίες κ.λπ κ.λπ.
Κι έπειτα κοιτάξτε πώς τους ντύνουν: σαν παλιάτσους,
με εκείνο το ακατέργαστο ύφασμα που βρωμά συσσίτιο,
γραφείο λόχου και πλέμπα. Το χειρότερο, ασφαλώς,
είναι η ψυχολογική κατάρρευση
(για καμιά σαρανταριά χιλιάδες λίρες τον μήνα):
δίχως πια χαμόγελο,
δίχως πια ειρήνη με τον κόσμο,
εκτοπισμένοι,
αποκλεισμένοι (με έναν αποκλεισμό που παρόμοιό του δεν έχει)˙
Ταπεινωμένοι από την απώλεια της ποιότητας του ανθρώπου
για εκείνη του αστυνόμου (όταν σε μισούν μισείς).
Είναι είκοσι χρόνων, όσο κι εσείς, αγαπητοί κι αγαπητές μου.
Προφανώς συμφωνούμε: είμαστε ενάντια στη θεσμοποίηση της αστυνομίας.
Βάλτε την όμως απέναντι στη δικαιοσύνη και θα δείτε!
Οι νεαροί αστυνόμοι
που εσείς από κατανυκτικό χουλιγκανισμό (η ειδικά επιλεγμένη αναγεννησιακή μας παράδοση),
τέτοιον που ταιριάζει σε βουτυρομπεμπέδες, χτυπήσατε,
ανήκουν σε άλλη κοινωνική τάξη.
Στη Βάλλε Τζούλια, χθες, πήραμε μια γεύση
ταξικής πάλης: κι εσείς, φιλαράκια μου, (μολονότι από την πλευρά
του δικαίου) ήσασταν οι πλούσιοι,
ενώ οι αστυνόμοι (που ήταν στην πλευρά του
άδικου): οι φτωχοί. Ωραία νίκη, λοιπόν,
η νίκη σας! Σε παρόμοιες περιστάσεις,
δίνουν στους αστυνομικούς τα λουλούδια, φιλαράκια.
Η Popolo και η Corriere della sera, η Newsweek και η Monde
σας γλείφουν τον κώλο. Είσαστε τα παιδιά τους,
η ελπίδα τους, το μέλλον τους: μπορεί να σας αποπαίρνουν,
σίγουρα όμως δεν προετοιμάζονται
για μια νέα ταξική επίθεση εναντίον σας.
Το πολύ πολύ κάποτε
να ξαναβρεθείτε ο ένας απέναντι στον άλλο
σε κάποιον εσωτερικό αγώνα επικράτησης.
Για όποιον, διανοούμενο ή εργάτη,
είναι έξω από τις προσωπικές σας διενέξεις
η ιδέα φαίνεται εξαιρετικά διασκεδαστική:
ένας νέος αστός γεμίζει μώλωπες έναν γέρο
αστό -και ένας γέρος αστός στέλνει στη φυλακή
έναν νέο αστό. Επιεικώς,
τα χρόνια του Χίτλερ επιστρέφουν: η μπουρζουαζία
λατρεύει να τιμωρεί με τα ίδια -τα δικά της-  χέρια.
Ζητώ συγχώρεση από εκείνους τους χίλιους ή δυο χιλιάδες νέους αδελφούς μου που δουλεύουν
το Τρέντο ή στο Τορίνο,
στην Παβία ή στην Πίζα,
στη Φλωρεντία ή και στη Ρώμη ακόμα,
αλλά πρέπει να το πω: το Φοιτητικό Κίνημα
δεν ακολουθεί τα ευαγγέλια
στην ανάγνωση των οποίων επιδίδονται οι κόλακές του της μέσης ηλικίας
για να νιώσουν νέοι και να αφομοιώσουν την αγνότητα του εκβιαστή:
ένα πράγμα γνωρίζουν στα σίγουρα οι φοιτητές:
την ηθικολογία του αξιωματούχου ή επαγγελματία πατέρα,
την κομφορμιστική βιαιότητα του μεγάλου αδελφού
(δασκαλεμένου, ασφαλώς, από τον πατέρα),
την απέχθεια για την κουλτούρα της μάνας –που κρατάει από την
επαρχία, αν και κανείς πλέον δεν το διακρίνει.
Αυτό, αγαπητά παιδιά, ασφαλώς το γνωρίζετε.
Και το εφαρμόζετε σε δύο αδιαπραγμάτευτες θέσεις:
την αναγνώριση των δικαιωμάτων σας (είναι γνωστό πως η δημοκρατία
μόνον εσάς λαμβάνει υπόψη) και το πάθος για
εξουσία.
Ναι, τα σλόγκαν σας κοιτάζουν πάντα
προς την εξουσία.
Διαβάζω στα γένια σας φιλοδοξίες αβάσιμες,
στη χλωμάδα σας απεγνωσμένη υπεροψία,
στα μάτια σας έναν ανύπαρκτο ερωτισμό,
στην υπερβολική υγεία αλαζονεία, στην ελάχιστη υγεία περιφρόνηση
(μόνον για εκείνους από εσάς που έρχονται από τα χαμηλότερα
αστικά στρώματα ή από κάποια εργατική οικογένεια,
αυτά τα ελαττώματα έχουν μια κάποια ευγένεια:
γνωρίζεις τον ίδιο σου τον εαυτό και το σχολείο της Μπαρμπιάνα!)
Καταλαμβάνετε τα Πανεπιστήμια
αλλά λέτε πως τις ίδιες ιδέες έχουν
και οι νέοι εργάτες.
Λοιπόν:
η Corriere della sera και η Popolo, η Newsweek και η Monde
κόπτονται να καταλάβουν
τα προβλήματά τους;
Η αστυνομία θα αρκεστεί –νομίζετε– σε κανά δυο μώλωπες
μέσα σε ένα κατειλημμένο εργοστάσιο;
Είναι μια παρατήρηση κοινότοπη˙
και εκβιαστική. Αλλά κυρίως ανώφελη:
διότι εσείς είστε αστοί
και άρα αντικομμουνιστές. Οι εργάτες: εκείνοι
είναι που έμειναν στο 1950 και ακόμη πιο πίσω.
Μια ιδέα παλιά όσο κι εκείνη της Αντίστασης
(που δοκιμάστηκε είκοσι χρόνια πριν
και τόσο το χειρότερο για εσάς που δεν είχατε ακόμη γεννηθεί)
θάλλει ακόμη στα λαϊκά στέρνα, στις επαρχίες.
Θα’ ναι ίσως διότι οι εργάτες δεν μιλάνε ούτε γαλλικά ούτε αγγλικά,
και ένας μόνο, καημενούλης, το απόγευμα, στη Μονάδα,
είπε να μάθει λίγα ρώσικα.
Σταματήστε πια να σκέφτεστε τα δικαιώματά σας,
σταματήστε να διεκδικείτε την εξουσία.
Ένας λυτρωμένος αστός πρέπει να αρνηθεί όλα του τα δικαιώματα,
να εξορίσει από την ψυχή του, μια για πάντα,
την ιδέα της εξουσίας. Όλα τούτα λέγονται φιλελευθερισμός: αφήστε τον
στον Μπομπ Κένεντυ.
Δάσκαλος γίνεσαι καταλαμβάνοντας εργοστάσια
όχι Πανεπιστήμια: οι κόλακές σας (ακόμη και οι κομμουνιστές)
δεν σας λένε την κοινότοπη αλήθεια: πως είστε ένα νέο
είδος αδέσμευτων ιδεολόγων όπως οι πατέρες σας˙
ναι: όπως οι πατέρες σας, ακόμη, παιδιά.
Ορίστε,
οι Αμερικάνοι, οι λατρεμένοι σας σύντροφοι,
με τα βλακώδη λουλούδια τους, επινοούν οι ίδιοι
μια «νέα» επαναστατική γλώσσα!
Την επινοούν μέρα με τη μέρα.
Εσείς, όμως, δεν μπορείτε να το κάνετε αυτό γιατί στην Ευρώπη υπάρχει ήδη μία:
μπορείτε να την αγνοήσετε;
Ναι, εσείς θέλετε να την αγνοήσετε (με μεγάλη ικανοποίηση
των Times και της Tempo).
Την αγνοείτε πηγαίνοντας, με ηθικολογίες από τα βάθη των επαρχιών,
«περισσότερο αριστερά». Περίεργο,
εγκαταλείποντας την επαναστατική γλώσσα
του φτωχού, παλαιού, επίσημου
Κομουνιστικού Κόμματος,
υιοθετήσατε μια αιρετική παραλλαγή,
πάντα όμως στη βάση της κατωτάτης αργκώ
των κοινωνιολόγων χωρίς ιδεολογία (ή των Πατέρων της γραφειοκρατίας).
Έτσι μιλώντας,
ζητάτε τα πάντα με λέξεις,
ενώ, με πράξεις, ζητάτε μόνον εκείνο
το οποίο δικαιούστε (σαν καλά παιδιά αστών):
μια σειρά μεταρρυθμίσεων που επείγουν,
την εφαρμογή νέων παιδαγωγικών μεθόδων
και την ανανέωση του κρατικού μηχανισμού.
Μπράβο σας! Ευγενή αισθήματα!
Το λαμπρό άστρο της μπουρζουαζίας σας οδηγεί!
Συνεπαρμένοι από τη νίκη σας εναντίον των πιτσιρικάδων
της αστυνομίας –που απ’ τη φτώχια αναγκάστηκαν να υπηρετήσουν–
(και μεθυσμένοι από τα συμφέροντα της κοινής –αστικής–
γνώμης απέναντι στην οποία συμπεριφέρεστε σαν
ψυχρές γυναίκες, που αγνοούν και κακομεταχειρίζονται
τον πλούσιο θαυμαστή)
βάζετε στην άκρη το μόνο πραγματικά επικίνδυνο μέσο
για να χτυπήσετε τους πατέρες σας:
δηλαδή, τον κομμουνισμό.
Ελπίζω να έχετε καταλάβει
ότι η στροφή προς τον πουριτανισμό
είναι ένας τρόπος να μπλοκάρετε
μια πράξη πραγματικά επαναστατική.
Πηγαίνετε, αντίθετα, παιδιά, να επιτεθείτε στις Ομοσπονδίες!
Πηγαίνετε να εισβάλλετε στις Μονάδες!
Πηγαίνετε να καταλάβετε τα γραφεία της
Κεντρικής Επιτροπής! Πηγαίνετε, πηγαίνετε
να κατασκηνώσετε στη Βία ντελλέ Μποτέγκε Οσκούρε!
Αν ζητάτε την εξουσία, διεκδικήστε, τουλάχιστον, την εξουσία
ενός Κόμματος που είναι εξολοκλήρου αντίθετο
(αν και ερημωμένο, εξαιτίας της αυταρχικότητας των κυρίων
με το ευπρεπές διπλόπιετο σακάκι, που αγαπούν το μπόουλινγκ
και λατρεύουν να καταφάσκουν με διπλές αρνήσεις, αστοί
σύντροφοι των ηλίθιων πατεράδων σας)
και έχει ως θεωρητικό στόχο την καταστροφή της Εξουσίας.
Και αποφασίζει να καταστρέψει, κυρίως,
ό,τι αστικό έχει μέσα του˙
Πολύ αμφιβάλλω, έπειτα και από το δικό σας παράδειγμα,
αν, όπως έλεγα, η καλή καταγωγή δεν κρύβεται…
Σε κάθε περίπτωση: το Κ.Κ.Ι. στους νέους!

………………………………………………………………………..

Μα –αχ!–  τι σας προτείνω; Τι σας
συμβουλεύω; Σε τι σας ωθώ;
Μετανιώνω, μετανιώνω!
Έχω πάρει τον δρόμο που οδηγεί στον συμβιβασμό
και ο Θεός θα με καταραστεί. Μη με ακούτε.
Αχ, αχ, αχ,
εκβιαστές,
λίγο έλειψε να ανοίξω τις πύλες της κοινής λογικής!
Αλλά –ευτυχώς– πρόλαβα να σταματήσω,
σώζοντας μαζί τις ασάφειες και τα μισαλλόδοξα δίπολα.
Άγγιξα, όμως, το χείλος της ντροπής…

(Θεέ μου, μήπως έπρεπε να σκεφτώ
την πιθανότητα να βγαίνατε κερδισμένοι από τον Εμφύλιο Πόλεμο
αφήνοντας στην άκρη την παλιά μου ιδέα της Επανάστασης;)

* P.C.I. (Partito Comunista Italiano). Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας.

* * *

Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Βιβλίο

 

from dimart http://ift.tt/1UVf1Rh
via IFTTT