zougla: Φωτογραφίζοντας τον πραγματικό Μπαράκ Ομπάμα

Κατά τη διάρκεια δύο ιστορικών θητειών, ο επίσημος φωτογράφος του Λευκού Οίκου Πιτ Σόουζα έχει απαθανατίσει τις πιο ανθρώπινες, ειλικρινείς και αστείες στιγμές της προεδρίας του Μπαράκ Ομπάμα.

—του Jonathan Jones | Μετάφραση για το dim/art: Γιώργος Θεοχάρης

Ήταν μια ιστορία τυπική για την Αμερική των αντιθέσεων. Από τη μία, ένας μανιασμένος Ντόναλντ Τραμπ κατήγαγε στη Νεβάδα την πλέον σαρωτική νίκη του –μέχρι εκείνη τη στιγμή– για το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων. Από την άλλη, στην Ουάσινγκτον υπήρχε ακόμα πολιτισμός. Τη βδομάδα που είχε προηγηθεί, ο Τραμπ είχε πλειοδοτήσει σε ξενοφοβική ρητορική στην προσπάθεια του να εξασφαλίσει την υποψηφιότητα για την προεδρία και φαινόταν πλέον ασταμάτητος. Μεταξύ άλλων, είχε αμφισβητήσει το δικαίωμα του σημερινού προέδρου να αναπροσδιορίζεται ως Αμερικανός. Την ίδια στιγμή, ο λοιδορούμενος πρόεδρος υποδεχόταν την υπεραιωνόβια (106 ετών) Βιρτζίνια ΜακΛόριν. Τη συνάντησή τους απαθανάτισε ο Πιτ Σόουζα, επίσημος φωτογράφος του Λευκού Οίκου. Στη φωτογραφία, ο Πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα εμφανίζεται να χαμογελάει εγκάρδια την ώρα που η πρώτη κυρία χορεύει με τη ΜακΛόριν, η οποία είχε προσκληθεί στον Λευκό Οίκο σε αναγνώριση της κοινωνικής της προσφοράς στην κοινότητα της πρωτεύουσας των ΗΠΑ. Η συνάντηση έγινε στο πλαίσιο του Μήνα Μαύρης Ιστορίας – και η φωτογραφία του Σόουζα καταφέρνει να είναι ταυτόχρονα και ανθρώπινη και ιστορική. Τρεις Αφροαμερικανοί στον Λευκό Οίκο. Το δωμάτιο στο οποίο βρίσκονται –το Μπλε Δωμάτιο– είναι πλούσια διακοσμημένο με χρυσά αστέρια, έπιπλα αυτοκρατορικού στυλ και το πορτρέτο κάποιου ιστορικού πατέρα του έθνους που κρατάει ένα λευκό μαντίλι στο λευκό του χέρι.

2502

Φεβρουάριος 2016 – Ο Μπαράκ Ομπάμα παρακολουθεί την πρώτη κυρία να χορεύει με την ηλικίας 106 ετών Βιρτζίνια ΜακΛόριν στο Μπλε Δωμάτιο του Λευκού Οίκου

Αυτή είναι μόνο μία από μια σειρά έντονα ανθρώπινων και συχνά αστείων φωτογραφιών —τις οποίες δεν έδωσε στη δημοσιότητα το γραφείο τύπου του Λευκού Οίκου, αλλά ανέβηκαν στο Flickr και στο Instagram— όπου ο Σόουζα έχει απαθανατίσει στιγμές της προεδρίας του Ομπάμα, η οποία δεν πρόκειται να ξεχαστεί ποτέ. Αυτές οι φωτογραφίες είναι πολύτιμα ιστορικά ντοκουμέντα. Οι επικριτές από δεξιά κι από αριστερά κατηγορούν την οχτάχρονη προεδρία αυτού του προφανώς έξυπνου και αξιοπρεπούς ανθρώπου για τα πάντα, από την αποτυχία του να κλείσει το Γκουαντάναμο (ακόμα προσπαθεί) μέχρι τη συνεχιζόμενη οικονομική δυσπραγία που έχει δώσει το έναυσμα για την πιο ακραία προεκλογική εκστρατεία από την προεδρική εκλογή του 1860. Εντούτοις, οι φωτογραφίες του Σόουζα λένε μια διαφορετική ιστορία – τη μόνη που έχει σημασία τελικά. Ο Ομπάμα κατάφερε το αδύνατο: να κάνει τον Λευκό Οίκο το σπίτι μια αφροαμερικανικής οικογένειας για οχτώ χρόνια.

4096

Νοέμβριος 2009 – Ο Ομπάμα αστειεύεται με το επιτελείο του πριν από τη Συνάντηση Κορυφής Βόρειας και Νότιας Αμερικής στη Σιγκαπούρη

Και αν η εικόνα της ΜακΛόριν –η οποία έχει γεννηθεί το 1909, σε μια εποχή όπου ο εμφύλιος πόλεμος ήταν ακόμα ζωντανή ανάμνηση για πολλούς Αμερικανούς– να επισκέπτεται τον πρώτο μαύρο πρόεδρο των ΗΠΑ δεν περνάει το μήνυμα της ήπιας διακυβέρνησης της εποχής του Ομπάμα, ας δούμε κάποιες άλλες φωτογραφίες του Σόουζα. Το 2012, φωτογράφισε τον Ομπάμα να υποκλίνεται για να μπορέσει ο πεντάχρονος Τζέικομπ Φιλαντέλφια να αγγίξει το κεφάλι του. Το παιδί είχε πει στον Ομπάμα: «Θέλω να δω αν τα μαλλιά μου είναι ακριβώς σαν τα δικά σας». Ο πρόεδρος είχε απαντήσει: «Άγγιξέ τα, δικέ μου!»

3500

Μάιος 2009 – Ο Τζέικομπ Φιλαντέλφια ρώτησε τον Ομπάμα αν τα μαλλιά του ήταν σαν τα δικά του, κι έτσι ο ισχυρότερος άνθρωπος στον κόσμο υποκλίθηκε σε ένα παιδί

Ο Τζέικομπ Φιλαντέλφια είναι μόνο ένα από τα πολλά παιδιά αφροαμερικανικής καταγωγής που έχουν επισκεφθεί τον Ομπάμα στον Λευκό Οίκο, σε συναντήσεις που ήταν συγκινητικές, αυθόρμητες και αστείες, όπως τις συνέλαβε η φωτογραφική μηχανή του Σόουζα.

Σε μια συγκινητική ασπρόμαυρη φωτογραφία, ο Σόουζα συνέλαβε τον τρίχρονο Κλαρκ Ρέινολντς να κοιτάζει με δέος προς τα πάνω, καθώς ο Ομπάμα τον αγγίζει στο μάγουλο. Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη από το ύψος του παιδιού και συλλαμβάνει έξοχα την οπτική γωνία από την οποία ο μικρός κοιτάζει τον πρόεδρο. Το μόνο που βλέπουμε από τον Ομπάμα είναι το χέρι του να χαϊδεύει το πρόσωπο του Κλαρκ. Αντίθετα με όλους τους πίνακες και τις φωτογραφίες των προηγούμενων προέδρων, αυτό το χέρι δεν είναι λευκό. Πώς μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι αυτό δεν σημαίνει τίποτα; Ο μικρός Κλαρκ Ρέινολντς προφανώς πιστεύει ότι σημαίνει κάτι, το ίδιο και ο Σόουζα, του οποίου οι φωτογραφίες έχουν γίνει πιο εκφραστικές, πιο συναισθηματικές κατά τη διάρκεια της τελευταίας χρονιάς του Ομπάμα στο αξίωμα.

1000

Φεβρουάριος 2016 – Ο Ομπάμα αγγίζει το πρόσωπο του τρίχρονου Κλαρκ Ρέινολντς σε μία από τις πιο συγκινητικές φωτογραφίες του Σόουζα

Ασφαλώς, δεν είναι ιστορικές όλες οι ευχάριστα θερμές και ανθρώπινες στιγμές που έχει καταγράψει η κάμερα του Σόουζα στον Λευκό Οίκο. Πολλές φορές, ο Σόουζα απλώς συλλαμβάνει την αίσθηση του χιούμορ και την σπινθηροβόλα κοινωνική άνεση του προέδρου. Υπάρχει μία έξοχη φωτογραφία όπου ο πρόεδρος κάνει ότι έχει πιαστεί στο αόρατο δίχτυ το οποίο του έχει πετάξει ένα αγόρι που φοράει στολή Σπάιντερμαν. Σε μια άλλη αξιολάτρευτη φωτογραφία, ο πρόεδρος επιδεικνύει τις καλύτερες χορευτικές του φιγούρες στα παρασκήνια, πριν από κάποια χορευτική παράσταση όπου συμμετείχε η κόρη του. Ένα πιο στοχαστικό πορτρέτο συλλαμβάνει τις εντάσεις και τα μυστικά της εξουσίας, καθώς ο Ομπάμα αντανακλάται σε έναν καθρέφτη στον Λευκό Οίκο, με το δάχτυλο στα χείλη, βυθισμένος σε κάποια συνωμοτική συνομιλία.

4096 (1)

Απρίλιος 2011 – Ο Σόουζα συλλαμβάνει τον Ομπάμα στην καρδιά των γεγονότων, όπου πιθανώς αισθάνεται το βάρος της δουλειάς του

Τι είναι αυτό που έκανε τον Σόουζα τον ιδανικό χρονικογράφο της καθημερινότητας του Προέδρου Ομπάμα; Η απάντηση προκαλεί έκπληξη. Πριν απαθανατίσει στιγμές της ζωής του πρώτου μαύρου προέδρου της Αμερικής στον Λευκό Οίκο, ο Σόουζα έκανε την ίδια δουλειά για τον πρώτο ηθοποιό του Χόλιγουντ που κυβέρνησε από το Οβάλ Γραφείο. Από το 1983 έως το 1989 ήταν ο επίσημος φωτογράφος του Ρόλαντ Ρέιγκαν. Ίσως η πιο γνωστή φωτογραφία του εκείνης της εποχής να είναι εκείνη που δείχνει τον Ρόναλντ και τη Νάνσι Ρέιγκαν να υποδέχονται τον Μάικλ Τζάκσον, ο οποίος φοράει ένα τζάκετ στρατιωτικού στυλ με πούλιες. Ο Ρέιγκαν μοιάζει δικαίως μπερδεμένος — ποιος είν’ αυτός, ο βασιλιάς της ποπ ή ο επικεφαλής του αμυντικού προγράμματος του Πόλεμου των Άστρων;

2848

Νοέμβριος 2005 – Ο Ομπάμα, εδώ ακόμα νέος, αναβαίνει τα σκαλιά του Καπιτωλίου

Ενδεχομένως να υπάρχουν περισσότερα κοινά στοιχεία μεταξύ του Ρέιγκαν και του Ομπάμα απ’ ό,τι φαίνεται εκ πρώτης όψεως – και ο Σόουζα ξέρει πώς να τα αναδείξει. Ήταν και οι δύο εξαιρετικά επικοινωνιακοί. Κανείς τους δεν άφησε τη λαμπρότητα του αξιώματος να τους μετατρέψει σε αλαζόνες. Ο Ρέιγκαν, όπως και ο Ομπάμα, είχε μια ανθρώπινη διάσταση, μια ικανότητα να συνδέεται με τους ανθρώπους. Απ’ ό,τι φαίνεται, το να είσαι ανθρώπινος είναι σπάνιο χάρισμα ανάμεσα στους σύγχρονους πολιτικούς. Είναι γνωστό ότι ο Ρέιγκαν ήταν τόσο χαλαρός που μπορούσε να αστειεύεται ακόμα και με τον πυρηνικό πόλεμο. Ίσως να είχε τρομοκρατήσει τους ειρηνόφιλους, αλλά ο αμερικανικός λαός αισθανόταν σιγουριά με την άνεση που επεδείκνυε ο πρόεδρος.

2500

Ιανουάριος 2009 – Χιούμορ, αγάπη και φιλία – το ζεύγος Ομπάμα μοιράζεται ένα αστείο μέσα στο ασανσέρ τη βραδιά της ορκωμοσίας

Και ο Ομπάμα επίσης επιδεικνύει απόλυτη άνεση ως πρόεδρος. Δεν πρόκειται για λατρεία της εξουσίας. Οι φωτογραφίες του Σόουζα ποτέ δεν τον δείχνουν υπερόπτη ή απόμακρο ή επικίνδυνο. Σε αυτές τις φωτογραφίες πάντα μοιάζει ευτυχής και μετριόφρων με το αξίωμά του: η φωτογραφία στην οποία χαιρετάει φιλικά έναν καθαριστή με κάποιο κυβερνητικό κτίριο υπογραμμίζει αθόρυβα το γεγονός ότι γνωρίζει πως στην πραγματική ζωή οι μεγάλες ανισότητες θα συνεχίσουν και μετά την οχτάχρονη προεδρία του.

Όπου αναφέρονται οι φωτογραφίες του Σοούζα συχνά επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά ότι αποδεικνύουν πόσο «κουλ» είναι αυτός ο πρόεδρος, αλλά αυτή η λέξη δεν σημαίνει τίποτα. Αυτές οι φωτογραφίες αφηγούνται την πραγματική ιστορία μιας προεδρίας με τρόπο που οι λέξεις αδυνατούν. Όταν όλο αυτό το μίσος, ο θυμός, οι θεωρίες για την καταγωγή του Ομπάμα, οι επικρίσεις από δεξιά, οι επικρίσεις από αριστερά, ακόμα και το φιλελεύθερο λευκό δέος για τον «κουλ» μαύρο τυπάκο, θαφτούν κάτω από τη σκόνη της ιστορίας, οι φωτογραφίες του Σόουζα θα αφηγούνται την ιστορία ενός ηγέτη που διατηρούσε την ψυχραιμία του υπό πίεση, δεν καβάλησε το καλάμι λόγω του αξιώματός του, ήταν απίστευτα ανθρώπινος και έδειχνε τον δρόμο σε όλα τα παιδιά που πέρασαν από το Οβάλ Γραφείο του, και σε εκατομμύρια άλλους, πώς να είναι καλοί άνθρωποι, καλοί Αμερικανοί και καλοί πολίτες του κόσμου. Θα μας λείψει ο άνθρωπος που απεικονίζεται σε αυτές τις φωτογραφίες; Ε, ναι, ρε γαμώτο!

1500

Πάνω: Οκτώβριος 2009 – Ο πρόεδρος διεκδικεί το ριμπάουντ από μέλη του Κογκρέσου κατά τη διάρκεια αγώνα μπάσκετ στον Λευκό Οίκο. Κάτω: Μάρτιος 2008 – Ο πρόεδρος τρέχει στο Ανατολικό Περιστύλιο του Λευκού Οίκου με τον Μπο, τον σκύλο της οικογένειας.

3500 (1)

1500 (1)

Πάνω: Μάρτιος 2015 – Το ζεύγος Ομπάμα μοιράζεται μία προσωπική στιγμή καθώς παρακολουθούν εκδήλωση για την 50^η επέτειο των πορειών για τα ανθρώπινα δικαιώματα από τη Σέλμα στο Μοντγκόμερι. Κάτω: Ιούνιος 2013 – Ο πρόεδρος επιδεικνύει τις καλύτερες χορευτικές του φιγούρες στα παρασκήνια, πριν από κάποια χορευτική παράσταση όπου συμμετείχε η κόρη του Σάσα.

3000

4096 (2)

Πάνω: Οκτώβριος 2012 – Ο πρόεδρος δείχνει την αστεία του πλευρά κάνοντας τον κακό της υπόθεσης για χάρη ενός τρίχρονου Σπάιντερμαν. Κάτω: Αύγουστος 2013 – Ο Ομπάμα και η πρώτη κυρία στην 50^η επέτειο της Πορείας στην Ουάσινγκτον για Δουλειές και Ελευθερία.

1024

1500 (2)

Πάνω: Ιούνιος 2013 – Ο Ομπάμα αγκαλιάζει την κόρη του Σάσα κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο κελί της φυλακής στη Βόρεια Αφρική όπου πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του ο Νέλσον Μαντέλα. Κάτω: Ιούλιος 2012 – Το Οβάλ Γραφείο γίνεται παιδική χαρά για ένα παιδάκι που παίζει παρέα με τον πρόεδρο.

4096 (3)