zougla: Ορισμός κι απροσδιοριστία στα κοινωνικά μαθηματικά του δημόσιου χώρου

—του Γρηγόρη Καραγρηγορίου για τη στήλη Παροράματα και ημαρτημένα—

Ο δημόσιος χώρος ανήκει εξ ορισμού σε όλους και συμβατικά εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον. Σε συμβολικό επίπεδο είναι η τοπογραφική έκφραση του συνόλου κι ο κοινός παρονομαστής της κοινωνικής συνθήκης — αλλά και η υπέρβασή της σε πρακτικό αποτέλεσμα, αφού η κοινωνική οργάνωση ιστορικά έχει λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά για το δημόσιο συμφέρον. Φαίνεται πως τα κοινωνικά μαθηματικά έχουν αυτόνομη λογική. Το δημόσιο συμφέρον κάθε άλλο παρά συμβολική έννοια είναι βέβαια. Ορίζεται στις δημοκρατίες θεσμικά κι οι θεσμοί αυτοί επικυρώνονται με κοινωνική συναίνεση. Κι όταν κάποιος ή κάποιοι νομίζουν ότι οι θεσμικές διαδικασίες πάσχουν και είναι ανάγκη να αλλάξουν (ανάγκη ευτυχώς ή δυστυχώς συνεχής) το μόνο που χρειάζεται είναι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να εξασφαλίσουν μια νέα συναίνεση, μια νέα ισορροπία στο σύνολο. Οι εναλλακτικές —όλων των αποχρώσεων— έχουν «δοκιμαστεί», συνεχίζουν δυστυχώς να «δοκιμάζονται» σε μεγάλο μέρος του πλανήτη κι έχουν φέρει αίμα, πόνο, οπισθοδρόμηση και καταπίεση.

artinpub08_body

Πάνω: φωτογραφία κομμήτη (NASA). Κάτω: Peggy Diggs, Domestic Violence Milk Carton Project, καμπάνια ενάντια στην οικογενειακή βία, χορηγός: Creative Time, 1991–92. Φωτό: Alyson Pou / Creative Time, New York.

Η καταστροφή του δημόσιου χώρου και της δημόσιας χρήσης του από την άλλη είναι αντικοινωνική συμπεριφορά και δεν χρειάζονται επεξηγήσεις για αυτό. Αντικοινωνική είναι κι η χρήση του ενάντια στο δημόσιο συμφέρον από οποιονδήποτε και για οποιονδήποτε λόγο, προσωπικό ή «προσωπικά» κοινωνικό. Οι αντικοινωνικές συμπεριφορές, ωστόσο, συγκρίνονται αλλά δεν συμψηφίζονται, δεν λειτουργούν αλγεβρικά. Συμψηφίζονται μόνο οι μιζέριες τους κι οι τρύπες που ανοίγουν στον κοινωνικό ιστό.

Συγκρίσιμα αντικοινωνική η καταστροφή λοιπόν, αλλά κατά βάση παράλογη. Γιατί αναιρεί τη χρήση καθεαυτή, βάζοντας στη θέση του κοινού παρονομαστή το μηδέν. Κι είναι γνωστό —όσο κι αν τα κοινωνικά μαθηματικά έχουν δίκη τους λογική— πως η διαίρεση με το μηδέν είναι παράλογη. Στα κλασικά μαθηματικά λέμε πως η διαίρεση με το μηδέν παράγει το αποτέλεσμα nihil — που σημαίνει την απουσία, το τίποτα, το απροσδιόριστο. Στα κοινωνικά μαθηματικά η διαίρεση με το μηδέν, το μοίρασμα του κοινωνικού μερίσματος όταν αυτό έχει ηθελημένα καταστραφεί, το «αν δεν είναι όπως θέλω εγώ, δεν θα είναι τίποτα», παράγει την απουσία της κοινωνίας και του δημοσίου συμφέροντος.

tumblr_n3isyeOiiH1r70t2xo1_1280

Felix Gonzalez-Torres, Άτιτλο, 1991. Τοποθεσία: 24 21st St., Long Island City, New York — το Museum of Modern Art εγκατέστησε το έργο σε 24 σημεία
της ευρύτερης περιοχής της Νέας Υόρκης.

Όλα αυτά είναι μια συζήτηση που κακώς δεν καταλήγει — αλλά, αφού δεν καταλήγει, καλώς υφίσταται. Αρχικά για να προσδιορίσουμε την όχι τόσο αυτονόητη τελικά, μαθηματικά και κοινωνικά, συνθήκη της συζήτησης. Για να υπάρχει συζήτηση για τον δημόσιο χώρο, πρέπει να υπάρχει δημόσιος χώρος. Το nihil κάνει απροσδιόριστη την κοινωνική διεργασία άρα και περιττή την κοινωνία και την ανάγκη τοπογραφικής έκφρασής της. Καλώς υφίσταται η συζήτηση και για να ξαναδιαπιστώσουμε πως η ελληνική κοινωνία δεν αντιλαμβάνεται πως της ανήκει συνολικά και με συλλογικούς όρους ο δημόσιος χώρος. Δεν αναγνωρίζει πως πρέπει να ελέγχει την χρήση του με τα ίδια έστω αντικειμενικά κριτήρια που ελέγχει κάποιος το χωράφι και το μαγαζί του. Πόσα δίνω, πόσα παίρνω — όχι προσωπικά βέβαια εδώ, αλλά ως συλλογικός ιδιοκτήτης. Ακόμη —και κυρίως— όταν δεν εκφράζονται τα «τόσα» σε βραχυπρόθεσμες αντιμισθίες. Κι εντέλει ποιοι και πόσοι επωφελούνται. Μια διαδικασία μαθηματική δηλαδή, με συμβολικές όμως (ή και όχι τόσο συμβολικές, αν το δει κάποιος πρακτικά) ποσότητες και ποιότητες. Όσο λοιπόν η ελληνική κοινωνία δεν κάνει αποδοχή της συλλογικής της ιδιοκτησίας —πραγματικά συλλογικής όμως, χωρίς αποκλεισμούς, αγκύλες και υποδιαιρέσεις— τόσο θα αδιαφορεί για την αντικοινωνική χρήση της από ομάδες συμφερόντων. Όλες τις ομάδες, διαφόρων ειδών και προέλευσης. Θα αδιαφορεί για τις ρητές κι άρρητες διαιρέσεις, τα αρνητικά αθροίσματα, ακόμη και την νιχιλιστική απροσδιοριστία στον δημόσιο χώρο.

Και όχι, κανένας σκοπός, καμιάς ομάδας δεν δικαιώνει τίποτα. Η αυτοδικαίωση εξάλλου πέθανε, την έπνιξε —με μαθηματική ακρίβεια— η αυταπάτη.

mehmet-ali-uysal3-550x365