zougla: Τα παιδιά στην παραλία

—της Εύης Τσακνιά—

Ο μεγάλος ισπανός ζωγράφος Χοακίν Σορόγια (Joaquín Sorolla y Bastida) γεννήθηκε στη Βαλένθια στις 27 Φεβρουαρίου του 1863 και πέθανε σαν χθες, στις 10 Αυγούστου του 1923, στη Μαδρίτη.

Γνώρισα το έργο του Σορόγια στη Μαδρίτη στα μέσα της δεκαετίας του ’80, όπου βρισκόμουν για σπουδές. Οι πίνακές του, ιδίως η σειρά, «Παιδιά στην παραλία» (Niños en la playa), έφερναν μια αναπάντεχη θαλασσινή αύρα μέσα στο επιβλητικό Μουσείο του Πράδο, με τα εμβληματικά έργα και το βάρος της μεγάλης αυτοκρατορίας να ανασαίνει στο σβέρκο σου.

Οι Κυριακές για τους ξένους, όπου δεν έχουν το οικογενειακό τραπέζι ή άλλες παρόμοιες υποχρεώσεις, καταλήγουν συχνά σε ένα άτυπο ραντεβού στα μουσεία. Είναι σαν εκκλησία. Ο καθένας μόνος του συνομιλεί με τα έργα, αναζητά κάθε φορά αυτό που αγαπάει, αυτό που τον πονάει κι αυτό που του λείπει.

Στο Πράδο είχα πιάσει τον εαυτό μου, καθώς και άλλους, αρκετές φορές να καθόμαστε μπροστά στο γνωστό έργο του Σορόγια με τα ξαπλωμένα αγόρια μπρούμυτα στην παραλία. Αν και δεν μιλήσαμε ποτέ μεταξύ μας, είμαι σίγουρη πως οσφραινόμασταν τη θάλασσα που μας έλειπε και την ξέγνοιαστη παιδική ηλικία που μας εγκατέλειπε.

ninos en la playa. παιδιά στην παραλία

Αυτή η σημαντική και χαρακτηριστική πτυχή του έργου του, με τα γυμνά παιδιά που παίζουν στην παραλία, ελεύθερα, λαμπερά και αυτόφωτα, μετέφερε τη Μεσόγειο στο κέντρο της Ιβηρικής Χερσονήσου. Τα έργα αυτά, που φιλοτεχνήθηκαν μέσα στην πρώτη δεκαετία του εικοστού αιώνα, αντιπροσωπεύουν μια «Ισπανία αισιόδοξη και γεμάτη χαρά» απέναντι σε μια απαισιόδοξη γενιά, όπως σημειώνει ο επιμελητής της αναδρομικής έκθεσης του Σορόγια στο Πράδο το 2009, Χοσέ Λουίς Ντίεζ.

Μια γεύση από τα προβλήματα της εποχής και τις δυσκολίες αυτής της «απαισιόδοξης γενιάς» απεικονίζονται στον βραβευμένο πίνακά του, «Θλιβερή κληρονομιά», του 1899, όπου παιδιά με πολιομυελίτιδα —μάστιγα της εποχής— κάνουν μπάνιο στη θάλασσα της Βαλένθια υπό την επίβλεψη ενός ιερέα. Ο προβληματισμός του Σορόγια για τη διάσταση που είχε πάρει η ασθένεια τον οδήγησε στη δημιουργία αυτού του πίνακα, ο οποίος μάλλον πέτυχε το σκοπό του να ευαισθητοποιήσει, αλλά εκτίναξε και τη φήμη του. Πήρε το μετάλλιο της τιμής το 1900 στην διεθνή έκθεση του Παρισιού και το 1901 κέρδισε το βραβείο στην εθνική έκθεση της Μαδρίτης.

Τriste herencia 1899. Θλιβερή κληρονομιά

Όμως ο Σορόγια δεν ξαναζωγράφισε ποτέ παρόμοια θέματα. Στο τέλος της ζωής του ζωγράφισε έργα – παραγγελίες μεγάλου μεγέθους, με τις επαρχίες της Ισπανίας, τα έθιμά τους και τις τοπικές φορεσιές, ξεφεύγοντας εντελώς από το θέμα της αρχικής παραγγελίας, που ήταν «η ιστορία της Ισπανίας». Τα έργα αυτά κοσμούν το κτήριο της Ισπανικής κοινότητας στο Μανχάταν.

Τον Σορόγια τον αγαπούν πολύ οι συμπατριώτες του και δικαίως. Όταν μιλούν γι αυτόν φωτίζονται τα πρόσωπά τους, όπως των παιδιών στην παραλία. Αν και έχει χαρακτηριστεί «ο μαιτρ του φωτός» και ένας από τους πιο λαμπρούς, κυριολεκτικά και μεταφορικά, ζωγράφους στην ιστορία της τέχνης, παρόλες τις διεθνείς διακρίσεις του, ο Σορόγια δεν είναι ακόμα ευρέως γνωστός εκτός της Ισπανίας.
Ας μοιραστούμε λοιπόν την δροσερή, αισιόδοξη και γεμάτη χαρά ματιά του στους απαισιόδοξους καιρούς μας.