zougla: Τζην Γουάιλντερ 1933-2016

1a29b065d800e0973730b99fe770ccc1

—της Stucano Closer—

Πέθανε χθες, από επιπλοκές του Αλτσχάιμερ, σε ηλικία 83 ετών, ο αγαπημένος Τζην Γουάιλντερ: μια γνήσια κωμική ιδιοφυία.

Ο Τζέρομ Ζίλμπερμαν, ένα εβραιόπουλο από το Μιλγουόκι, με παλαβό μαλλί και ελαφρώς γουρλωτά μάτια από τα οποία ξεχείλιζε ο σουρεαλισμός, γεννήθηκε στις 11 Ιουνίου του 1933, και έμελλε να γίνει διάσημος με το όνομα Τζην Γουάιλντερ.

Ο Γουάιλντερ υπήρξε ένας από εκείνους τους ηθοποιούς που τα κατάφεραν αποκλειστικά χάρη στο πληθωρικό τους ταλέντο. Μέχρι να φτάσει στους πρώτους μεγάλους ρόλους του, αρχές της δεκαετίας του ’60, πρώτα στο Μπρόντγουεϊ ως Μπίλι Μπίμπιτ στη Φωλιά του Κούκου, πλάι στον Κερκ Ντάγκλας, κι έπειτα στο Χόλιγουντ, στο Μπόνι και Κλάιντ, πέρασε από δεκάδες δουλειές: πλασιέ παιχνιδιών, σοφέρ σε λιμουζίνες και χορογράφος ξιφομαχιών στο θέατρο. Επίσης πέρασε από τον Θεό. Ο θρησκευτικός του ζήλος, ωστόσο, έσβησε με το θάνατο της μητέρας του, και έκτοτε αυτοχαρακτηριζόταν ως «εβραίος βουδιστής άθεος».

Ο Γουάιλντερ όμως ήταν γεννημένος κωμικός – τόσο ως ηθοποιός όσο και ως σεναριογράφος. Ήδη από τους Παραγωγούς του Μελ Μπρουκς, το 1968, έδωσε τα διαπιστευτήριά του. Και ήταν τόσο εντυπωσιακά, όπως και η παρουσία του στο Αρχίστε την επανάσταση χωρίς εμένα (1969) και το Βίλι Βόνκα και το εργοστάσιο σοκολάτας (1971) που έκαναν τον Γούντι Άλεν να του ανακοινώσει τηλεφωνικώς, το 1972, πως επρόκειτο να κάνει σεξ με μια προβατίνα στο Όσα θα θέλατε να μάθετε γύρω από το σεξ. Πέρα από την ταινία, η συγκεκριμένη σκηνή είναι σήμερα καλτ.

Η δεκαετία του ’70 συνέχισε ιδιαίτερα ευοίωνη για τον Γουάιλντερ: Μπότες, σπιρούνια και καυτές σέλλες το 1974, και την ίδια χρονιά μια νέα συνεργασία με τον Μελ Μπρουκς πάνω σε ένα σενάριο του ίδιου του Γουάιλντερ: Φράνκενσταϊν Τζούνιορ.

Αρχικά, ο Γουάιλντερ παρουσίασε ένα προσχέδιο του σεναρίου στον Μπρουκς, ο οποίος το βρήκε «χαριτωμένο», αλλά πέραν τούτου ουδέν. Λίγο αργότερα όμως, ο ατζέντης του, ο Μάικ Μένταβοϊ, του τηλεφώνησε για να τον ρωτήσει μήπως τυχόν είχε στα σκαριά τίποτα που θα μπορούσε να περιλαμβάνει τους δύο νέους του πελάτες, τον Πίτερ Μπόιλ και τον Μάρτι Φέλντμαν. Κάπως έτσι προέκυψε η μεγαλύτερη ίσως εμπορική επιτυχία του Γουάιλντερ και μια από τις πιο αστείες ταινίες όλων των εποχών. (Το σενάριο υπήρξε και υποψήφιο για Όσκαρ το 1975, οπότε κονταροχτυπήθηκε με τον Νονό 2 – και έχασε.)

18799246.jpg-r_640_600-b_1_D6D6D6-f_jpg-q_x-xxyxx

Η συνεργασία του Γουάιλντερ με τον Μπρουκς δεν συνεχίστηκε μετά το Φράνκενσταϊν, άγνωστο γιατί.

Η δεκαετία του ’80 έφερε έναν νέο μεγάλο κωμικό παρτενέρ στον Γουάιλντερ, τον Ρίτσαρντ Πράιορ – και επίσης τη Γυναικάρα με τα Κόκκινα, το Δε βλέπω τίποτα, δεν ακούω τίποτα, και έναν ακόμα γάμο για τον Γουάιλντερ, τον τρίτο του, με την κωμική ηθοποιό Γκίλντα Ράντνερ.

«Εγώ δεν είμαι τόσο αστείος. Αστεία ήταν η Γκίλντα. Εγώ είμαι αστείος μπροστά στην κάμερα, μερικές φορές. Στη ζωή, πού και πού. Εκείνη, συνεχώς».

000_FP6Y5-635x357

Μόλις πέντε χρόνια μετά το γάμο τους, η Γκίλντα πέθανε από καρκίνο των ωοθηκών, το 1989. Ο θάνατός της τον διέλυσε συναισθηματικά, αλλά τον ώθησε επίσης να ιδρύσει στο Λος Άντζελες ένα Κέντρο Διάγνωσης Καρκίνου των Ωοθηκών και το Gilda’s Club, ένα ίδρυμα υποστήριξης γυναικών που πάσχουν από καρκίνο, και που σήμερα έχει παρακλάδια σε ολόκληρη τη χώρα.

Κάπου εκεί έληξε και η κινηματογραφική καριέρα του Γουάιλντερ, η δημιουργικότητά του όμως διοχετεύθηκε στο γράψιμο, με πολλά βιβλία στο ενεργητικό του. Στην αυτοβιογραφία του γράφει:

«Η κωμωδία είναι δύσκολη, αν δεν είσαι κωμικός. Το δράμα επίσης, αν δεν είσαι δραματικός ηθοποιός. Κάποιοι είχαν την ευλογία να έχουν ταλέντο και στα δύο – όπως π.χ. ο Σπένσερ Τρέισι ή ο Κάρι Γκραντ. Μακάρι να συνέβαινε το ίδιο και σε μένα…»

53030487mk002-gene-wilder-b

Εδώ και μερικά χρόνια, η συλλογική συνείδηση του Διαδικτύου αναγνώρισε, με τον τρόπο της, την κωμική ιδοφυία του Γουάιλντερ: ένα συγκεκριμένο ενσταντανέ από το Εργοστάσιο Σοκολάτας έχει αναδειχθεί στην προσωποποίηση του ήσυχου, ευγενικού (και ανελέητου) σαρκασμού. Ξεκίνησε από τα chat rooms, με την ατάκα «Oh, you must be new here!» ως ειρωνικό σχόλιο σε χρήστες που αγνοούσαν τους κανόνες καλής ιντερνετικής συμπεριφοράς. Στην πορεία, δημιουργήθηκαν κυριολεκτικά χιλιάδες δηλητηριώδη memes για κάθε περίσταση.