zougla: Ο Κάστρο και το μπάσκετ

Τρίτη 3 Ιανουαρίου 2017

Ο Κάστρο και το μπάσκετ

Η συνάντηση του Χόρχε Σεμπρούν με τον Φιντέλ Κάστρο

—της Μαρίας Τοπάλη—

Αυτή τη δύσκολη χρονιά (άλλη μια δύσκολη χρονιά…) που φεύγει θέλησα να κάνω ένα δώρο στο dim/art και στο αναγνωστικό κοινό του, για όλη την ανεκτίμητη στήριξη και την τροφοδοσία. Υπό τις παρούσες συνθήκες το dim/art είναι φιλί ζωής και μάσκα οξυγόνου. Αντέγραψα, λοιπόν, τις —άσβηστες, καθώς φαίνεται, εδώ και 30 χρόνια στη μνήμη μου— σελίδες όπου ο Χόρχε Σεμπρούν περιγράφει την τραγελαφική συνάντησή του με τον Φιντέλ Κάστρο to 1967 (ήταν, θυμίζω, η χρονιά που χάθηκε ο Τσε Γκεβάρα).

Άραγε, όμως, γνωρίζουν οι αναγνώστες του dim/art τον Χόρχε Σεμπρούν; Πιστεύω πως τον γνωρίζουν. Αγαπημένος συγγραφέας. Διετέλεσε Υπουργός Πολιτισμού στη κυβέρνηση Γκονζάλες. Πιο πριν, διαγραμμένο στέλεχος του Ισπανικού ΚΚ. Πιο πριν, στέλεχος του Ισπανικού ΚΚ με παράνομη δράση στην Ισπανία του Φράνκο. Πιο πριν, κρατούμενος στο Μπούχενβαλντ, «μέσω» της γαλλικής αντίστασης στους Ναζί, αφού η Γαλλία έγινε η δεύτερη πατρίδα του. Γιατί, πιο πριν, ο πατέρας του, δημοκράτης διανοούμενος, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Ισπανία, μετά την ήττα. Ο Φιντέλ, πάλι, είναι εκείνος ο δικτάτορας που τίμησε με την παρουσία του στην κηδεία του ο Τσίπρας. Ο έλληνας πρωθυπουργός. Η μετάφραση είναι λιγάκι κακοτράχαλη εδώ κι εκεί ή η επιμέλεια αμελής — όπως και να ‘χει, όμως, το κείμενο βγάζει γέλιο. Guest star ο Μίλιμπαντ, ο πατέρας. Αυτό δεν το θυμόμουν, ομολογώ. Δεν γνώριζα τότε τον Μίλιμπαντ. Enjoy!

images

Ο Φιντέλ Κάστρο μαθητής γυμνασίου, 1943

* * *

[Χόρχε Σεμπρούν, Η αυτοβιογραφία του Φεδερίκο Σάντσεθ, Εξάντας, 1987, μτφ Μανώλης Παπαδολαμπάκης, σελ. 177-181]

(Αυτές τις τελευταίες ημέρες, είδες τυχαία ένα κινηματογραφικό ρεπορτάζ από το πρώτο συνέδριο του ΚΚΚ: οι σύνεδροι είναι συγκεντρωμένοι σ’ ένα μεγάλο θέατρο – στρατιωτικά εμβατήρια αντηχούν – η σκηνή δεν φαίνεται ακόμα – ακόμα δεν έχει σηκωθεί η αυλαία – μετά η μουσική δυναμώνει ολοένα και περισσότερο και η αυλαία αρχίζει να σηκώνεται – στη σκηνή εμφανίζονται ακίνητοι σαν κέρινα ομοιώματα, οι ηγέτες του ΚΚΚ – ποτέ δεν έχεις ξαναδεί, ούτε και στις τελετές των ανακτόρων του Κρεμλίνου ή του Τιεν-Αν-Μεν, τίποτα τόσο επίσημο, τόσο σημαδεμένο από το τελετουργικό της εξουσίας και της ιεραρχίας, τόσο γελοίο – κι ύστερα ανεβαίνει στο βήμα των ομιλητών ο Φιντέλ Κάστρο Ρουθ, με τη νέα του στολή του αρχιστρατήγου, με το άσπρο πουκάμισο και τη γραβάτα που σφίγγει το λαιμό του βετεράνου κουρασμένου αντάρτη – και αρχίζει τον ατελείωτο βιβλικό και χειμαρρώδη λόγο του – κάτι σαν το λόγο που θα μπορούσε να είχε βγάλει ο ίδιος ο Θεός την έβδομη μέρα της δημιουργίας –

135593285_14710579492181n

Εντάξει, θα έπρεπε ίσως να πεις ότι ποτέ δεν σ’ έπεισε ο Φιντέλ Κάστρο, ούτε ως ρήτορας, ούτε ως πολιτικός ηγέτης – την πρώτη φορά που τον άκουσες να μιλά ήταν στο Σαντιάγο της Κούβας, στις 26 Ιουλίου του 1967 – είχε μαζευτεί το πλήθος των εργατών, αγροτών και φοιτητών για ν’ ακούσουν τα λόγια του Ανώτατου Ηγέτη, στη διάρκεια εκείνης της επετείου της Μονκάδα[1] – το πλήθος περίμενε ώρες κάτω από τον αδυσώπητο ήλιο και ο Ανώτατος Ηγέτης δεν είχε φανεί – έτρεχε ο ιδρώτας και τα μπουκάλια το ρούμι – στο τέλος, ύστερα από μια ατελείωτη αναμονή, ο Ανώτατος Ηγέτης φάνηκε – άρχισε το λόγο του, κι εσύ στα πρώτα δέκα λεπτά είχες κιόλας απηυδήσει με όλη αυτή την ισπανική ρητορική – κι αυτό γιατί ο Φιντέλ Κάστρο, σε μια χώρα αγροτών και ανακατεμένων φυλών, μιλούσε τη γλώσσα της Αυτοκρατορίας, τη γλώσσα της ισπανικής αποικιακής μπουρζουαζίας – είχες την εντύπωση ότι άκουγες ένα λόγο του παππού σου, του Αντόνιο Μάουρα ή του Μανουέλ Αθάνια, οι οποίοι ήταν πολύ καλύτεροι ρήτορες, διότι ήταν λιγότερο μακροτενείς αλλά ικανοί για ανώτερες διανοητικές επεξεργασίες – ήταν ένας δασκαλίστικος λόγος, απόμακρος, ο οποίος πέρασε πάνω από τα κεφάλια του λαού που είχε μαζευτεί εκεί – ήταν η ρητορική της λαϊκίστικης εξουσίας που δεν μπορούσε κι ούτε ίσως ισχυριζόταν ότι μπορεί να προκαλέσει μεγάλη κατανόηση, αλλά μάλλον μια φλογερή αποδοχή και θαυμασμό των από κάτω για εκείνο τον ταλαντούχο δικηγόρο, εκείνο τον «Γαλιέγο»[2] που μιλούσε τόσο καλά και ακούραστα στο όνομά τους, ή, καλύτερα, που μιλούσε στη θέση τους, στη σιωπή τους, μόνη εξουσιοδοτημένη φωνή μέσα στη σκοτεινή σιωπή των μαζών –

14769601526342

Ξανάκουσες τον Φιντέλ Κάστρο μερικούς μήνες αργότερα, κατά την τελετή λήξεως του Πολιτιστικού Συνεδρίου και είχες και πάλι την ίδια εντύπωση – ύστερα από δυο τρεις ημέρες, ο Λιανούσα, ο οποίος ήταν τότε υπουργός Παιδείας, σου ανακοίνωσε ότι ο Φιντέλ Κάστρο ήθελε να έχει μια συνάντηση με μερικούς ξένους διανοούμενους, από εκείνους που είχαν πάρει μέρος στο Πολιτιστικό Συνέδριο, για να ανταλλάξει εντυπώσεις για τα αποτελέσματά του – σου ανακοίνωσε ότι είχες επιλεχθεί για να πάρεις μέρος σ’ εκείνη την αντιπροσωπεία ή την εκπροσώπηση διανοουμένων της Ευρώπης μαζί με τον Κ.Σ. Κάρολ και τον Μίλιμπαντ – πολύ καλά, λοιπόν, πολύ καλά, γιατί όχι; – την επομένη ημέρα, σας παρακάλεσαν να μη φύγετε από το ξενοδοχείο, το Χαβάνα Λίμπρε, περιμένοντας εκείνη τη συνάντηση με τον Κάστρο – αρχίσατε να περιμένετε από τις εννιά το πρωί – κάθε μία ώρα, λίγο πολύ, κατέφθαναν επείγοντα μηνύματα – υπομονή τώρα είναι, σε λιγάκι, αμέσως τώρα – επιτέλους, κατά τις δέκα το βράδυ, δώδεκα ώρες μετά, ήρθε να σας ψάξει ο Λιανούσα με το αυτοκίνητό του – σας πήγε στο κλειστό γυμναστήριο του Εθνικού Ινστιτούτου των Σπορ, σας εξήγησε ότι εκείνη τη νύχτα ο Φιντέλ Κάστρο συνήθιζε να παίζει μπάσκετ με μια ομάδα λοχαγών και ταγματαρχών των ενόπλων δυνάμεων – ότι κάποια στιγμή εκείνης της αθλητικής νύχτας θα σας δεχόταν για να ανταλλάξετε εντυπώσεις -σας φάνηκε παράλογο, φυσικά – είχατε όμως, στο κάτω κάτω, μια ορισμένη πείρα εκείνων των μεθόδων οι οποίες εμφανίζονταν ως αντιγραφειοκρατικές, τη στιγμή που στην πραγματικότητα δεν ήταν παρά έλλειψη συντονισμού – λες και γραφειοκρατία ήταν μόνο η δουλειά γραφείου – λες και οι πυρετώδεις μετακινήσεις των ηγετών, πάντα σ’ ένα τζιπ, από το ένα μέρος στο άλλο, οργανώνοντας απρόβλεπτες συγκεντρώσεις σε ώρες που οι κοινοί θνητοί συνήθως κοιμούνται, ύστερα από μια μέρα σκληρής δουλειάς, αποτελούσαν κάποια εγγύηση της δημοκρατίας – όπως και να ‘χει το πράγμα, φτάσατε στο στάδιο του Εθνικού Ινστιτούτου των Σπορ, όπου βρίσκονταν οι παίκτες των δύο ομάδων του μπάσκετ, περιμένοντας τον Ανώτατο Ηγέτη και Πρώτο Σκόρερ – η ώρα περνούσε και γύρω στις εντεκάμισι σημειώθηκε κάποια αναταραχή – οι άνδρες της Κρατικής Ασφαλείας αναπτύχθηκαν στρατηγικά γύρω από το στίβο, επειδή ο Φιντέλ Κάστρο ερχόταν – ο Λιανούσα σας παρουσίασε στον Ανώτατο Ηγέτη κι εκείνος είπε ότι θα μιλούσατε αργότερα, μετά το παιχνίδι του μπάσκετ, επειδή είχε ανάγκη να ξεδώσει κάνοντας λίγο φυσική άσκηση – εντάξει λοιπόν, ας περιμένουμε – καθίσατε στις κερκίδες, μαζί με την ακολουθία του Φιντέλ, ενώ άρχιζε η συνάντηση – τότε αντιλήφθηκες ότι υπήρχαν εκεί απέναντι, σε μία εξέδρα, μερικές γυναίκες – ρώτησες ποιες ήταν και σου απάντησαν ότι ήταν γυναίκες μερικών υπουργών και στρατιωτικών αρχηγών που έπαιζαν ή συνόδευαν τον Φιντέλ Κάστρο – σου προκάλεσε εντύπωση ότι οι γυναίκες κάθονταν εκεί πέρα μόνες και απομονωμένες, χωρίς να πλησιάζουν τους άντρες, τους κύριους και αφέντες της επανάστασης – εκείνη η απομόνωση σου φάνηκε να έχει κάποια σημασία, το σημείωσες στη μνήμη σου – είχε όμως αρχίσει το παιχνίδι του μπάσκετ – είναι ένα άθλημα που το γνωρίζεις αρκετά, αφού έπαιζες στα χρόνια της μακρινής νιότης σου – σε λίγα λεπτά αντιλήφθηκες ότι η αντίπαλη άμυνα δεν έκανε τίποτα για να εμποδίσει το Φιντέλ Κάστρο να σημειώνει το ένα καλάθι μετά το άλλο – όταν ένας παίχτης τρέχει, κάνοντας τρίπλες διαμέσου της αντίπαλης άμυνας, δεν υπάρχει ευκολότερο πράγμα από το να τον σταματήσεις ή να τον αναγκάσεις να κάνει φάουλ, προσπαθώντας να περάσει με τη βία – κι όμως κάθε φορά ο Φιντέλ κατόρθωνε να περνά και να σημειώνει καλάθι με τον ίδιο τρόπο πάντα – σημείωσες ειρωνικά και εκείνη τη λεπτομέρεια – ήταν διασκεδαστικό και ενδιαφέρον να βλέπεις την εκδήλωση της προσωπολατρείας σε ένα παιχνίδι μπάσκετ – διατηρείς μερικές φωτογραφίες από εκείνη τη νύχτα, τραβηγμένες από κάποιον ζηλωτή αυλικό φωτογράφο – στις περισσότερες φαίνεται ο Φιντέλ να πετυχαίνει καλάθι, θριαμβευτής και παντοδύναμος – στην τελευταία φωτογραφία μιλάς με τον Ανώτατο Ηγέτη, στην άκρη του γηπέδου –

tumblr_oh8itvaxah1qg5kzeo5_500

επιτέλους έγινε δυνατόν να μιλήσετε – σωστότερα να μιλήσει ο Φιντέλ – γύρω στις δύο το πρωί, αφού έπαιξε δύο πλήρη παιχνίδια, ιδρωμένος και λαχανιασμένος, όμως εμφανώς χαλαρωμένος, ο Κάστρο σας πλησίασε επιτέλους και έλαβε τον κόπο να σας απευθύνει το λόγο – δεν σας έκανε όμως καμία ερώτηση για το Πολιτιστικό Συνέδριο, ούτε και σας άφησε να του κάνετε καμία σχετική ερώτηση, παρά το γεγονός ότι είχατε κληθεί επειγόντως γι’ αυτόν ακριβώς το σκοπό – απρόσμενα, σας έβγαλε ένα δεκανικό για τα οικονομικά προβλήματα της κουβανικής γεωργίας και ειδικότερα για την ανάγκη ανάπτυξης της παραγωγής των εσπεριδοειδών – με ανοιχτό το στόμα, μεταφορικά τουλάχιστον, καθόσασταν και ακούγατε όλες αυτές τις στοιχειώδεις βλακείες που έρχονταν στο μυαλό του Φιντέλ – κατόπιν, ύστερα από τρία τέταρτα μονόλογο σε ρυθμό οπλοπολυβόλου – που ο φτωχός «Παπίτο» Σεργκέρα πάσχιζε να μεταφράσει για τον Κ.Σ. Κάρολ και το Μίλιμπαντ πράγμα που εσύ δε χρειαζόσουν, αφού ο Κάστρο μιλούσε τη γλώσσα της Αυτοκρατορίας – πλησίασε ο Βαγιέχο, ο προσωπικός γιατρός του Ανώτατου Ηγέτη και του θύμισε πόσο περασμένη ήταν η ώρα και την ανάγκη να αναπαυθεί ύστερα από τόση σωματική άσκηση – κι έφυγε ο Φιντέλ – έφυγε το Άλογο[3] – μετά, τις τρεις το πρωί, ο Λιανούσα σας πρόσφερε μερικά φλυτζάνια καφέ, σας χάρισε μερικά βιβλία – κατάκοπες και ξέπνοες, βρίσκονταν εκεί, στο σαλόνι όπου σας έκανε την τιμή εκείνης της μίνι δεξίωσης, οι γυναίκες του Λιανούσα και των στρατιωτικών και πολιτικών ηγετών οι οποίες είχαν παραμείνει για να πάρουν μέρος σ’ εκείνη την τελευταία ανταλλαγή ασυστάτων χυδαιοτήτων ήταν όμως πολύ μετρημένες και επιφυλακτικές, τηρώντας τη δέουσα στάση, χωρίς να υψώνουν τη φωνή – καθωσπρέπει, διάβολε!-

uploads%2f2016%2f9%2f30%2fcastrobasketball_4

και δεν πιστεύεις ότι είναι απαραίτητο να συμπληρώσεις αυτή την πιστή περιγραφή της μοναδικής σου συνάντησης με τον Φιντέλ Κάστρο, επαναλαμβάνοντας εδώ τις ιδέες του για την παραγωγή εσπεριδοειδών – πραγματικά, δεν νομίζεις ότι χρειάζεται.)

uploads%2f2016%2f9%2f30%2fcastrobasketball_9