Πέμπτη 12 Ιανουαρίου 2017

GR 80s — #ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΑΡΣΗ

Μετράμε τις μέρες μέχρι τα εγκαίνια της έκθεσης GR80s. Η Ελλάδα του Ογδόντα στην Τεχνόπολη στις 25 Ιανουαρίου 2017. Το dim/art είναι χορηγός επικοινωνίας της έκθεσης και παρουσιάζει μερικές από τις ενότητες – περίπτερα.

Στο περίπτερο με τίτλο Από την αλλαγή στην κάθαρσηο επισκέπτης αντιμετωπίζει τα μεγάλα μεγέθη του πολιτικού ανταγωνισμού της εποχής, τις σημαντικές πολιτικές που ασκήθηκαν από τις κυβερνήσεις, την κινητοποίηση των μαζών και την πολιτική στράτευση, καθώς και τα βασικά πολιτικά γεγονότα της περιόδου (εκλογικές αναμετρήσεις, πολιτικοί πρωταγωνιστές, πολιτική επικοινωνία, νομοθετικό έργο, σκάνδαλα, κομματικό φαινόμενο).

Επιμελητές: Λαμπρινή ΡόρηΔημήτρης Π. Σωτηρόπουλος. Βοηθοί Έρευνας: Νίκος Γκιώνης, Mαρία Αρβανίτη, Νίκος Σαριδάκης, Σωτήρης Δαμιανός.

* * *

assets_large_t_420_54031099

Το απόγειο της μαζικής πολιτικής και η αρχή του τέλους της

— της Λαμπρινής Ρόρη και του Δημήτρη Π. Σωτηρόπουλου—

[Απόσπασμα από το κείμενο που θα δημοσιευτεί στον κατάλογο της έκθεσης]

Η πολιτική στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’80, ως πολιτική εμπλοκή και ταύτιση, ως πολιτικό σύστημα ή ως σχέση των πολιτών με τις δημόσιες υποθέσεις, δεν είναι απλώς άλλο ένα πεδίο της ανθρώπινης δράσης, πλάι στα υπόλοιπα. Αποτελεί το πρώτιστο ενδιαφέρον της ελληνικής κοινωνίας στη διάρκεια της δεκαετίας αυτής, για πολλούς λόγους, λειτουργικούς, ιδεολογικούς και ανθρωπολογικούς. Είναι γεγονός, φυσικά, ότι περίπου από τα μέσα της δεκαετίας αυτής το ενδιαφέρον θα υποχωρήσει σταδιακά αλλά έκτοτε σταθερά, υπακούοντας σε μεγάλες υπόγειες αλλαγές στα ατομικά και κοινωνικά υποκείμενα, τις οποίες οι κοινωνιολόγοι περιγράφουν χοντρικά ως τάση προς ιδιώτευση. Η σαφής άνοδος του επιπέδου ζωής, ο μαζικός καταναλωτισμός, η ανάπτυξη των δραστηριοτήτων του ελεύθερου χρόνου για πρώτη φορά με σύγχρονους όρους, η έλευση των ιδιωτικών ΜΜΕ και των εντύπων lifestyle, όπως και άλλες ανάλογες εξελίξεις, αποτελούν ούτως ή άλλως, σε όλα τα πλαίσια των σύγχρονων κοινωνιών, αποδείξεις της τάσης των ατομικών υποκειμένων να ζήσουν «μια ζωή δική τους».

komma-729103

Το μαζικό κόμμα μετατρέπεται σε ιμάντα του πελατειακού συστήματος

Ωστόσο, η υπερπολιτικοποίηση ποτέ δεν θα πάψει να χαρακτηρίζει τον δημόσιο χώρο στην Ελλάδα της πρώιμης μεταπολίτευσης, λαμβάνοντας μάλιστα διαστάσεις παροξυσμού στις προεκλογικές περιόδους, και τούτο για ποικίλους λόγους. Πρώτα και κύρια, εξαιτίας της εντονότατης κομματικοποίησης σχεδόν όλων των πλευρών της δημόσιας ζωής, από τους χώρους εργασίας μέχρι τους καλλιτεχνικούς χώρους ή εκείνους του αθλητισμού. Τα μαζικά πολιτικά κόμματα αποτέλεσαν, από την πρώτη στιγμή μετά την αποκατάσταση της Γ’ Δημοκρατίας, τον διαμετακομιστικό ιμάντα που μετέφερε πάνω του τις μάζες –χωρίς αποκλεισμούς, πρέπει να παραδεχτούμε (με την εξαίρεση των μουσουλμάνων της Θράκης και των Ρομά)– στο επίκεντρο της πολιτικής διαδικασίας, για πρώτη φορά στην ιστορία του ελληνικού κράτους. Πρωτοπόρο σε αυτήν τη διαδικασία ήταν αναμφισβήτητα το «κόμμα-κίνημα» του ΠΑΣΟΚ, που κατάφερε από νωρίς να εντάξει και να κινητοποιήσει εκατοντάδες χιλιάδες μέλη πανελλαδικά και διαταξικά, ωστόσο το πρότυπό του έσπευσαν να ακολουθήσουν, έστω με κάποια καθυστέρηση, άπαντα τα υπόλοιπα κόμματα της περιόδου. Προϊούσης όμως της μεταπολίτευσης, οι κομματικές γραφειοκρατίες δεν περιορίστηκαν μόνο στον ρόλο ενός μηχανισμού ένταξης ατόμων και συλλογικοτήτων στο νεόδμητο αυτό δημοκρατικό σύμπαν, που μάλιστα άλλο τέτοιας ποιότητας δεν είχε γνωρίσει μέχρι τότε ο τόπος. Μετατράπηκαν ταυτόχρονα και σε πελατειακό μηχανισμό, αντικαθιστώντας έτσι την πολιτική πατρωνία του παρελθόντος, που ήταν μια καθαρά διαπροσωπική και άνιση σχέση πάτρωνα-τοπικού ψηφοφόρου. Παρότι, όμως, η νέα αυτή μορφή πελατειασμού είχε ως συνέπειες αφενός η συναλλαγή να γίνεται μέσα από μεγάλες συλλογικότητες (συνδικαλιστικούς φορείς και συνδικάτα ή γενικώς ομάδες συμφερόντων) αφετέρου συχνά να ανατρέπεται η παλάντζα της ισχύος υπέρ της πανίσχυρης ομάδας και εις βάρος της πολιτικής εξουσίας, το αποτέλεσμα ήταν εντέλει το ίδιο, σε ό,τι μας αφορά. Το άτομο/οικογένεια έπρεπε και πάλι να ακολουθήσει αυτήν την πελατειακή οδό ενσωμάτωσης αν ήθελε να απολαμβάνει προνόμια περισσότερα από εκείνους που δεν ανήκαν σε προνομιούχες ομάδες. Έτσι, η ένταξη σε αυτές, μέσω της κομματικής ταυτότητας, αποτέλεσε ζωτική προϋπόθεση για την πρόσβαση στους insiders (βολεμένους) του συστήματος, ενώ παρά τον φαινομενικά πολωμένο κομματικό ανταγωνισμό, οι ομάδες αυτές ήξεραν να βρίσκουν στο εσωτερικό τους το απαραίτητο modus vivendi και τις αναγκαίες συναινέσεις, για τη μοιρασιά της «λείας», που ήταν στην πλειοψηφία των περιπτώσεων κρατική. Οι ατομικές/οικογενειακές στρατηγικές προσαρμόστηκαν στη νέα συνθήκη που εξασφάλιζε ατομικά, καλοπληρωμένες θέσεις σε ΔΕΚΟ και υπουργεία με ενισχυμένα μισθολόγια, επιδόματα, ποικίλες προσόδους κ.λπ. αλλά και συλλογικά, διάφορες προνομιακές παραχωρήσεις σε ευγενή ασφαλιστικά ταμεία ή «κλειστά» επαγγέλματα (μιας άνωθεν υπερ-ρυθμισμένης αγοράς), όπως και αθρόους διορισμούς χρόνιων συμβασιούχων, που έτρεφαν πάντα το (βάσιμο) όνειρο της μονιμοποίησης.

129250-292188

Υπερπολιτικοποίηση: λαϊκισμός, πόλωση και χρήσεις του παρελθόντος

Το πολιτικό σύστημα είχε, συνεπώς, από τη δική του πλευρά απόλυτη ανάγκη την κινητοποίηση αυτή και στις δύο εκδοχές της: και αυτονοήτως ως εκλογική κινητοποίηση, αφού του εξασφάλιζε τη διαιώνισή του στην κυβερνητική εξουσία, αλλά και ως κινητοποίηση στο επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών, με την προϋπόθεση ότι αυτή θα γινόταν υπό τις δεδομένες κομματικές παντιέρες. Ευνοούσε έτσι με όλους τους τρόπους την υπερπολιτικοίηση: μέσω του ρητορικού λαϊκισμού, κολακεύοντας τον «λαό» και ταυτίζοντάς τον με το έθνος, έναντι κάποιων λίγων, επινοημένων, «προνομιούχων»· μέσω των πάντα κομματικοποιημένων εφημερίδων και της κρατικά ελεγχόμενης ραδιοτηλεόρασης (μέχρι το 1987)· μέσω μιας καλά σκηνοθετημένης πόλωσης στο υψηλό επίπεδο των αρχηγών ή ακόμη και της εξωτερικής πολιτικής πάνω στα λεγόμενα «εθνικά θέματα»· μέσω της επίκλησης του φορτισμένου παρελθόντος της ελληνικής ιστορίας και της εμφυλιοπολεμικής της σταθεράς που υποτίθεται ότι ξεκινούσε από τον μεσοπολεμικό εθνικό διχασμό· και τέλος, μέσω της ιδεολογικοποίησης ακόμη και της χαμηλής πολιτικής, εμπεδώνοντας έναν διάχυτο ιδεολογικό λόγο πάντα μαξιμαλιστικό, οιονεί (ψευδο)επαναστατικό, έντονα διεκδικητικό, και με νομιμοποίηση σε ένα ιδεολογικοποιημένο παρελθόν, που όμως είχε ως πρακτικό αποτέλεσμα να δημιουργεί ψυχικές καθηλώσεις και να εμποδίζει την επένδυση στο μέλλον. Η ιδεολογικοποίηση του παρελθόντος μέσα από τον διαιρετικό άξονα «Δεξιά-Αντιδεξιά», ήταν μεν μια στρατηγική επιλογή του ΠΑΣΟΚ για τις ανάγκες διαιώνισής του στην εξουσία, ωστόσο είχε σοβαρές επιπτώσεις στη διαμόρφωση ενός ιδεολογικού ορίζοντα που δεν ανταποκρινόταν πλέον στις ανάγκες ενός σύνθετου κόσμου, στο εσωτερικό και το εξωτερικό, όπου η εμφυλιοπολεμική καθήλωση (ως βαριά μνήμη) πρόσθετε ένα ασήκωτο βάρος στους ώμους μιας κοινωνίας που ήθελε να φύγει μπροστά. Στην πρώτη της φάση, μετά την ήττα της το 1981, το σχήμα αυτό νομιμοποίησε, συνειδητά ή ασυνείδητα, και η ΝΔ η οποία παρέμεινε παγιδευμένη σε προδικτατορικές αγκυλώσεις, επίσης ξεπερασμένες, που ευνοούσαν την τακτική των νέων κυβερνώντων. Αυτή η υποχώρηση σε παλιές αντιπαραθέσεις (το ΠΑΣΟΚ έφθανε να αυτοανακηρύσσεται μέχρι και σε συνεχιστή του βενιζελισμού), κρυβόταν κάτω από μια μονίμως εορταστική ή και καρναβαλική σκηνοθεσία της πολιτικής εξουσίας, με ογκώδεις συγκεντρώσεις (σκηνοθετημένες τηλεοπτικά πάντα με προπαγανδιστικές μεθόδους), πομπώδεις δηλώσεις, μεγάλες συμβολικές χειρονομίες –όλα στη σκιά λαοπρόβλητων ηγετών που προσέδιδαν στην εξουσία ένα λούστρο αναντίστοιχο με τις πραγματικές πρακτικές της.

Η αποίκιση του κράτους από τις ποικίλες ομάδες συμφερόντων είχε σαφείς επιπτώσεις και στην ίδια την κοινωνία των πολιτών όπως και στα πολιτικά κόμματα, ιδίως στα κόμματα εξουσίας. Τα τελευταία, μέσω αυτής της διαδικασίας, μεταλλάχθηκαν σταδιακά σε κόμματα-κράτους, εξαρτώντας πλήρως την ύπαρξή τους από τη νομή των κρατικών πόρων σε πελάτες ψηφοφόρους και σε ομάδες συμφερόντων. Αδυνατούσαν, έτσι, να προχωρήσουν σε αναγκαίες και από ένα σημείο και μετά ζωτικές μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση, στην οικονομία, το ασφαλιστικό ή στην εκπαίδευση, χωρίς τις οποίες θα βίωναν κάποια στιγμή την κρίση, όπως συνέβη το 1989 με αφορμή το σκάνδαλο Κοσκωτά. Η πολιτική συρρικνωνόταν έτσι σε μικροδιαχείριση: διαχείριση των άπειρων μικροεπιθυμιών και των άνευ ορίων διεκδικήσεων της κοινωνίας· διαχείριση της νομής της εξουσίας και των ωφελημάτων της από την πολιτική ελίτ.

kos

15181490_10154145821382507_3701550489026959017_nΗ Λαμπρινή Ρόρη είναι υπότροφος του Ιδρύματος Λεβέντη για νεοελληνικές σπουδές στο SEESOX του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Προηγουμένως ήταν υπότροφος Marie-Curie στο Πανεπιστήμιο του Bournemouth. Είναι διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου της Σορβόνης (Université Paris I, Panthéon-Sorbonne). Η διδακτορική διατριβή της μελετά τις αλλαγές που προκαλεί η επαγγελματοποίηση της πολιτικής επικοινωνίας στα σοσιαλιστικά κόμματα της Ευρώπης, με έμφαση στις οργανώσεις του ελληνικού και του γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος από τη δεκαετία του ’70 μέχρι το 2012. Κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών της σπουδών στα αντικείμενα «Πολιτική Κοινωνιολογία και Δημόσιες Πολιτικές» (Sciences Po Paris) και «Πολιτική και Κοινωνική Επικοινωνία» (Université Paris I, Panthéon-Sorbonne), μελέτησε τον αντιαμερικανισμό στην Ελλάδα από το 1974 έως το 2002, με έμφαση στην περίπτωση του ΠΑΣΟΚ. Έχει δημοσιεύσει άρθρο για τον πολιτικό λόγο του ΠΑΣΟΚ κατά τη δεκαετία του ’80, καθώς και για την ελληνική εξωτερική πολιτική από το 1974 έως το 2000.

582045_10151345802766274_713655437_nΟ Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα, το 1972. Είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας τού Τμήματος ∆ιοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών, του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Πελοποννήσου. Είναι επίσης ∆ιευθυντής του ∆ι-Ιδρυματικού Μεταπτυχιακού, «Επιχειρηματικότητα & ∆ιακυβέρνηση» (Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και ΤΕΙ Πελοποννήσου). Στο παρελθόν, έχει επίσης διδάξει για 7 χρόνια (2004-2011) στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Ιστορίας, σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο. Εξάλλου, είναι Αρχισυντάκτης του παλαιότερου ελληνικού περιοδικού ιδεών, της ΝΕΑΣ ΕΣΤΙΑΣ, και τακτικός αρθρογράφος της εφημερίδας, Η Καθημερινή. Είναι επίσης μέλος της επιστημονικής επιτροπής του περιοδικού ΦΙΛΟΣΟΦΕΙΝ και της επιθεώρησης FOREIGN AFFAIRS, THE HELLENIC EDITION. Την άνοιξη του 2012 είχε προσκληθεί για διαλέξεις στην Έδρα Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Είναι μέλος της ΕΣΗΕΑ και στο παρελθόν έχει συνεργαστεί με την ΕΡΤ για την παραγωγή ιστορικών ντοκυμαντέρ καθώς και με διάφορα δημοσιογραφικά έντυπα, κυρίως στο διεθνές ρεπορτάζ.

* * *

GR80s, το site
GR80s στο facebook
GR80s στο twitter

gr80s_logotitle_gr

* * *

Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία GR80s

Το dim/art στο facebook

Το dim/art στο twitter

instagram-logo

img_logo_bluebg_2x

 


Στο:GR80s Tagged: GR80s, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Λαμπρινή Ρόρη

from dimart http://ift.tt/2iKjDdw
via IFTTT

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου