Από τις 4/12/44 μέχρι τις 5/1/1945 στην Αθήνα γίνονταν μάχες στους δρόμους. Οι κάτοικοι κλεισμένοι στα σπίτια τους, την νύχτα λόγω της απαγόρευσης της κυκλοφορίας, την ημέρα από τα διασταυρούμενα πυρά. Αλλά ακόμη και μέσα στα σπίτια δεν ζούσαν σε ασφάλεια. Ο κυριότερος λόγος ήταν οι αδέσποτες σφαίρες. Οι εφιάλτες, όταν περνούν, μπορούν να μετατραπούν σε μαύρο χιούμορ. Δεκατρείς μέρες μετά το τέλος των εχθροπραξιών, ο Αττικός έγραψε και δημοσίευσε το ωραίο κωμικοτραγικό κομμάτι που ακολουθεί, στο φύλλο της εφημερίδας των Δεκεμβριανών Η Ελλάς.
Λάκης Δόλγερας
Φωτογραφία: Ντμίτρι Κέσελ
* * *
Η ΑΔΕΣΠΟΤΗ
Η αδέσποτη! Μη μειδιάτε τώρα με κάποια περιφρόνησι και κάποια αδιαφορία. Την τρέματε σαράντα μέρες και είχε γίνει ο εφιάλτης σας.
Δεν ξέρω σε ποιαν έκταση ο ιστορικός του Μέλλοντος θα ανατάμη και θα περιγράψη το κίνημα του Δεκεμβρίου και τη σκληρή δικτατορία του, αλλά πολύ φοβάμαι πως θα ξεχάση – μέσα στην εμβρίθεια και την σοβαρότητά του – μια από τις λεπτομέρειες τις πιο ουσιαστικές και πιο τυραννικές. Μάλιστα κύριοι την αδέσποτη.
Ήταν ο εφιάλτης της ζωής μας. Το πρωϊνό μας ρόφημα, η μεσημεριανή «σουρπρίζ», το απογευματινό μας τσάι και η βραδυνή ακόμα απασχόληση. Και οι κλεισμένοι μεσ’ στα σπίτια τους και οι κυκλοφορούντες και οι γενναίοι και οι φοβητσιάρηδες, δεν είχαν έλεος απ’ αυτήν αν ίσως τ’ όνομά τους γραφόταν με τα γράμματα της Μοίρας πάνω στον κάλυκά της.
Δεν την ζητούσες, έφθανε μονάχη της. Δεν προκαλούσες, σου ρίχνονταν. Την ξόρκιζες κι αυτή ερχότανε. Απέφευγες και σου κολλούσε! Σφύριζε πάνω από το κεφάλι σου, σκάρωνε ελιγμούς μεσ’ στο δωμάτιό σου, έκανε τουρισμό σε όλα τα σοκκάκια της Αθήνας.
Το όνομά της είχε γίνει μόδα επιτακτική, σύσταση, απειλή, δείγμα αγάπης ή εχθρότητας:
— Λιλή, παιδί μου, πρόσεχε μη φας καμμιάν αδέσποτη!
— Ε! βγες, βρε Πελοπίδα, αφού το θέλεις, μα θα την φας, στο λέω, την αδέσποτη…
— Α! άτιμε! Δεν είναι τώρα που θα βγης να φας καμμιάν αδέσποτη!
Θα το αρνηθήτε; Και θα της αφαιρέσετε αυτό τον τίτλο της τιμής που της ανήκει; Ήταν το επίκαιρο των επικαίρων. Ολέθριο «ανφάν γκατέ» των μαύρων περιστάσεων. Θέμα γι’ αδιάκοπη συζήτηση:
Σε ποιο δωμάτιο έπρεπε να φάμε, προστατευμένο απ’ τις άπειρες αδέσποτες; Ποιοι τοίχοι ήταν πιο γεροί για να μας διασώσουν από το πέρασμα αυτής της τρισκατάρατης; Από ποια σκάλα θάπρεπε να κατεβούμε λάου-λάου προφυλαγμένοι από φωταγωγούς ή από μαντρότοιχους του γείτονα για να μην φυτευτεί άξαφνα στο κεφάλι μας, σπάζοντας τζάμια και σφυρίζοντας.
Ποια πάροδος δεν βάλλεται ή έχει σπίτια αρκετά ψηλά που κάπως να εμποδίζουν το ανατριχιαστικό της δρομολόγιο;
Ήρθε κι αυτή σαν τυραννία και μάστισε την πολιτεία για μέρες. Βάφτηκε στο αίμα τρομοκράτησε, ορφάνεψε κοσμάκη, διαπέρασε αθώα κορμιά. Έζησε λίγο χρόνο αλλά τον έζησε – η κακούργα! – σα Νέρων και σαν Καλιγούλας όπως κι’ οι περισσότερες δικτατορίες στην Ελλάδα. Αιματηρά, ανήλεα, άγρια, οχληρά και καταστρεπτικά. Μα ευτυχώς προσωρινά.
ΑΤΤΙΚΟΣ
* * *
Η Ελλάς, η επίσημη κυβερνητική εφημερίδα των Δεκεμβριανών: ένα άγνωστο ντοκουμέντο
—του Κλέωνα Ιωαννίδη—
Στις 4 Δεκεμβρίου 1944, με το ξέσπασμα των γεγονότων που έμειναν στην Ιστορία ως «Δεκεμβριανά», ο υφυπουργός Τύπου και Διαφωτίσεως Πέτρος Γαρουφαλιάς εξέδωσε την ακόλουθη ανακοίνωση: «Αι σημεριναί συνθήκαι, λόγω ιδία της ελλείψεως μέσων ακριβούς διαφωτίσεως παρέχουν εξαιρετικώς πρόσφατον έδαφος εις την κυκλοφορίαν ψευδών ειδήσεων. Εφιστάται επομένως ιδιαιτέρως η προσοχή του κοινού εις το σημερινόν εύκολον έργον των διαδοσιών».
Η κυβερνητική πλευρά βρισκόταν μπροστά σε μια πολύ δυσάρεστη κατάσταση: «αποκλεισμένη σε μια στενή λωρίδα λίγων τετραγώνων γης και εγκλεισμένη στο ξενοδοχείο της “Μεγάλης Βρεττανίας”, δεν είχε τη δυνατότητα να επικοινωνήσει με τον αθηναϊκό λαό», και αποκομμένη (και) από την επαρχία δεν είχε καμία δυνατότητα να αντικρούσει τα «δηλητηριώδη ψεύδη των στασιαστών» του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Το αθηναϊκό κοινό ενημερωνόταν από άλλες πηγές, ακόμη και από τα «εαμικά χωνιά», την ίδια στιγμή που η κυβέρνηση δεν είχε καμία δυνατότητα δημόσιου λόγου, αν αυτός δεν περνούσε από τα «φίλτρα» των βρετανών συμμάχων της.
Την περίοδο των Δεκεμβριανών, πράγματι, κυκλοφορούσαν πολλές εφημερίδες και έντυπα. Εντελώς ενδεικτικά: Στην εαμική πλευρά π.χ. υπήρχε ο Ριζοσπάστης, η Λαοκρατία, η Ελεύθερη Ελλάδα, η Λαϊκή Φωνή στη Θεσσαλονίκη, η Αλληλεγγύη, όργανο της «Εθνικής Αλληλεγγύης», η Νέα Γενιά της ΕΠΟΝ κ.ά. Στην αντιεαμική πλευρά το Ελληνικόν Αίμα, η Μεγάλη Ελλάς της ΕΔΕΕ, η Δόξα της ΠΕΑΝ, η Δημοκρατική Σημαία του ΕΔΕΣ κ.ά. Είχαν επίσης εμφανιστεί και εφημερίδες δημοσιογραφικές, ιδιωτικές ή/και εμπορικές, όπως η Ελευθέρα Πόλις του Νάσου Μπότση, τα Καθημερινά Νέα του Λουκή Ακρίτα, η Αλήθεια, στον Πειραιά η Φωνή του Πειραιώς κ.ά. Από την Κατοχή, επίσης, συνέχιζαν την έκδοσή τους η Δημοκρατία και η Ελευθερία. Οι Άγγλοι είχαν κι αυτοί τη δυνατότητα να τυπώνουν καθημερινό Δελτίο Ειδήσεων, στα ελληνικά ασφαλώς («Εκδίδεται υπό του Στρατηγείου των κατά ξηράν εν Ελλάδι δυνάμεων»), αλλά και φωτοπεριοδικά, με πολλές πολλές φωτογραφίες και σχεδόν καθόλου κείμενο, όπως αυτό με τον τίτλο ΑΕΡΑ (:Αγγλία Ελλάδα Ρωσία Αμερική), το οποίο τυπωνόταν στο Κάιρο, και κυκλοφορούσε (και) στην Ελλάδα, και τα Φωτο-Νέα, έκδοση της AGIS, Αγγλοελληνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών.
Με το ξέσπασμα των πρώτων συγκρούσεων, ο Πέτρος Γαρουφαλιάς κάλεσε τον αδελφό του Δημήτριο Γαρουφαλιά (1904-1978), πολιτικό μηχανικό και έφεδρο ανθυποπλοίαρχο, ζητώντας του να βρεθεί κάποια λύση, ώστε η κυβέρνηση να μπορέσει να κυκλοφορήσει κάποια εφημερίδα, που να απηχεί τις απόψεις του επίσημου κράτους
Το πρόβλημα ήταν πολύ σοβαρό, καθώς οι περισσότεροι υπάλληλοι του Υφυπουργείου Τύπου, φίλα προσκείμενοι στο ΕΑΜ «είχαν ουσιαστικά ατονήσει και είχαν συμπαραταχθεί με τη διαταχθείσα από το ΕΑΜ γενική απεργία». Τα μέλη του Σωματείου Τυπογράφων και Τεχνικών Τύπου ανήκαν κατά συντριπτική πλειοψηφία στο ΚΚΕ και βρίσκονταν επίσης σε απεργία, ενώ τα τυπογραφεία βρίσκονταν είτε σε ελασιτοκρατούμενες περιοχές είτε σε επικίνδυνες ζώνες.
Τελικά, ο Δημήτρης Γαρουφαλιάς, με τη βοήθεια του Αχιλλέα Κύρου, βρήκαν έναν Αρτινό τυπογράφο και έφεδρο λοχία, ο οποίος τους οδήγησε σε ένα υπόγειο όπου βρισκόταν μια παλιά τυπογραφική μηχανή. Αμέσως, ήδη την 5η Δεκεμβρίου 1944, δηλαδή τη μεθεπομένη του συλλαλητηρίου, το Επίσημον Δελτίον Πληροφοριών του Υφυπουργείου Τύπου και Διαφωτίσεως ήταν πραγματικότητα.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Δημήτριου Γαρουφαλιά, «για λόγους καλυτέρας εντυπώσεως και ιδιαίτερα για να δοθεί μια πνοή αντικειμενικής αισιοδοξίας πως αποτυχαίνει η ανακατάληψη των Αθηνών και η νόμιμη τάξη θα επικρατήσει, αποφασίσθηκε να αλλάξει ο τίτλος σε “Η Ελλάς, Ημερήσια πρωινή εφημερίδα, Όργανο του ελληνικού λαού”».[1]
Ως εκδότης της εφημερίδας εμφανιζόταν ο Δημήτριος Γαρουφαλιάς. Διευθυντής της και αρθρογράφος-σχολιαστής ήταν ο Αχιλλέας Κύρου, με συνεργάτες-δημοσιογράφους τον Ηλία Μπρεδήμα και τον Μανώλη Ρέπα. Αρχικά, κανένα όνομα δεν αναγραφόταν στη προμετωπίδα της εφημερίδας, για λόγους ασφαλείας. Αργότερα, αναγράφτηκε το όνομα του Μπρεδήμα ως διευθυντού και του Ρέπα ωα αρχισυντάκτη. Ανώνυμος όμως, παρέμεινε ο ουσιαστικά κύριος αρθρογράφος Αχιλλέας Κύρου. Το μοναδικό επώνυμο δημοσίευμα ήταν ένα άρθρο του λογοτέχνη και ποιητή Κώστα Ουράνη στις 14.1.1945.
Η εφημερίδα ήταν δισέλιδη, μεγάλου σχήματος, 31 εκ. επί 24 εκ. Κάποια εκδόσεις της κυκλοφορούσαν σε μεγαλύτερο σχήμα σαν εφημερίδα τοίχου, και κάποιες φορές αγγλικά αεροπλάνα την έριχναν από αέρος. Στη διάρκεια των 46 αυτών ημερών, έκανε και κάποιες έκτακτες εκδόσεις.
Στο περιεχόμενό της υπήρχαν από τα πολύ σοβαρά και σπουδαία (π.χ. οι ανακοινώσεις του Ρόναλντ Σκόμπυ και τα πρακτικά της σύσκεψης υπό τον Γουίνστον Τσόρτσιλ), μέχρι μικρές ειδήσεις, π.χ. για τα θέατρα και τους κινηματογράφους, ή ακόμη και ειδήσεις της μιας γραμμής του τύπου «Ευρέθη σάκος με 7 μαχαίρια. Πιστεύεται ότι ανήκει σε ΕΛΑΣίτη». Από την πρώτη μέρα κυκλοφορίας, δεν έλειπαν οι ειδήσεις για «τον Βούλγαρο αξιωματικό του ΕΛΑΣ» που σκοτώθηκε στο πρώτο συλλαλητήριο, για τους «Γερμανούς επικεφαλής» του Λόχου Σπουδαστών Πολυτεχνείου του ΕΛΑΣ, για «τα παιδιά που οι στασιαστές χρησιμοποιούσαν ως ασπίδες» όταν οι χωροφύλακες τους επιτίθονταν, για «τα άδεια φέρετρα των δήθεν φονευθέντων ΕΛΑΣιτών» που όμως, στην επόμενη σελίδα, ήταν γεμάτα από «θύματα των κομμουνιστών», διότι το ΕΑΜ ήθελε να παρουσιάσει μεγάλο αριθμό θυμάτων στις γραμμές του και «δεν του έφταναν οι πολύ λίγοι φονευθέντες ΕΑΜίται την πρώτη ημέρα των επεισοδίων».
Η επιρροή του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου και των απόψεών του ήταν εμφανής: στην εφημερίδα ανακοινώθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1944 η ίδρυση του Αριστερού Μετώπου Ελλάδος, ενός συνασπισμού «σοσιαλιστικών», κεντρώων-κεντροαριστερών κομμάτων και μικρών ομάδων υπό την αρχηγία του Γεωργίου Παπανδρέου. Όπως επίσης εμφανής ήταν και η επιρροή των Άγγλων, με τις αναδημοσιεύσεις των λόγων του Τσόρτσιλ και του Ήντεν, τα νέα από τη βρετανική Βουλή, τα ανακοινωθέντα του Σκόμπυ κ.ο.κ. Κυκλοφόρησαν συνολικά 46 φύλλα, από την 5η Δεκεμβρίου 1944 έως την 21η Ιανουαρίου 1945.
Έχουμε την εντύπωση ότι αυτό το υλικό, τα άρθρα των 46 φύλλων της εφημερίδας, έχει αγνοηθεί από ιστορικούς και ερευνητές: δεν μπορούμε να φέρουμε στη μνήμη μας αναφορές, βιβλιογραφικές ή άλλες, σε αυτό το μοναδικό ντοκουμέντο, που έρχεται να καλύψει, πιστεύουμε, ένα μεγάλο κενό, τόσο στη φιλολογία περί Δεκεμβριανών όσο και στις διαθέσιμες πηγές της περιόδου. Το σύνολο των φύλλων, συνολικά 46 εκδόσεις, μαζί με τα παραρτήματα και τις έκτακτες εκδόσεις, οι αναγνώστες των «Ενθεμάτων» έχουν τη δυνατότητα να τα διαβάσουν στο ιστολόγιό μας: http://ift.tt/2gXk2YD[2]
[1] Τα παραθέματα από το Δημήτριος Γαρουφαλιάς, Κείμενα και αναμνήσεις από τον Δεκέμβριο του 1944, αυτοέκδοση 1981
[2] Σειρά, αλλά όχι πλήρης, υπάρχει και στα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής· είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα τους http://ift.tt/2gXkVQV
Πηγή: Ενθέματα
* * *
Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Vintage
Στο:Vintage Tagged: Αχιλλέας Κύρου, Γεώργιος Παπανδρέου, Δεκεμβριανά, Δημήτρης Γαρουφαλιάς, ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, Ηλίας Μπρεδήμας, Κώστας Ουράνης, Κλέων Ιωαννίδης, Λάκης Δόλγερας, Μανώλης Ρέπας, Ντμίτρι Κέσελ, Ουίνστον Τσόρτσιλ, Πέτρος Γαρουφαλιάς, Ρόναλντ Σκόμπυ
from dimart http://ift.tt/2gXg2ar
via IFTTT
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου