zougla: Το κόμμα, το κράτος, η ηθική, το τέλμα

Πέμπτη 1 Μαρτίου 2018

Το κόμμα, το κράτος, η ηθική, το τέλμα

—του Τέλη Σαμαντά—

Η κατάληψη του κράτους από τα κόμματα είναι η κύρια γενεσιουργός αιτία της ανηθικότητας που εμφανίζεται στην πολιτική σκηνή. Αυτή ήταν η κεντρική ιδέα που ανέπτυξε ο Ενρίκο Μπερλινγκουέρ, θέτοντας το ζήτημα του «ηθικού ζητήματος» (questione morale) σε σχέση με την κρίση της πολιτικής, πριν από τριανταεφτά χρόνια, το 1981. Ήταν η εποχή που στην Ιταλία το ένα σκάνδαλο διαδεχόταν το άλλο, που το κάθε κυβερνητικό κόμμα κατηγορούσε το άλλο για «ανηθικότητα». Ο ιταλός ηγέτης ωστόσο δεν θέλησε να οδηγήσει το ΙΚΚ στο «χορό των σκανδάλων». Δεν το μετέτρεψε σε «μέρος του προβλήματος». Αντιθέτως —και σε συνδυασμό με την ιδέα του «Ιστορικού Συμβιβασμού»— επιχείρησε να υπερβεί τη «σκανδαλολογία», να προβάλει την «τύχη της χώρας» και να θέσει στο επίκεντρο της πολιτικής του τις αιτίες που παράγουν «σκάνδαλα», αναδεικνύοντας και τους τρόπους με τους οποίους παγιδεύονται («μετατρέπονται σε ομήρους») οι ίδιοι οι πολίτες.

Το γιατί θυμηθήκαμε τις απόψεις του Μπερλινγκουέρ φανταζόμαστε πως είναι σαφές. Μερικά αποσπάσματα από την περίφημη συνέντευξη του στον Εουτζένιο Σκάλφαρι (Ρεπούμπλικα, 28.07.1981) μάλλον το κάνει σαφέστερο: «… Η ηθική διάσταση της κρίσης της πολιτικής δεν εξαντλείται στο γεγονός ότι, επειδή υπάρχουν κλέφτες, διεφθαρμένοι, καταχραστές στις υψηλές σφαίρες της πολιτικής και της δημόσιας διοίκησης, πρέπει να ξεσκεπαστούν, να καταγγελθούν και να πάνε φυλακή. Η ηθική διάσταση της κρίσης της πολιτικής, στην Ιταλία, σήμερα, είναι αδιαχώριστη από την κατάληψη του κράτους εκ μέρους των κυβερνητικών κομμάτων και των ρευμάτων τους, είναι αδιαχώριστη από τον πόλεμο μεταξύ διαφόρων ομάδων, είναι αδιαχώριστη από την τρέχουσα αντίληψη για την πολιτική και τις μεθόδους διακυβέρνησης… Τα κόμματα έχουν καταλάβει το κράτος και τους θεσμούς του. Εχουν καταλάβει την κεντρική διοίκηση, την τοπική αυτοδιοίκηση, τις τράπεζες, τις δημόσιες υπηρεσίες, τους πολιτιστικούς οργανισμούς, τα νοσοκομεία, την τηλεόραση… Κατά τη γνώμη μου, πολλοί Ιταλοί κατανοούν αυτήν την καπηλεία του κράτους, τις καταπιέσεις, τα ρουσφέτια, τις διακρίσεις. Αλλά αρκετοί απ’ αυτούς τελούν υπό καθεστώς ομηρίας. Εξασφάλισαν ωφελήματα (που ίσως τα δικαιούνταν κιόλας, αλλά που τα εξασφάλισαν μόνο δια μέσου των κομμάτων και των ρευμάτων τους) και είτε ελπίζουν να ωφεληθούν κι άλλο είτε φοβούνται πως δεν θα ωφελούνται πια … Εκείνο που πρέπει να μας ενδιαφέρει στ’ αλήθεια είναι η τύχη της χώρας. Αν συνεχίσουμε μ’ αυτό τον τρόπο, υπάρχει κίνδυνος η δημοκρατία να περιοριστεί, αντί να απλωθεί και να αναπτυχθεί. Να βουλιάξει στο τέλμα …».

Ποιος σήμερα, εδώ, συνεχίζει, διαιωνίζοντας, τη λογική της «κατάληψης του κράτους», αποσκοπεί στον «περιορισμό της Δημοκρατίας», με την αντίληψη της «κατάληψης της εξουσίας» και οδηγεί στο να βουλιάζει όλο και περισσότερο η χώρα και η ελληνική κοινωνία στο τέλμα, υποθέτουμε πως είναι αισθητό. Σ’ αυτούς, τουλάχιστον που δεν είναι απολύτως πεπεισμένοι πως είναι «εγγεγραμένο στο υλικό, ‘αριστερό’ DNA» τους κάποιο, μεταφυσικό, «ηθικό πλεονέκτημα».

* * *