zougla: Το Βήμα της Κυριακής στο χείλος της αβύσσου: προσωπικό τράνταγμα και πολιτικός κίνδυνος

—του Δημήτρη Α.Σωτηρόπουλου για τη στήλη Παροράματα και ημαρτημένα—

Όταν πριν από ένα μήνα, στις 12 Φεβρουαρίου 2017, δεν κυκλοφόρησε για μία Κυριακή το Βήμα της Κυριακής, πολλοί αναγνώστες του ένιωσαν ότι έχαναν ένα σημείο αναφοράς της πολιτικής και πνευματικής ζωής τους ως εφήβων ή ως νεαρών ενηλίκων, ανάλογα με τη γενιά στην οποία ανήκουν. Η επανέκδοση της εφημερίδας την επόμενη Κυριακή δεν σημαίνει ότι αυτή και συνολικά ο ΔΟΛ σώθηκαν οριστικά.

Πράγματι, εκείνη την Κυριακή μεσήλικες και ηλικιωμένοι αναγνώστες του Βήματος ένιωσαν ένα προσωπικό τράνταγμα, καθώς και μια, πιο οξεία από ό,τι άλλες φορές, αίσθηση κινδύνου σε ό,τι αφορά την πορεία του πολιτικού πλουραλισμού στη χώρα. Δηλαδή ένιωσαν ότι έχαναν ένα σημείο αναφοράς της εφηβικής πολιτικοποίησής τους και της πνευματικής ζωής τους ως νεαρών ενηλίκων.

Το τράνταγμα οφειλόταν στο ότι πολλοί είχαν κοινωνικοποιηθεί ως πολίτες μέσω των στηλών της εφημερίδας. Ακόμα και όταν προτιμούσαν εφημερίδες και περιοδικά της Αριστεράς ή ψήφιζαν αριστερά κόμματα, τοποθετούσαν το Βήμα σε ψηλή βαθμίδα της ιεραρχίας ποιότητας του Τύπου, μια βαθμίδα που σήμερα πλέον μάλλον κατέχει η Καθημερινή. Ωστόσο, τα πρώτα δεκαπέντε χρόνια μετά τη Μεταπολίτευση τα πράγματα είχα αλλιώς. Τότε τα μαθήματα «Αγωγής του Πολίτου» στο γυμνάσιο, ορισμένα πληκτικά εγχειρίδια νομικής, κοινωνιολογίας και οικονομικών στο πανεπιστήμιο και η τότε ΕΡΤ μαζί με την αλήστου μνήμης ΥΕΝΕΔ περιέστελλαν τους ορίζοντες των πολιτικών αναζητήσεων και της επιστημονικής ενημέρωσης.

Το Βήμα, ίσως περισσότερο από τα Νέα, αποτελούσε μια εναλλακτική διέξοδο για να ενημερωθεί κανείς και να σκεφθεί για την πολιτική με όρους του παραδοσιακού Κέντρου, αλλά και σε επαφή με τα πιο σύγχρονα ρεύματα σκέψης της εποχής εκείνης. Χάρη στις επιφυλλίδες πολύ διαφορετικών μεταξύ τους συγγραφέων όπως – μεταξύ άλλων – οι Φ. Βεγλερής, Γ.Κουμάντος, Κ. Θ. Δημαράς και Β. Ραφαηλίδης, μπορούσε κανείς να στοχαστεί για την αβασίλευτη δημοκρατία, τις τότε μεταρρυθμίσεις του δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου, τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, τη νέα ελληνική λογοτεχνία και τον σύγχρονο κινηματογράφο.

Γενικότερα, το Βήμα έδινε χώρο σε νομικούς, οικονομολόγους, κοινωνιολόγους, ιστορικούς και κριτικούς λογοτεχνίας και κινηματογράφου οι οποίοι έγραφαν σε στέρεα ελληνικά. Αυτοί αφενός δημιουργούσαν τον νέο «κανόνα» των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών στη χώρα, αφού οι παραδοσιακές εμπειριστικές και πατριδολατρικές τάσεις σε αυτές τις επιστήμες ψυχορραγούσαν μετά την κατάρρευση της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Αφετέρου πρότειναν μια ανάγνωση της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας η οποία, χωρίς να συγκροτείται σε ενιαίο ερμηνευτικό σχήμα, διαλεγόταν με τον τότε εύλογα δημοφιλή νεομαρξισμό (Αλτουσέρ, Πουλαντζάς, Μπάραν, Σουήζη, κ.ά.).

Η αίσθηση κινδύνου που ένιωσαν όσοι στενοχωρήθηκαν επειδή στις 12 Φεβρουρίου 2017 το Βήμα της Κυριακής δεν υπήρχε στα περίπτερα, προερχόταν από την πεποίθηση ότι η δημοκρατία σήμερα δεν κινδυνεύει από τους στρατιωτικούς σφετεριστές της ελευθερίας αλλά από τους κομματικούς σφετεριστές της πολυφωνίας.

Χωρίς να χαρίζεται κανείς στο Βήμα (αλλά και στα Νέα) σε ό,τι αφορά τα κατά καιρούς κενά και λάθη ενημέρωσης, τις απότομες πολιτικές μεταστροφές, τις μονομανίες και την αλαζονεία μερικών προβεβλημένων αρθρογράφων του, θα πρέπει να παραδεχθεί ότι ο πολιτικός ρόλος του σήμερα δύσκολα μπορεί να υπηρετηθεί από άλλο έντυπο.

Το ζήτημα υπερβαίνει την διάσωση του Βήματος ως «ναυαρχίδας» μιας επιχείρησης που γέρασε άσχημα. Κι αυτό γιατί ο πολιτικός ρόλος του προσδιορίζεται από τη θέση του στο κέντρο του φάσματος Αριστερά-Δεξιά των ελληνικών εφημερίδων. Παρά το δυσάρεστο και επιπόλαιο «φλερτ» που είχαν με την εθνολαϊκιστική κυβέρνηση στις αρχές του 2015, το Βήμα και τα Νέα προσφέρουν ένα υλικό και συμβολικό σημείο συνάντησης των πολιτικών και ψηφοφόρων της Κεντροαριστεράς. Αν έκλειναν ή αν κλείσουν οι δύο εφημερίδες, οι ψηφοφόροι που με το αριθμητικό βάρος τους συχνά καθορίζουν το εκλογικό αποτέλεσμα, θα στέκονταν στο χείλος μιάς αβύσσου. Πρόκειται για άβυσσο που, παρά την ύπαρξη της Καθημερινής και των οικονομικών εφημερίδων, χάσκει στη δημόσια σφαίρα. Είναι μια άβυσσος το χείλος της οποίας έχει σχηματισθεί από τις τρεις κυβερνητικές ή φιλοκυβερνητικές εφημερίδες και τις πολλές κίτρινες εφημερίδες με την αφασική θεματολογία.

Η πολιτική χρησιμότητα μιας επιχείρησης Τύπου και ΜΜΕ δεν την απαλλάσσει από τη μέριμνα για χρηστή οικονομική διαχείριση. Και οι επιχειρηματικοί ακροβατισμοί, ιδίως όταν επηρεάζουν τις θέσεις εργασίας εκατοντάδων υπαλλήλων, δεν πρέπει να μένουν χωρίς κυρώσεις. Ωστόσο, η εξάλειψη των Νέων και του Βήματος από τον χάρτη του Τύπου θα άφηνε —και ακόμα υπάρχει κίνδυνος να αφήσει— μια τρύπα στην καρδιά της δημοκρατίας.

* * *