Αυτό δεν είναι τραγούδι #1250
Dj της ημέρας, ο Παναγιώτης Πούτος
Το τραγούδι με τίτλο Прошета се Јовка Кумановка (Prosheta se Jovka Kumanovka) πραγματεύεται το θέμα του έρωτα με άτομα από διαφορετική θρησκεία, ένα θέμα που επαναλαμβάνεται σε πολλούς λαούς: στην Ισπανία το El pozo amargo αφηγείται τον έρωτα ενός χριστιανού και μιας εβραίας, στην Ελλάδα το τραγούδι της Σούσας μιλά για μια χριστιανή κι έναν μουσουλμάνο. Εδώ όμως υπάρχει μια διαφορά: ο έρωτας δεν βρίσκει ανταπόκριση.
Ο τραγουδιστής αφηγείται την ιστορία της Γιαννούλας από το Κουμάνοβο, η οποία έχει χάσει το περιδέραιό της και το αναζητά. Εκεί τη βλέπει ο Λατίφ αγάς, της λέει να σταματήσει να ψάχνει και της ανακοινώνει ότι θα την κάνει μουσουλμάνα και γυναίκα του. Στην τελευταία στροφή ακούμε τη Γιαννούλα να αρνείται: λέει πως δεν θα τουρκέψει ούτε θα γίνει Ελληνίδα, και φανερώνει τον έρωτά της για κάποιον άλλον. Υπάρχουν ωστόσο λόγοι να υποθέσουμε ότι η τελευταία στροφή είναι μεταγενέστερη προσθήκη.
Μετάφραση:
Η Γιαννούλα από το Κουμάνοβο κάνει περίπατο
πάνω κάτω στο χωράφι κοντά στο Ιντρίζοβο.
Έχασε η Γιαννούλα ένα μενταγιόν,
έχασε η Γιαννούλα ένα μενταγιόν
και ξοπίσω της ήρθε ο Λατίφ αγάς.
Μην περπατάς, μωρέ Γιαννούλα,
μην περπατάς μέσα σ’ αυτό το χωράφι, μωρέ Γιαννούλα,
σ’ αυτό το χωράφι μέσα, στο Ιντρίζοβο.
Θα σε πάρω, μωρέ Γιαννούλα, θα σε κάνω γυναίκα μου,
θα σε κάνω μουσουλμάνα σύζυγο, μωρέ Γιαννούλα,
μουσουλμάνα, γυναίκα του Λατίφ.
Δεν τουρκεύω, μωρέ Λατίφ, ούτε Ελληνίδα γίνομαι,
εγώ, μωρέ Λατίφ, έχω σεβντά για άλλον,
για άλλον έχω σεβντά, για τον Κωστή.
Δύο είναι οι λόγοι που δημιουργούν αμφιβολίες για το αν η τελευταία παράγραφος ανήκει στο τραγούδι. O ένας είναι το ίδιο το κείμενο, αφού δεν υπάρχει λόγος να αναφέρει στον μουσουλμάνο ότι «δεν γίνεται Ελληνίδα». Γιατί όμως νιώθει την ανάγκη να αρνηθεί και τον εξελληνισμό της — εκτός από τον εξισλαμισμό; Οι στίχοι που προηγούνται δε δικαιολογούν τέτοια απάντηση.
Η λύση βρίσκεται στην ιστορία της δημιουργίας του βουλγαρικού εθνικού κινήματος. Η δημιουργία της Βουλγαρικής Εξαρχίας χρησιμοποιήθηκε ως όχημα για την εξάπλωση του βουλγαρικού εθνικισμού στους σλαβόφωνους ορθόδοξους πληθυσμούς, κυρίως της Μακεδονίας. Ο αγώνας τους γινόταν τόσο εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όσο και εναντίον του Πατριαρχείου, με το οποίο ταυτίζονταν οι Έλληνες. Όσοι παρέμεναν πιστοί στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως χαρακτηρίζονταν Γραικομάνοι (Гъркомани). Επομένως είναι λογικό το τραγούδι να πήρε μία προσθήκη εθνικοφροσύνης, ώστε να συμβάλει στην οικοδόμηση της εθνικής ταυτότητας.
Ο δεύτερος λόγος που συνηγορεί υπέρ της μεταγενέστερης προσθήκης είναι η ύπαρξη εκτελέσεων του τραγουδιού που αγνοούν την τελευταία στροφή. Όπως μπορούμε να δούμε από τα παρακάτω βίντεο, το πρώτο είναι μία παλιά εκτέλεση από την κρατική τηλεόραση της ΠΔΓΜ στο οποίο τραγουδά η Βάνια Λαζάροβα. Εδώ, η τελευταία στροφή λείπει. Το δεύτερο είναι η εκτέλεση από την ίδια καλλιτέχνιδα στο cd Ritmistica, το οποίο κυκλοφόρησε το 2000 και περιλαμβάνει το συγκεκριμένο τραγούδι με την επιπλέον εθνικόφρονα στροφή. Στην τρίτη εκτέλεση τραγουδά η βόσνια Amira Medunjanin και στην τέταρτη το συγκρότημα Bilbil. Και σε αυτά τα δύο τραγούδια ακούμε δύο διαφορετικές εκδοχές, η μία είναι εκτενέστερη και η τελευταία χωρίς την προσθήκη.
Αρχικό κείμενο:
Прошета се Јовка Кумановка, ај мори,
горе-доле, Јовка, низ тој поље, ај мори,
низ тој поле, Идризово.
Загубила Јовка кован ѓердан, ај мори,
загубила Јовка кован ѓердан, ај мори,
по њум иде Љатиф ага.
– Не шетај се Јовке Кумановке, ај мори,
низ тој поље, Јовке Кумановке, ај мори,
низ тој поље, Идризово.
Ќе те земам Јовке јас за жена, ај мори,
ќе те правам Јовке бела була, ај мори,
бела була Љатифова.
– Не се турчам, Љатиф, не се грчам, ај мори,
и јас с’ имам, Љатиф, мерак по друг, ај мори,
мерак по друг, Костадина.
* * *
Εικόνα εξωφύλλου: Κουμάνοβο c. 1930
Κάθε βράδυ, ένας συνεργάτης ή φίλος του dim/art διαλέγει ένα τραγούδι — ή, μάλλον όχι· αυτό δεν είναι τραγούδι, ή δεν είναι μόνο ένα τραγούδι: είναι μια ιστορία για ένα τραγούδι. Στείλτε μας κι εσείς ένα τραγούδι που δεν είναι τραγούδι στο dimartblog@gmail.com.
from dimart http://ift.tt/2BnpnlZ
via IFTTT
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου