zougla: S’i’ fosse foco

Πέμπτη 24 Νοεμβρίου 2016

S’i’ fosse foco

Αυτό δεν είναι τραγούδι #868
Dj της ημέρας, η Ελένη Κοσμά

Στο 24ο άσμα του Καθαρτηρίου ο Δάντης μαζεύει την αβανγκαρντίστικη παρέα του φλωρεντινού 13ου και μας λέει πώς καθιερώθηκε ο «γλυκός νέος τρόπος», το dolce stil nuovo: ο ποιητής συναντά τον Μπονατζιούντα, έναν ελάσσονα ποιητή από τη Λούκα, ο οποίος προφητεύοντας έναν νέο έρωτα («Γεννήθηκε γυναίκα, που ακόμη πέπλο δεν φορεί»,/ άρχισε τούτος να μιλεί, «που ευχάριστη θε να σου κάνει/ την παραμονή σου στην πόλη μου) προφητεύει και ένα νέο είδος ποίησης («Τώρα, αδερφέ μου, βλέπω», μου λέει, «το εμπόδιο/ που μακριά απ’ το ύφος το καινούριο, το γλυκό που ακούω,/ κράτησε τον Νόταρο, τον Γκουιτόνε κι εμένα!/ Βλέπω καλά πώς πάει η δική σας πένα, από κοντά που ακολουθεί αυτόν που υπαγορεύει»),* το οποίο κομίζει εκτός απ’ τον «γλυκό νέο τρόπο» και μια νέα λογοτεχνική παρέα με κοινές επιδιώξεις, τόνο και αγωνίες: Γκουίντο Καβαλκάντι, Λάπο Τζιάνι, Τσίνο ντα Πιστόια, Τζιάνι Αλφάνι, Τσέκο Αντζολιέρι και άλλοι.

cecco-angiolieri-1

Ο Τσέκο Αντζολιέρι γεννήθηκε στη Σιένα το 1260 και πέθανε το 1313 στην ίδια πόλη. Το σονέτο του με τίτλο «S’i’ fosse foco» είναι ένα παίγνιο. Τι θα έκανε ο Σιενέζος ποιητής αν ήταν φωτιά, αέρας, νερό, αν ήταν ο ίδιος ο Θεός, ο Πάπας, ένας αυτοκράτορας, ο θάνατος, η ζωή, αν ήταν ο ίδιος ο Τσέκο; Αν ήταν φωτιά θα έκαιγε τον κόσμο, αν ήταν ο θάνατος θα επισκεπτόταν τον πατέρα του, αν ήταν ζωή θα απομακρυνόταν από τον πατέρα του. Αν ήταν αυτοκράτορας θα τους αποκεφάλιζε όλους. Αν πάλι ήταν ο Τσέκο (όπως ήταν και είναι) θα κρατούσε για τον εαυτό του όλες τις νέες και ωραίες γυναίκες, και τις άσχημες θα τις άφηνε για τους άλλους. Το σονέτο έχει μελοποιηθεί δύο φορές, μία από τον Φαμπρίτσιο ντε Αντρέ και μία από τον Λεό Φερέ. Η ίδια η φόρμα του σονέτου παράγει τη μουσική, αφού ταιριάζει δύο χαρακτηριστικά μεταξύ τους φαινομενικά ασύμβατα: είναι στιγμιαία, στον βαθμό, ακριβώς, που σταματάει με το κλείσιμο του ήχου, δηλαδή, με την διεκπεραίωση στον χρόνο της μορφικής δέσμευσης, αλλά και αιωρούμενη στον χρόνο, στον βαθμό που αυτός, ακριβώς, ο ήχος είναι εσωτερικευμένος στον κανόνα –στη μορφή. Προτιμούμε (σίγουρα) την εκδοχή Ντε Αντρέ, αλλά αγαπάμε και τον Φερέ.

*η μετάφραση των αποσπασμάτων από το Καθαρτήριο είναι του Ανδρέα Ριζιώτη (Τυπωθήτω, 2002). Ευχόμαστε να δουν τα μάτια μας μια καλύτερη μετάφραση, προτού ο Τσέκο γίνει φωτιά, αέρας, νερό και όλα τα παραπάνω.

* * *

Κάθε βράδυ, ένας συνεργάτης ή φίλος του dim/art διαλέγει ένα τραγούδι — ή, μάλλον όχι· αυτό δεν είναι τραγούδι, ή δεν είναι μόνο ένα τραγούδι: είναι μια ιστορία για ένα τραγούδι. Στείλτε μας κι εσείς ένα τραγούδι που δεν είναι τραγούδι στο dimartblog@gmail.com.