zougla: Κόκκινο χαλί

—του Γιάννη Παπαθεοδώρου για τη στήλη Ανώμαλα Ρήματα—

Στο τελευταίο σποτάκι του Μαξίμου, το «κόκκινο χαλί» που στρώνεται στο πρωθυπουργικό μέγαρο σηματοδοτεί μια ορισμένη εκδοχή της «κανονικότητας». Προφανώς είναι αστείο ακόμα και να αναφέρεται η λέξη «κανονικότητα» από ένα κόμμα που έκλεισε τις τράπεζες το καλοκαίρι του 2015 αλλά, για λόγους ευκολίας της συζήτησης, ας δεχτούμε πως ο κυβερνητικός ΣΥΡΙΖΑ «εξημερώθηκε» μέσω της μνημονιακής ωρίμανσης του. Πολλοί άλλωστε, τον τελευταίο καιρό, διαβλέπουν μια νέα πιθανή φάση της ηγεμονίας του στο χώρο της κεντροαριστεράς, εξαιτίας αυτής της μετάλλαξης. Μερικοί από αυτούς απλώς μπερδεύουν την επιθυμία με την πραγματικότητα, ενώ κάποιοι άλλοι κλίνουν βαρετά σε όλες τις πτώσεις τη λέξη «σοσιαλδημοκρατία», μπας και σωθεί το λήμμα στο λεξικό μιας ριζοσπαστικής αριστεράς που, εδώ και καιρό, έχει επιλέξει άλλους δρόμους. Ωστόσο, ο πυρήνας του επιχειρήματος είναι σωστός: πράγματι, η εξουσία άλλαξε τον ΣΥΡΙΖΑ και ο ΣΥΡΙΖΑ, βέβαια, προσαρμόστηκε στα δεδομένα της εξουσίας. Με μια διαφορά όμως: η εξουσία κατέστρεψε το παλιό «πολιτικό DNA» του ΣΥΡΙΖΑ, αφήνοντας τον σε κενό στρατηγικής και σε πλήρη πολιτική απομόνωση από όλους τους ενδεχόμενους συμμάχους του. Καλό θα ήταν, λοιπόν, η συζήτηση να ξεκινήσει από αυτό το σημείο και όχι από κάποια φανταστικά σενάρια για τη μετεξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα άλλο κόμμα.

Ας δούμε όμως τι συμβαίνει στο χώρο των ενδεχόμενων συμμάχων. Από τη στιγμή που το ΚΙΝΑΛ ζήτησε πλέον άμεσα εκλογές και έθεσε ως κεντρικό στόχο τη «στρατηγική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ», το σενάριο είναι μάλλον απλό: η «στρατηγική ήττα» του ΣΥΡΙΖΑ δεν σημαίνει απλώς αποχώρηση του κυβερνώντος κόμματος από την εξουσία αλλά και την αδυναμία του να ελέγξει αποφασιστικά τις εξελίξεις για το σχηματισμό της επόμενης κυβέρνησης, για τη νέα επικείμενη εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, για την αλλαγή του εκλογικού νόμου, για τη μεταμνημονιακή σταθερότητα της χώρας. Με άλλα λόγια, η «στρατηγική ήττα» του ΣΥΡΙΖΑ είναι ένας στόχος για την πλήρη αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών. Από αυτή την άποψη, η πραγματική μετεξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ θα γίνει όταν το κυβερνητικό κόμμα βρεθεί ξανά στην αντιπολίτευση προσπαθώντας να σκεφτεί ξανά ότι η λύση δεν είναι η αφελής επιστροφή σε μια αόριστη «κανονικότητα» αλλά ο υγιής κομματικός ανταγωνισμός για τις προοδευτικές μεταρρυθμίσεις. Το αν θα το κάνει ή όχι είναι δικό του θέμα, και πάντως δεν θα γίνει με ασκήσεις επί χάρτου.

Για πολλά χρόνια, ο χώρος της Κεντροαριστεράς στην Ελλάδα είχε ένα φυσικό πρωταγωνιστή, ενώ η «άλλη» αριστερά αναζητούσε αντιφατικά τον ταυτοτικό της ρόλο ανάμεσα στη Γένοβα και την «αντι-μνημονιακή» αγανάκτηση. Στην τελευταία εκδοχή του, ο ΣΥΡΙΖΑ επέλεξε το αφήγημα μιας βολικής «αυταπάτης», που συνόψισε αμήχανα το αδιέξοδο βήμα προς τον κυβερνητισμό. Η «αυταπάτη» φαίνεται να ολοκληρώνεται μέσα από μια αλληλένδετη σειρά μύθων, που σφράγισαν την επιμέρους πορεία του ΣΥΡΙΖΑ: «σκίσιμο του Μνημονίου», «άμεση διαγραφή του χρέους», «παράλληλο πρόγραμμα Θεσσαλονίκης», «καθαρή έξοδος», «ολιστικό σχέδιο ανάπτυξης» κλπ. Το πρόβλημα δεν είναι βέβαια η διακηρυκτική κενότητα αυτών των μύθων. Το πρόβλημα είναι, η πραγματική κατάσταση της κοινωνίας και της οικονομίας αλλά και το συνολικό πολιτικό κλίμα που συνόδευσε τη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ.

Από αυτή την άποψη, ίσως το πιο σημαντικό διακύβευμα της «στρατηγικής ήττας» του ΣΥΡΙΖΑ είναι η οριστική απαλλαγή από μια συγκεκριμένη πολιτική κουλτούρα (τον «Συριζανελισμό»), που ταλαιπώρησε τη χώρα, στα χρόνια της κρίσης. Ο πρωθυπουργός επέλεξε πρόσφατα να εγκαινιάσει ένα νέο πολωτικό αφήγημα, μιλώντας για την αναμέτρηση του κόμματος του με το «μαύρο μέτωπο» των αντιπάλων του. Προφανώς το «κόκκινο χαλί» της κανονικότητας με το «μαύρο μέτωπο» της πόλωσης απέχουν πολύ. Για αυτό και είναι μάλλον έωλη η προσδοκία για μια «κεντροαριστερή» στροφή του «κανονικοποιημένου» ΣΥΡΙΖΑ. Δεν μπορεί πλέον να υπάρξει καμιά συμμαχία με τον ΣΥΡΙΖΑ που να αφορά τους προοδευτικούς πολίτες, τους μεταρρυθμιστές, τους εκσυγχρονιστές, και κυρίως όσους κατάλαβαν πως η επόμενη μέρα του 2018 είναι σχεδόν η προηγούμενη μέρα του 2014.

Ολοένα και περισσότερο γίνεται φανερό πως η βαθιά τομή ανάμεσα στους ευρωπαϊστές και στους λαϊκιστές θα κρίνει το μέλλον της Ευρώπης, μέσα από ένα νέο προοδευτικό σχέδιο για τη δικαιοσύνη, την εργασία και την ανάπτυξη. Αυτό το σχέδιο δεν μπορούν να το υπηρετήσουν αυτοί που στέλνανε τον Βαρουφάκη στο Eurogroup, αυτοί που διοργάνωσαν το δημοψήφισμα του Grexit, αυτοί που απειλούσαν πως θα στείλουνε στην Ευρώπη τους τζιχαντιστές. Μέσα στο επόμενο χρόνο, η Ελλάδα έχει μπροστά της κρίσιμες εθνικές εκλογές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επίσης μπροστά της την πολύ κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση των ευρωεκλογών του Μαΐου του 2019. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό, σε αυτές τις διπλές εκλογές, να γίνει η Κεντροαριστερά ο νέος πρωταγωνιστής των πολιτικών εξελίξεων. Και το «κόκκινο χαλί» να μείνει στη μνήμη των πολιτών ως το τελευταίο σενάριο κομματικής σωτηρίας μιας κυβέρνησης σε αποδρομή.

* * *