zougla: «Αυτός που έχει την ιδιότητα να μαυρίζει»

—του Παναγιώτη Πούτου—

Ο Emmanuel Poiré (γνωστός με το ψευδώνυμο Caran d’ Ache) γεννήθηκε στη Μόσχα στις 6 Νοεμβρίου 1858. Χρειάστηκε η εκστρατεία του Ναπολέοντα στη Ρωσία για να ξεμείνει στην ρωσική μεγαλούπολη ένας Γάλλος στρατιώτης της Grande Armée , ο παππούς του σκιτσογράφου.

446px-Atelier_Nadar_-_Caran_d'Ache_(Emmanuel_Poiré)_(1859-1909),_Karikaturist_(Zeno_Fotografie)

Πορτρέτο του Emmanuel Poiré από το Atelier Nadar

Ο Emmanuel είχε Γάλλους γονείς και πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του στη Ρωσία. Πήγε στο Παρίσι στην ηλικία των 20 για να καταταγεί στο στρατό όπου υπηρέτησε για 5 χρόνια κατά τη διάρκεια των οποίων ασχολήθηκε με το σχέδιο. Οι πρώτες του δημοσιεύσεις έγιναν στο La Chronique Parisienne το 1880 ενώ διακοσμούσε με το έργο του το περιοδικό La Vie Militaire.Το πρώιμο έργο του ήταν αφιερωμένο στην εξύμνηση του γαλλικού στρατού στη συνέχεια όμως επιδόθηκε στο σατιρικό σκίτσο. H έμπνευσή του, ο συνδυασμός σκίτσων —συνήθως χωρίς λόγια— σε μικρές ιστορίες με χιουμοριστικό περιεχόμενο συνέβαλαν ώστε από πολλούς θεωρείται ο πατέρας του κόμικ.

Συνεργάστηκε με τα Le Figaro Illustré (όπου δημοσίευε σκίτσα από το 1895 στο φύλλο της Δευτέρας), La Caricature, Le Chat Noir, Le Rire. Παράλληλα με το έργο του σε εφημερίδες και περιοδικά δημοσίευσε άλμπουμ (Album de croquis militaires et d’histoire sans légendes, Histoire de Marlborough) ενώ διακόσμησε με σκίτσα του και διάφορες εκδόσεις βιβλίων. To 1892 κυκλοφόρησε το άλμπουμ Carnet de chèques με θέμα το σκάνδαλο της διώρυγας του Παναμά και το 1898 δημιούργησε μαζί με τον Forain το περιοδικό Pssst…! To περιοδικό είχε αποκλειστικά σκίτσα του Forain και του Caran d’ Ache στα οποία υποστηριζόταν ο στρατός και γίνονταν επιθέσεις κατά του Dreyfus και των υποστηρικτών του, αποκαλύπτοντας τις αντισημιτικές απόψεις των καλλιτεχνών.

Το 1898 ένα μέρος του έργου εκτέθηκε στην Fine Arts Society στο Λονδίνο. Στα σχέδια του σκιτσογράφου ήταν και η δημιουργία ενός μυθιστορήματος σε σκίτσα. Δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει την έμπνευσή του γιατί πέθανε νωρίς, στις 26 Φεβρουαρίου 1909. Το ημιτελές μυθιστορηματικό του άλμπουμ με τον τίτλο Maestro έμενε στην αφάνεια για περίπου έναν αιώνα και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1999.

Η εταιρεία:

Το 1924 ο Ελβετός Arnold Schweitzer ίδρυσε στη Γενεύη τη γνωστή εταιρεία που κατασκευάζει γραφική ύλη και πολυτελή είδη γραφής. To όνομά της το πήρε από το ψευδώνυμο του σκιτσογράφου που ο ιδρυτής της εταιρείας θαύμαζε.

1915

Η ετυμολογία:

Ο Caran D’ Ache επέλεξε το ψευδώνυμό του από την ρωσική λέξη karandash (Карандаш) που σημαίνει μολύβι. Η ευφυής μεταγραφή της ρωσικής λέξης στα γαλλικά ως Caran d’ Ache δημιουργεί μία παρετυμολογία, προτείνοντας ως προέλευση του ψευδωνύμου του το εκγαλλισμένο λατινικό όνομα Caran (Caranus) και τον ψεύτικο τίτλο ευγενείας από κάποιο υποθετικό τόπο (d’ Ache). Στο όνομα του Caran από την Ache ο Emmanuel Poire έκρυψε την ρωσική λέξη και το ρωσικό παρελθόν της οικογένειάς του. Η λέξη αυτή μας ταξιδεύει ακόμα πιο μακριά, σε μια τουρκική ρίζα. Πρώτες μαρτυρίες για τη λέξη karandash στα ρωσικά βρίσκονται στον 18ο αιώνα.

1) kara σημαίνει μαύρος (karan-lik=σκοτάδι, karan-gi=αυτός που ζει στην άγνοια).

2) adash σημαίνει «που έχει την ιδιότητα/που έχει κάτι κοινό με κάποιον ή κάτι».

π.χ. yoldash = αυτός που έχει τον ίδιο δρόμο με κάποιον = ο συνταξιδιώτης.

arkadash = αυτός που έχει την ίδια πλάτη με κάποιον, που προστατεύει τα νώτα του άλλου = ο φίλος (πβ. νεοελλ. καρντάσι).

Έτσι karandash = αυτός που έχει την ιδιότητα να μαυρίζει, το μολύβι, ο γραφίτης.

* * *