zougla: Με φόντο τη λίμνη

—του Γιάννη Παπαθεοδώρου για τη στήλη Ανώμαλα Ρήματα—

«Zoran, do you know the region of Prespes?» Το καινούργιο προπαγανδιστικό βιντεάκι από το μέγαρο Μαξίμου για την «ιστορική συμφωνία των Πρεσπών»[1] είναι μια μείξη βαλκανικού μελό και πολιτικής προσωπολατρίας, με επίκεντρο τους πρωθυπουργούς της Ελλάδας και της ΠΓΔΜ. Στο βίντεο, ο Έλληνας πρωθυπουργός κάνει λόγο για την ιστορία που θα τους δικαιώσει ενώ ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ απαντά: «είναι ιστορία, είμαι πολύ χαρούμενος, φίλε μου». Έως εδώ, κανένα πρόβλημα. Καθένας έχει το δικαίωμα να φαντάζεται ότι «γράφει ιστορία», ακόμα και όταν η επίσημη πρεμιέρα της «συμφωνίας» στο ΝΑΤΟ εξελίσσεται σε φάρσα από την πλευρά της Ελλάδας. Το σχετικό στιγμιότυπο άλλωστε ήταν αρκετά χαρακτηριστικό: ο Έλληνας πρωθυπουργός, στο όνομα της ειρήνης και της ασφάλειας, πανηγύριζε για την πρόσκλησή της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, ενώ, από την ίδια την έδρα του ΝΑΤΟ, ο Υπουργός Άμυνας κ. Καμμένος διαβεβαίωνε τους δημοσιογράφους ότι η ΠΓΔΜ δεν θα ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ, γιατί δεν θα ισχύσει ποτέ η «συμφωνία των Πρεσπών». Δεν πρόκειται απλώς για αποκλίνουσες απόψεις στο πλαίσιο ενός δικομματικού κυβερνητικού συνασπισμού ∙ πρόκειται για τον εξευτελισμό της εξωτερικής πολιτικής μιας χώρας, που μεταφέρει στους διεθνείς θεσμούς την πολιτική σχιζοφρένεια μιας παράταιρης (και αλληλο-εκβιαζόμενης) συγκυβέρνησης.

Ενταγμένη στον διακριτό αλλά συμπληρωματικό εκλογικό τακτικισμό του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝΕΛ, η «συμφωνία των Πρεσπών», την ίδια ώρα που στη διεθνή σκηνή διαμορφώνει νομικά τετελεσμένα και μη αναστρέψιμες πλέον υπογραφές, συνεχίζει να αναμοχλεύει το εσωτερικό πολιτικό (βλ. μικροκομματικό) σκηνικό. Ως πρώτη μάλιστα «παράλληλη απώλεια» αρχίσει να διαμορφώνεται ένας καινούργιος διχαστικός λόγος ανάμεσα σε «εθνοσωτήρες» και «εθνοπροδότες», ο οποίος, απ’ ότι φαίνεται, θα κυριαρχήσει στο καινούργιο «μνημόνιο της ταυτότητας»,[2] ενόψει των επόμενων εκλογών. Ο λόγος αυτός, ευκαιριακά «εκσυγχρονιστικός» από την πλευρά της ριζοσπαστικής αριστεράς και εργαλειακά «εθνοπρεπής» από την πλευρά της νέο-δεξιάς, όχι μόνο θα δημιουργήσει μια νέα πόλωση αλλά, απ’ ό,τι φαίνεται, θα μετατοπίσει το πεδίο του εθνολαϊκισμού σε μια νέα εκδοχή νατιβισμού, που θα αναζητάει την πολιτική της έκφραση. Ο συνδυασμός εθνικισμού, τοπικισμού, συνωμοσιολογίας και ξενοφοβίας, καθώς και η επίκληση «του κράτους των αυτοχθόνων» έναντι των φαντασιακών εχθρών της πατρίδας δημιουργεί ήδη ένα επικίνδυνο κοκτέιλ, που μοιάζει να αρέσει στη λαϊκή ριζοσπαστική δεξιά. Αν αυτό το κοκτέιλ μάλιστα σερβιριστεί επίσημα από τη ΝΔ, τότε η επόμενη κυβέρνηση δεν θα έχει απλώς να αντιμετωπίσει κάποιες εννοιολογικές αντιφάσεις ως προς το φιλελευθερισμό της αλλά ένα ανεξέλεγκτο πολιτικό υποκείμενο, που θα υπονομεύει το δημοκρατικό συνταγματικό πατριωτισμό. Αν, δηλαδή, είναι εύκολο οι Πρέσπες να γίνουν το Καστελόριζο του ΣΥΡΙΖΑ, εξίσου εύκολο είναι οι «μακεδονομάχοι» να γίνουν οι νέοι «αγανακτισμένοι» της ΝΔ. Σε αυτό ακριβώς το σημείο, μπορεί να αποδειχτεί καταλυτικός ο ρόλος της κεντροαριστεράς, που δεν ψαρεύει ψηφοφόρους στα θολά νερά των συλλαλητηρίων και επιδιώκει σταθερά την εξεύρεση λύσης με τη γείτονα χώρα.

Όπως σωστά έχει υποστηρίξει ο Ευ. Βενιζέλος, το πρόβλημα με τη συμφωνία δεν είναι η όντως θετική αξιοποίηση της συγκυρίας αλλά «ότι δεν υπάρχει η ορθή και λειτουργική λύση για την ιθαγένεια και για τη γλώσσα, και δεν υπάρχει σωστός συγχρονισμός σε σχέση με την ένταξη στο ΝΑΤΟ».[3] Το πρώτο σκέλος του προβλήματος το χρεώνεται αποκλειστικά η κυβέρνηση, που δεν κατάφερε να εξασφαλίσει το erga omnes αυτονόητο: «ότι η γλώσσα αυτή είναι σλαβομακεδονική όπως τη λέγαμε πάντα, ή μακεδονοσλαβική όπως την έλεγαν οι παλιές απογραφές πριν τον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και ότι η ιθαγένεια είναι βορειομακεδονική, όπως είναι και το λογικό»,[4] σύμφωνα με την ονοματολογία. Το δεύτερο σκέλος του προβλήματος θα κληθούν να το αντιμετωπίσουν πλέον όλες οι πολιτικές δυνάμεις, καθώς η «συμφωνία των Πρεσπών» κρύβει στο εσωτερικό της μια «υφέρπουσα ενδιάμεση συμφωνία», που οδηγεί σε τετελεσμένα. Η «προενέργεια της σύμβασης», είτε τελικά κυρωθεί είτε όχι, είναι ήδη γεγονός. Αν υπάρχει ένα πεδίο παρέμβασης αυτό θα είναι πλέον το πεδίο των μακρών προενταξιακών διαπραγματεύσεων, οι οποίες θα πρέπει να διεξαχθούν χωρίς νέες διπλωματικές γκάφες, χωρίς fake υπογραφές[5] και προπαγανδιστικά βιντεάκια. Και κυρίως, χωρίς την Πάολα να τραγουδάει το «Μακεδονία ξακουστή», στο λουλουδοπόλεμο της μακεδονικής πίστας.