zougla: Μικρή μεταφραστική / ντετεκτιβική ιστορία

Τετάρτη 14 Ιουνίου 2017

Μικρή μεταφραστική / ντετεκτιβική ιστορία

Αυτό δεν είναι τραγούδι #1053
DJ της ημέρας, η Μαργαρίτα Ζαχαριάδου

«I’m the wretch from the song».

Μόλις είδα τη φράση στο βιβλίο που μετέφραζα, σκέφτηκα «Ωχ. Υπερωρίες στον Γούγλη».

Συμβαίνει συχνά. Για την ακρίβεια, υπάρχει το εξής, εκ πρώτης όψεως, παράδοξο: όσο πιο πρόσφατα γραμμένο είναι ένα βιβλίο, τόσο πιο πολύ ψάξιμο για πραγματολογικά ενέχει η μετάφραση. Είναι λες και οι συγγραφείς ξέρουν ότι οι αναγνώστες έχουν πλέον τη δυνατότητα να βρουν οτιδήποτε, οπότε κι αυτοί δεν το σκέφτονται καθόλου να συμπεριλάβουν οποιαδήποτε trivial αναφορά τούς κατέβει. Και τους κατεβαίνουν πολλές.

Εν προκειμένω, η υπόθεση του βιβλίου λάμβανε χώρα στο έτος 1984. Το πρώτο που σκέφτηκα, λοιπόν, (δεδομένου ότι το βιβλίο είχε μπόλικο κουλέρ τεμποράλ) ήταν μήπως πρόκειται για κανένα χιτ της χρονιάς με τη λέξη «wretch» (άθλιος, αχρείος) στον τίτλο.

Μετά από μια μικρή εκδρομή στα βρετανικά τσαρτ της εποχής, επέστρεψα στη σελίδα του κειμένου μου «ουδόλως σοφότερη από ό,τι προηγουμένως», που λένε κι οι Άγγλοι. Και μετά, ξύπνησε η πείρα. «Μωρέ δεν βάζω ολόκληρη τη φράση, να δω τι θα βγει;» είπα. Εξάλλου, υποτίθεται πως επρόκειτο για στάμπα σε μπλουζάκι, οπότε πιθανώς να ήταν κάτι γνωστό και δημοφιλές. Ο Γούγλης γουργούρισε ευχαριστημένος και μου έφτυσε κάπου εκατόν οχτακόσια εκατομμύρια αποτελέσματα. Έφτυσα στις παλάμες μου και έπιασα τον ψηφιακό κασμά.

Οι περισσότερες σελίδες όπου αναφερόταν αυτούσια η φράση είχαν να κάνουν με αναγεννημένους χριστιανούς. Όλοι τους, κατά αλλόκοτο τρόπο, ήταν «the wretch from the song». Δεν προλάβαινα να βρίσκω «wretch from the song». Πώς δεν σκοτώνονταν μεταξύ τους –«Εγώ είμαι ο αχρείος από το τραγούδι!» «Όχι, εγώ είμαι!» «Ρε άντε από κει, φυσικά και είμαι εγώ, αχρείε!» «Είδες που σου λέω, εγώ είμαι!»– εις το διηνεκές, μου φάνηκε απορίας άξιο. Διέτρεξα κάμποσα από τα κείμενα αυτά με το κέφι ανθρώπου που πρέπει να καθαρίσει φακές μέσα σε ένα μισοσκότεινο και παγωμένο δωμάτιο, πλήρως wretched, δηλαδή, ώσπου βρήκα κάτι σαν νήμα: μια έμμεση αναφορά στο «Amazing Grace». Αχά. Τραγούδι. Που λέει και για wretch:

Amazing grace, how sweet the sound,

That saved a wretch like me. [Εδώ είμαστε! Yesss!]

I once was lost, but now am found,

Was blind but now I see.

Για την ακρίβεια, όχι τραγούδι· ύμνος. Γραμμένος από Βρετανό, τον John Newton, το 1779, αγγλικανό ιερέα και πρώην δουλέμπορο. Τη μουσική έγραψε ένας άλλος Βρετανός, ο John Jenkins Husband το 1808. Παρ’ όλα αυτά, ο ύμνος έκανε τη μεγαλύτερη καριέρα του στο εξωτερικό. Στο Αμέρικα. Όπου έγινε το greatest hit της αμερικανικής θρησκευτικότητας. Ό,τι πιο αμερικάνικο έχει βγάλει ποτέ της η Βρετανία.

Αφού έλυσα το μεταφραστικό/πραγματολογικό πρόβλημα, είχα όλο το περιθώριο να δημιουργήσω ένα νέο: ποια εκδοχή είναι η καλύτερη; Το τραγούδι έχει τραγουδηθεί από τους πάντες –από τη Μαχάλια Τζάκσον και την Μπαέζ και την Αρίθα έως τον Τζόνι Κας και τους Byrds και τον Ουίλι Νέλσον. Χάος. Η Εθνική Ηνωμένων Πολιτειών.

Αλλά υπήρχε και ο κάπταιν της εθνικής.

Ο Έλβις.

* * *

Κάθε βράδυ, ένας συνεργάτης ή φίλος του dim/art διαλέγει ένα τραγούδι — ή, μάλλον όχι• αυτό δεν είναι τραγούδι, ή δεν είναι μόνο ένα τραγούδι: είναι μια ιστορία για ένα τραγούδι. Στείλτε μας κι εσείς ένα τραγούδι που δεν είναι τραγούδι στο dimartblog@gmail.com.

* * *