zougla: Η «αιχμάλωτη σκέψη»

Πέμπτη 6 Απριλίου 2017

Η «αιχμάλωτη σκέψη»

—του Ηλία Μαγκλίνη—

«Αν κάποιος έχει πράγματι 55% δίκιο, έχει καλώς· δεν υπάρχει λόγος να αντιδικείς μαζί του. Αν, πάλι, κάποιος έχει 60% δίκιο, τόσο το καλύτερο· άσ’ τον να ευχαριστεί τον Θεό για αυτό. Τι γίνεται, όμως, με εκείνον που έχει 75% δίκιο; Αυτό, σύμφωνα με τους πιο σοφούς, είναι ύποπτο. Και με αυτόν που έχει 100% δίκιο; Όποιος λέει ότι έχει 100% δίκιο είναι φανατικός, αχρείος, κάθαρμα του χειρότερου είδους».

Τα παραπάνω ανήκουν σε έναν γέρο Εβραίο της Γαλικίας και τα παραθέτει ο Τσέσλαβ Μίλος (1911 – 2004), ο πολωνολιθουανικής καταγωγής ποιητής και συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νομπέλ Λογοτεχνίας το 1980, ως προμετωπίδα στο βιβλίο του Αιχμάλωτη σκέψη (μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, σε μετάφραση του Ανδρέα Παππά).

Είναι ένα δοκίμιο περί ολοκληρωτισμού, στην ουσία. Ο Μίλος υπηρετούσε ως διπλωμάτης της Πολωνίας όταν το 1951, ως μορφωτικός ακόλουθος στο Παρίσι, ζήτησε πολιτικό άσυλο στη Γαλλία. Εκεί έζησε και στη συνέχεια στις Ηνωμένες Πολιτείες (το 1970 πήρε την αμερικανική υπηκοότητα).

Η Αιχμάλωτη σκέψη γραφόταν την κρίσιμη περίοδο κατά την οποία ο Μίλος ζήτησε και έλαβε πολιτικό άσυλο, δηλαδή το 1951-52. Όπως γράφει σε σημείωμα του 1981, το βιβλίο αυτό ήταν εξαιρετικά άβολο για τους Γάλλους διανοουμένους της εποχής (με εξαίρεση τον Αλμπέρ Καμύ): «Όταν πρωτοεκδόθηκε, το 1953, το βιβλίο μου δυσαρέστησε τόσο τους θαυμαστές και απολογητές των κομμουνιστικών καθεστώτων, οι οποίοι το θεώρησαν ευθεία επίθεση κατά του “σοσιαλισμού”, όσο και τους αντικομμουνιστές, οι οποίοι με κατηγόρησαν για επαμφοτερίζουσα στάση και με θεώρησαν “κρυπτομαρξιστή”». Ειρωνεία: τα λόγια αυτά γράφονται το 1981, χρονιά κατά την οποία επιβλήθηκε ο διετής στρατιωτικός νόμος στην τότε κομμουνιστική Πολωνία εξαιτίας των γεγονότων της Αλληλεγγύης.

Ο κομμουνισμός πέθανε, αλλά αυτού του είδους η «αιχμάλωτη σκέψη» (ο ολοκληρωτισμός της σωτηριολογίας, της εσχατολογικής απόφανσης και μιας επίπλαστης αυτοπεποίθησης που ισοδυναμεί με αιχμαλωσία, εν τέλει, διότι δεν είναι παρά αρχομανία) παραμένει ζωντανή σήμερα. Δεν αναφέρομαι μόνον στην επιστροφή μορφωμάτων που γοητεύονται από τον ολοκληρωτισμό ούτε στην ελληνική τάση να εξιδανικεύει οτιδήποτε κομμουνιστικό. Όμως σε μια τόσο πολύπλοκη κρίση όπως η σημερινή, έχεις την αίσθηση ότι κάθε πλευρά της ελληνικής πολιτικής τάξης επιμένει πως έχει «100% δίκιο». Ο δε ΣΥΡΙΖΑ πήρε την εξουσία με αυτόν τον στρατιωτικό σχεδόν βηματισμό και τη διατηρεί με την εξωφρενική ρητορική τού «100% δίκιο». Το χειρότερο, όμως, είναι ότι αυτό το «100% δίκιο» επικρότησαν οι Έλληνες ψηφοφόροι. Και αυτό ψάχνουν ακόμα. Δεν θα το βρούνε, βέβαια. Και ευτυχώς, υπό μία έννοια. Ίσως αυτό να σημαίνει ότι είμαστε ακόμα δημοκρατία.

Πηγή: Η Καθημερινή

* * *

Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Copy-paste