zougla: Ο βάτος

—της Χριστίνας Ντούση—

«Ήθελα να τον κοιτώ στα μάτια» λέει ο Γάκης και πηγαινοέρχεται σαν άγριο θεριό στο κελί του. Έμπηξε το στιλέτο στα στήθη του άντρα μα δεν πρόλαβε να φύγει. «Ιωάννη», του είπε σχεδόν γλυκά την ώρα που τον αποτελείωνε, κοιτώντας τον κατάματα. Την αναπολεί εκείνη την ώρα, την άφατη ευχαρίστηση που ένιωσε σαν είδε το αίμα να πετάγεται πίδακας.

Είναι ένα γλυκό πρωινό του Οκτώβρη, ο Γάκης βρίσκεται σε μια βρωμερή τρύπα στο Παλαμήδι, του μένουν δυο μέρες μόνο ζωή, αλλά εκείνος δε μετανιώνει. Ο παπάς που έχει έρθει να τον ξομολογήσει, στέκει ζαρωμένος σε μια γωνιά και ακούει το παραμιλητό του. Βρίζει ανίκανους τους Γάλλους, που δήθεν θα τον φυγαδεύαν και που ώρα τους κακή, μήτε αυτό δεν μπόρεσαν να κάμουν καλά, «πφφφ, Φράγκοι, μόνο να ζητούν ξέρουν, άμα πρόκειται να δώκουν, λαγοί». Με χείλη σφιγμένα παραδέχεται τον Κρήτα, τον κουλό, τον υπηρέτη του Ιωάννη, «πιο παλληκάρι απ΄ούλους τους καλαμαράδες και τους κουτόφραγκους». Αυτός την άναψε στον μπάρμπα του, αυτός καθυστέρησε και τη δική του τη φυγή.

«Μα τέκνον μου, πήρες μια ψυχή στο λαιμό σου» κάνει να του πει ο παπάς, μα δεν προλαβαίνει, τον κόβει ο Κεχαγιάμπεης Γιωργάκης: «Τον τόπο ξεβρώμισα. Που ήρθαν οι γραμματικοί του Τσάρου να κάμουν κουμάντο στη Μάνη. Χρέος στην πατρίδα είχα και το έκαμα, θα με κρίνει τούτη η χώρα που λέγεται Ελλάδα, όχι ο Θεός σου» του απαντά. Τον διώχνει με μια κίνηση του χεριού, σα να διώχνει σκυλί. «Άσε με τώρα, έχω να κανονίσω τις υποθέσεις μου σε τούτον τον κόσμο ακόμη». Ο φρουρός ανοίγει σεβαστικά την πόρτα και βγάζει τον ιερέα έξω, ταπεινά ρωτά τον Γάκη αν χρειάζεται τίποτα. Τα πλήθη στο Ναύπλιο μπορεί να κλαίνε και να οδύρονται, αλλά ο φρουρός είναι τρίτος ανηψιός του Καλαμογδάρτη, είναι πιστός στον Πετρόμπεη αυτός. Αν μπορεί να κάμει κάτι να αλαφρώσει τις τελευταίες ώρες του Γάκη, θα το κάμει. «Πέννα, χαρτί και μελάνι» παραγγέλλει ο Γάκης.

Κάθεται όπως όπως, φέρνει το κερί πιο κοντά του και κανονίζει: τόσα γρόσια χρωστά εκεί, τόσα άσπρα εδώ, πεντακόσια τάλαρα αλλού. Να δοθούν από την προίκα, να δοθούν από τα «αποδεικτικά» που του χρωστά η πατρίς που τον έστειλε όπου τον έστειλε τέλος πάντων. Μοιράζει δωρεές, στον Άγιο Βλάσση στα Τρίκαλα, στο Μέγα Σπήλαιο 150 γρόσια δια να μνημονεύεται, στον Άι Γιώργη, στους Ταξιάρχες. Μεθοδικά καταγράφει όλα τα χρέη, όλα τα δούναι και τα λαβείν της τριαντάχρονης ζωής του, κανέναν να μην ξεχάσει και όλοι να ζήσουν μετά απ’ αυτόν όπως επακριβώς τους όρισε εκείνος.

Σκέφτεται τη γυναίκα του. Όταν θα γεννηθεί το μωρό, αυτός δεν θα ναι πια. Αν είναι αγόρι, «να του δώκεις του σπαθί μου» παραγγέλλει. «Αν είναι κορίτσι, να το πουλήσεις για την ψυχή μου. Γιώργη να το βγάλεις κι αν είναι θήλυ Γεωργίτσαν». Τη δένει μ’ όρκο, να μην παντρευτεί ξανά. Τη δένει μ’ όρκο να μείνει με τον Πετρόμπεη στον πύργο, στη σκιά και στη φτερούγα του. Να προσέχει τη Φωτεινούλα, μην της δώκει πατριό να τη δέρνει, μην αφήσει τη μονάκριβή του στους πέντε δρόμους. Αν είχε σκεφτεί και γαμπρό για τη Φωτεινούλα του, κι αυτόν ακόμη θα τον είχε ορίσει. Στίβει το μυαλό του όμως τελευταία ώρα και δεν βρίσκει κανέναν αντάξιο της μικρής του κόρης. Δίνει της γυναίκας του ευχή και κατάρα: «Εάν κάμεις διαφορετικότερα, να γίνω βάτος, να σε πιάσω και να σε κρίνω στον άλλον κόσμον».

Έτσι διαλέγει να κλείσει την τελευταία του βούληση ο Γιωργάκης Μαυρομιχάλης, γνωστός ως Κεχαγιαμπέης ή Μπεζαντές, τριτότοκος γιός του Πέτρου, Μπέη της Μάνης. Υπογράφει φαρδιά πλατιά και ξέρει ότι το δεξί του χέρι, προτού ακόμη στεγνώσει το μελάνι, θα κοπεί. Ποινή του πατροκτόνου λέγεται κι έτσι όρισε το δικαστήριο.

Δυο μέρες μετά, μια χρυσαφένια φθινοπωρινή αυγή, πέφτει νεκρός από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος. Είναι αρτιμελής· ο Αυγουστίνος Καποδίστριας, αδελφός του Ιωάννη, λες για τον προκαλέσει ως την τελευταία στιγμή με τη μεγαλοψυχία του, του χάρισε το κόψιμο της δεξιάς του χέρας.

Ο Γιωργάκης άλλο παιδί δεν έμελλε να κάμει.

Η Διαμαντούλα, το γένος Νοταρά, χήρα Γιωργάκη Μαυρομιχάλη, απέβαλε δέκα μέρες μετά την εκτέλεση.

Ξαναπαντρεύτηκε, όχι μία, αλλά δυο φορές.

* * *