zougla: Βία

—του Γιώργου Τσακνιά για τη στήλη Παροράματα και ημαρτημένα—

Ούτε μαχαίρι, ούτε κλοπιμαία, ούτε ναρκωτικά. Αντίθετα, ένα ιατροδικαστικό πόρισμα που βεβαιώνει ότι ο Ζακ πέθανε από την καρδιά του, εξ αιτίας των πολλαπλών χτυπημάτων που δέχτηκε: κοινώς, τον σκότωσαν στο ξύλο. Το τι πρέπει να γίνει σε επίπεδο έρευνας και εν συνεχεία δίκης είναι προφανές — νομίζω δε ότι θα βγει η άκρη: παραείχε πολύ κόσμο γύρω γύρω, μου φαίνεται απίθανο να μη μαθευτεί τελικά ολόκληρη η αλήθεια. Αλλά, ρε παιδί μου, σε ανθρώπινο επίπεδο: κάποιος που στην πραγματικότητα δυσφορεί με την ανατροπή του αρχικού μεθοδευμένου σεναρίου περί απόπειρας ληστείας από ένα λούμπεν μαστουρωμένο άτομο, κάποιος που θα ήθελε να είναι έτσι τα πράγματα, τώρα δεν αμφιβάλλει κάπως; Κυρίως, δεν αισθάνεται λίγο περίεργα; Δεν μπαίνει στη θέση ενός παιδιού —ή του γονιού ενός παιδιού— που είχε αυτό το φριχτό τέλος; Δεν ανησυχεί με αυτή τη βιασύνη να δικαιολογηθεί η «άμυνα» και η «προστασία της περιουσίας» ανθρώπων που «έχουν αγανακτήσει από την εγκληματικότητα στην περιοχή» — όροι που ήδη έχει καταδειχτεί ότι δεν συνέτρεχαν;

Δεν έχω τρόπο να το αποδείξω, αλλά πιστεύω πως η ομοφοβία παίζει τεράστιο ρόλο στη δυσφορία πολλών ανθρώπων να παραδεχτούν ότι ο Ζακ ήταν το θύμα ενός βάναυσου εγκλήματος. Και πάντως πραγματικά αναρωτιέμαι από καθαρά ανθρώπινη σκοπιά και προσπαθώ να μπω στο μυαλό των ανθρώπων: είναι δυνατόν να υπάρχει τέτοια συναισθηματική νέκρωση; Είμαι από εκείνους που δεν συμφωνούν με τον απαξιωτικό όρο «νοικοκυραίοι» για πολλούς λόγους —τον θεωρώ μεταξύ άλλων ως επίδειξη ενός άκρως υποκριτικού μικροαστικού ναρκισσισμού— με τρομάζει όμως η ευκολία της θεωρητικής αποδοχής της βίας για τον όποιο Άλλο, έστω για τον εγκληματία, από μεγάλο μέρος των συμπολιτών μου, των ανθρώπων ανάμεσα στους οποίους ζω. Προσωπικά η βία μού είναι αδιανόητη και για τον εγκληματία, αλλά εδώ η ανατροπή του σεναρίου και η αθωότητα του Ζακ απομακρύνουν κάθε είδους πρόσχημα, έστω και ηθικά παρατραβηγμένο, και μας τρίβουν το πρόβλημα της αποδοχής της βίας στη μούρη — τουλάχιστον εγώ έτσι το αισθάνομαι.

Η φρικαλέα αυτή ιστορία πρέπει πρώτα απ’ όλα να τελειώσει με τη δικαίωση του θύματος, δηλαδή του Ζακ. Σε δεύτερο επίπεδο, πιστεύω πως αναδεικνύει πλήρως την παράνοια στην οποία διολισθαίνουμε αργά αργά εδώ και χρόνια, την εξοικείωση με το κακό, με τη βία, πάντα βέβαια με την ψευδαίσθηση ότι «αυτά συμβαίνουν στους άλλους» — λες κι έτσι δεν πειράζει. Κι όμως, η βία είναι κάτι τρομαχτικό και, κυρίως, κάτι εντελώς πραγματικό. Και γι’ αυτό σιγά σιγά καλό είναι να ξαναθυμηθούμε το πραγματικό περιεχόμενο των λέξεων: βία δεν είναι ούτε οι φόροι, ούτε τα μνημόνια, ούτε οι τράπεζες, όπως χούντα δεν ήταν και δεν είναι καμία κυβέρνηση από τον Ιούλιο του 1974 μέχρι σήμερα· αυτά μπορεί να είναι για άλλον καλά, για άλλον κακά, ψυχρά κι ανάποδα — αλλά σε κάθε περίπτωση είναι κάτι άλλο. Χούντα ήταν η επτάχρονη δικτατορία, που σε έπαιρνε νύχτα από το σπίτι σου και σε πήγαινε στην ταράτσα της Μπουμπουλίνας για να σε βασανίσει απάνθρωπα· και βία είναι να είσαι πεσμένος κάτω και να σε κλωτσάνε στο πρόσωπο ξανά και ξανά, να πονάς και να ματώνεις και να χάνεις έτσι άδικα τη ζωή και τα νιάτα σου.

Αυτό που προσπαθώ να διατυπώσω δεν είναι μια γενική ηθικολογική καταδίκη της «βίας από όπου κι αν προέρχεται», κατά το στερεότυπο που έχουμε για να συνεννοούμαστε, το οποίο εύκολα καταρρίπτεται ή υποσκάπτεται με ειρωνείες και με αναγωγές σε ιστορικές αναλογίες. Αλλά το ζήτημα δεν είναι εκεί — ή, ίσως, είναι ακριβώς εκεί: στο αν έχουμε συναίσθηση των ιστορικών συνθηκών του εδώ και τώρα. Γιατί το δικό μας εδώ και τώρα περιλαμβάνει μεγάλες —και μάλιστα πλειοψηφικές, πιστεύω— δόσεις εθνικισμού, πατριαρχίας και ομοφοβίας· αυτά τα χαρακτηριστικά κυριαρχούν στην δική μας κοινωνία και σε αυτά κυρίως έχουν αντανακλαστικά τα μεγάλα ακροατήρια. Ακριβώς γι’ αυτό, η θεωρητική αποδοχή της βίας πρέπει να παραμείνει αποκλειστικά στην ατζέντα της ακροδεξιάς· όλοι οι άλλοι ας θυμόμαστε πως δεν είναι και πολύ έξυπνο ή αποτελεσματικό να προσπαθούμε να σπάσουμε τον τοίχο με το κεφάλι μας, ιδίως όταν υπάρχει πόρτα που μπορούμε να την ανοίξουμε από το πόμολο: η διαρκής υπεράσπιση και διεύρυνση της δημοκρατικής νομιμότητας.

* * *