zougla: Όταν κοιτάς από ψηλά

—του Γιάννη Παπαθεοδώρου για τη στήλη Ανώμαλα Ρήματα—

…μοιάζουν μυρμήγκια οι ανθρώποι…
Σώτια Τσώτου

Ενώ ακόμα τα αποκαΐδια έβγαζαν καπνούς, ξεκίνησε η επικοινωνιακή διαχείριση των πυρκαγιών από την κυβέρνηση. Αρχικά ακούσαμε τις γνωστές (και φτηνές) θεωρίες συνωμοσίας για «οργανωμένο σχέδιο» αποσταθεροποίησης της κυβέρνησης. Μετά βγήκε ο άτυπος –και διόλου πρωτότυπος– «κυβερνητικός εκπρόσωπος» κ. Πολάκης να πει πως, για την ανεπαρκή δασοπυροσβεστική στελέχωση, φταίνε τα δάνεια της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Και τέλος, εμφανίστηκε ο ίδιος ο προσωρινά εξαφανισμένος πρωθυπουργός που, με μια πτήση πάνω από τα καμένα, έκανε αμέσως τη σύγκριση της καταστροφής, μετρώντας τα στρέμματα που κάηκαν φέτος σε σχέση με τα καμένα στρέμματα άλλων εποχών.

Για να είναι πλήρης μάλιστα ο εξευτελισμός, η κυβέρνηση μοίρασε και μερικές θερμές ευχαριστίες στους πυροσβέστες, ενώ φρόντισε να απομακρύνει ορισμένους ανεπιθύμητους δημοσιογράφους από την κάλυψη της πρωθυπουργικής αυτοψίας. Για άλλη μια φορά, ακούσαμε πως η λαοπρόβλητη «πρώτη φορά» Αριστερά δεν μοιάζει με καμιά προηγούμενη διακυβέρνηση∙ ακόμη και στην οσμή του κάρβουνου, ακόμη και στη συμπόνια για τον θρήνο. Πράγματι, «όταν κοιτάς από ψηλά / μοιάζει η γη με ζωγραφιά». Μόνο που μερικοί πήραν σοβαρά αυτή την πτήση, και θεώρησαν πως ακόμα και οι πυρκαγιές προσφέρονται για μερικές σπίθες εμπρηστικής κυβερνητικής προπαγάνδας.

Το πρόβλημα δεν είναι καινούργιο. Εδώ και καιρό, άλλωστε, στην επικοινωνιακή πολιτική της κυβέρνησης, «κάτι μυρίζει καμένο»∙ κυριολεκτικά και μεταφορικά. Παίζοντας διαρκώς το χαρτί της σύγκρισης με τις προηγούμενες κυβερνήσεις, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει συρρικνώσει το πολιτικό γήπεδό του σε μια αδιέξοδη παρελθοντολογία. Οι φετινές πυρκαγιές είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό πεδίο εφαρμογής αυτής της κυβερνητικής επιλογής. Ο πρωθυπουργός δεν εξήγησε επαρκώς τι πήγε στραβά στο τρίγωνο «πρόληψη-διάσωση-σχεδιασμός», αλλά φρόντισε πάντως να υπενθυμίσει μια αδιάφορη αντίθεση με το παρελθόν: «ενώ το 2009…» Λες και οι καταστροφές μετριούνται με τοπογραφικούς χάρτες, που θυμίζουν κέντρα αδυνατίσματος: «πριν και μετά».

Κάπως έτσι άρχισε η «μάχη της ξαπλώστρας». Τόσο από το Μαξίμου όσο και από την Πειραιώς ξεκίνησε ένας πόλεμος ανακοινώσεων για το πού ακριβώς βρισκόταν ο πρωθυπουργός και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης την ώρα που καίγονταν οι δασικές εκτάσεις. Κάπου ανάμεσα στα αντηλιακά και τους καπνούς, η οργάνωση του κράτους πήρε το χαρακτήρα μιας προσωπικής ανάκρισης για τις «ήσυχες μέρες του Αυγούστου». Να είναι άραγε κι αυτό ένα δείγμα για την ποιότητα της πολιτικής αντιπαράθεσης, που θα δούμε από το Σεπτέμβρη ενόψει της ΔΕΘ; Πολύ πιθανό. Εδώ και καιρό πάντως ούτε οι πτήσεις με τα ελικόπτερα «μετράνε» ούτε οι στολές παραλλαγής ούτε οι σύντομες τηλεοπτικές παραστάσεις με δακρυσμένα μάτια. Οι φωτιές άλλωστε δεν σβήνονται με δάκρυα αλλά με Καναντέρ και πυροσβέστες.

Στην πραγματικότητα, ο εμπρησμός στη χώρα μας παραμένει ένα επετειακό και μάλλον ατιμώρητο έγκλημα. Εκδηλώνεται συνήθως τη θερινή περίοδο και μάλιστα τις μέρες που ήδη έχουν μπει στο μικροσκόπιο οι περιοχές υψηλού κινδύνου. Η συνέχεια είναι γνωστή: εκτεταμένες πυρκαγιές, Δελτία Τύπου των κομμάτων, ραδιοτηλεοπτικά σποτάκια για εθελοντικές αναδασώσεις. Τα τελευταία χρόνια, το μέγεθος της οικολογικής καταστροφής έχει ήδη ξεπεράσει το 10% της επικράτειας, ενώ παράλληλα αναδεικνύεται διαρκώς το θεσμικό κενό των αρμοδιοτήτων της αυτοδιοίκησης. Αν κάποιος νομίζει πως το πρόβλημα αυτό θα λυθεί με αστειάκια και «διαρροές» από τους «κύκλους του Μαξίμου» για τις ξαπλώστρες, μάλλον δεν έχει υπολογίσει πως αυτό το ύφος της εξουσίας είναι πλέον αποκρουστικό για τους πολίτες∙ πόσο μάλλον για τους πυροπαθείς.

Ο «στρατηγός άνεμος», όπως έλεγε ο Πολύδωρας, αναζωπυρώνει κάθε καλοκαίρι τις εστίες των κομματικών συγκρούσεων και σκορπάει τις στάχτες στα επικοινωνιακά επιτελεία. Κι όμως, η πολιτική οικολογία στην Ελλάδα διαθέτει πεδία δράσης που ακόμη δεν έχουν μπολιάσει τα κόμματα. Αν δεν κάνω λάθος ακόμη και μέσα στην κομματική σύμπραξη των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ υπάρχουν και μερικοί οικολόγοι. Παρ’ ότι επέλεξαν τη βουερή σιωπή μέσα σε αυτή τη συγκυρία, καλό είναι να εμφανιστούν, έστω και τώρα, για να υποστηρίξουν από τη θέση τους τα αυτονόητα: την κατεπείγουσα αλλαγή, δηλαδή, στα εργαλεία της σύγχρονης οικολογικής πολιτικής, κυρίως σε ό,τι αφορά τα «πράσινα εγκλήματα».

Από τις ξαπλώστρες έως τα ελικόπτερα, η συζήτηση για τη δασοπροστασία παραμένει μετέωρη και εγκλωβισμένη σε μια ευκαιριακή απόδοση ευθυνών, χωρίς συνολική στόχευση και χωρίς ισχυρό αποτύπωμα στην κεντρική πολιτική σκηνή. Το μόνο που άφησαν πίσω τους οι φετινές φωτιές είναι το καμένο οικοσύστημα μιας πολιτικής διακυβέρνησης, που εξακολουθεί να κοιτάει τα δάση από ψηλά.