Σαν σήμερα, στις 20 Αυγούστου 1890, γεννήθηκε ο Howard Phillips Lovecraft.
— του Χριστόδουλου Λιθαρή—
Ένα χρώμα ήρθε από το διάστημα και με μετέφερε στο σύμπαν του Λάβκραφτ. Ήμουν 14 περίπου χρονών όταν διάβασα το πρώτο μου διήγημα του μαιτρ του υπερφυσικού τρόμου και του μακάβριου, το «Χρώμα που ήρθε από το διάστημα», έργο του 1927. Μαγεύτηκα ακαριαία. Ήταν μια απλή ιστορία, δοσμένη περίτεχνα και αναλυτικά, στην οποία η αφετηρία του κακού παραμένει υπαινικτική αλλά τα αποτελέσματά της περιγράφονται με όλη την εξωτική, αηδιαστική, δόξα τους. Μια υπερκόσμια οντότητα εισβάλλει στη Γη, εγκαθίσταται σε ένα απομονωμένο αγρόκτημα, και μολύνει τα ζώα, το κτήμα, τους ανθρώπους, ολόκληρο τον υλικό και βιολογικό κόσμο της περιοχής, μια οντότητα που μπορεί να περιγραφεί κυρίως ως χρώμα: «Δεν ήταν παρά ένα κομμάτι χρώμα – μα όχι απ’ αυτά που ξέρουμε στους ουρανούς και τη γη μας» και «Ήταν ένα χρώμα από το βαθύ διάστημα – ένας φριχτός αγγελιαφόρος από τ’ άμορφα βασίλεια του Άπειρου – πέρα από τη Φύση που γνωρίζουμε. Από χώρους που η ύπαρξή τους θολώνει από μόνη της το μυαλό και μας μουδιάζει με τα μαύρα εξώκοσμα χάσματα που ανοίγει μπροστά στα φρενιασμένα μάτια μας». Μια επιθετική ομορφιά από τον γαλαξία! Το αγρόκτημα σύντομα πέφτει θύμα μιας πολύμορφης σήψης και παρακμής που αποτελεί την πλήρη άρνηση κάτι τι ανθρώπινου και γήινου και φυσιολογικού, και ο Λάβκραφτ περιγράφει με λεπτομέρεια και ρεαλισμό τη φρικτή πορεία της εισβολής με στόχο το μέγιστο συναισθηματικό αντίκτυπο στον αναγνώστη. Εννοείται ότι τα συναισθήματα που επιδιώκει να δημιουργήσει είναι όλα αρνητικά: τρόμος, φρίκη, αηδία, παραίτηση, φόβος. Αυτή εξάλλου είναι η λογοτεχνία του τρόμου. (Από τότε έχει σφηνώσει στο μυαλό μου ο όρος «καμένο χέρσωμα» που χρησιμοποιεί.)
Αυτή είναι η μέθοδος του Λάβκραφτ στα περισσότερα έργα του, σίγουρα στα πιο πετυχημένα. Υπάρχει μια απειλή, μια δαιμονική δύναμη, ανώτερη, ακατανόητη, η οποία εμφανίζεται και προκαλεί σήψη, devolution (αφεξέλιξη), αντιστροφή της προόδου, στον πρωτοπρόσωπο συνήθως αφηγητή του έργου ή σε μια μικρή κοινότητα ή στη Γη ολόκληρη. Ο ήρωας άλλοτε είναι ενεργό ον που εξερευνά επί τόπου μακρινά εξωτικά μέρη. Άλλοτε απλώς διαβάζει μουχλιασμένους τόμους σε μια βιβλιοθήκη που του ανοίγουν την πόρτα στην φρίκη. Είναι επιστήμονας ή απόγονος ακατονόμαστων προγόνων. Γίνεται μάρτυρας μιας εισβολής που αποτελεί την άρνηση της προόδου του ανθρώπινου γένους, ή ταξιδεύει με το νου σε περασμένες εποχές όπου αποκαλύπτεται ότι οι επικυρίαρχοι είναι δαιμονικά όντα που θα ξανάρθουν κάποτε στο μέλλον, ή ξεσκεπάζει κρύπτες όπου βλάσφημες και ακατονόμαστες παρουσίες ελλοχεύουν διαρκώς. Μέσα από τα μάτια του, εμείς οι αναγνώστες βλέπουμε ότι το επίχρισμα της επιστήμης και του πολιτισμού είναι πολύ λεπτό για να αντέξει την άπειρη φρίκη της πραγματικότητα που θα δούμε όταν ανοίξουν οι πύλες της αντίληψής μας. Ούτε το κέντρο της γης, ούτε το κέντρο του γαλαξία, ούτε ο βαθύτερος εαυτός μας είναι ασφαλείς τόποι.
Το cosmic horror, η συμπαντική φρίκη, είναι ο τομέας που κυρίως δημιούργησε ο Λάβκραφτ, κι εκεί αρίστευσε. Άντλησε στοιχεία από την ελληνική μυθολογία, τη ρωμαϊκή, διάφορες ευρωπαϊκές παραδόσεις και μύθους· πάτησε στο λογοτεχνικό προηγούμενο του γοτθικού, του μακάβριου και σε συγγραφείς όπως ο αγαπημένος του Edgar Allan Poe και ο Arthur Machen· και δημιούργησε ένα δικό του λογοτεχνικό σώμα με αυτόνομα έργα που συνδέονται έμμεσα και έχουν ένα κοινό υπόβαθρο, τη Μυθολογία Κθούλου (όπως βαφτίστηκε αργότερα). Η συμπαντική φρίκη, όπως την περιγράφει ο Λάβκραφτ: εν συντομία, η Γη είναι ένας ασήμαντος τόπος στη σκιά του γαλαξία και άλλων διαστάσεων, υπό τη διαρκή απειλή μοχθηρών πανίσχυρων οντοτήτων όπως οι Μεγάλοι Παλαιοί, που ενδεχομένως να επιστρέψουν για να ολοκληρώσουν την κατάκτησή της. Η ανθρωπότητα έχει ξεχάσει τη σκοτεινή πραγματικότητα, νύξεις της οποίας διατηρούνται σε παραμύθια, παραδόσεις, μνημεία, τοπικά έθιμα, και όποιοι πέφτουν τυχαία πάνω σε ψήγματα της αλήθειας συνήθως δεν έχουν καλό τέλος. Προς μεγάλη τέρψη των αναγνωστών.
Το mission statement του Λάβκραφτ θα μπορούσε να είναι η εισαγωγή της νουβέλας «Το Κάλεσμα του Κθούλου»,* 1928: «Το πιο σπλαχνικό πράγμα στον κόσμο είναι η ανικανότητα του ανθρώπινου μυαλού να συσχετίσει όλα τα περιεχόμενά του. Ζούμε σε ένα ήρεμο νησί άγνοιας μέσα στα σκοτεινά πελάγη του απείρου, και δεν είμαστε φτιαγμένοι για να ταξιδεύουμε μακριά. [Αν το κάνουμε] τότε ή θα μας τρελάνει η αποκάλυψη, ή θα το σκάσουμε από το θανάσιμο φως στην ηρεμία και την ασφάλεια μιας καινούριας σκοτεινής εποχής».
Αυτή η ντιρεκτίβα καθοδηγεί τα περισσότερα έργα του, και ο τρόπος που τα συνδέει είναι εξαιρετικά επιδέξιος: δημιουργεί ένα σώμα κειμένων, μορφών και τόπων (άλλοτε φανταστικά και άλλοτε υπαρκτά αλλά χρησιμοποιημένα ευφάνταστα) που εμφανίζονται άλλοτε στο προσκήνιο και άλλοτε στο παρασκήνιο, δίνοντας διακριτική και σίγουρη συνοχή και αυθεντικότητα, και σίγουρα μια ξεχωριστή γοητεία: βιβλία όπως τα Πνακωτικά Χειρόγραφα, οι Ανομολόγητες Λατρείες και φυσικά το ξακουστό Νεκρονομικόν (από το οποίο έχει απομείνει ένα μόνο αντίτυπο!), το Πανεπιστήμιο Μισκατόνικ, η πόλη Άρκαμ, οι Μεγάλοι Παλαιοί (τρομαχτικοί θεοί χαμένοι στη λήθη, ή ίσως όχι), ο Άζαθοθ (ο δαιμονικός, τυφλός και ηλίθιος θεός στο κέντρο του σύμπαντος, ως γνωστόν). Και φυσικά ο Κθούλου, το γιγαντιαίο ανθρωπόμορφο τέρας με κεφάλι σαν χταπόδι, που βρίσκεται σε νάρκη στην πανάρχαια Ρ’λυέ στα βάθη του Ειρηνικού.
Όσο ζούσε, είχε δημοσιεύσει γύρω στα 60 διηγήματα και νουβέλες (ποτέ δεν έγραψε μυθιστόρημα), πάντα σε περιοδικά όπως το Weird Tales και το Astounding, χωρίς όμως να εκδοθεί ποτέ βιβλίο του. Δυσκολευόταν να τα βγάλει πέρα οικονομικά, ήταν η προσωποποίηση του πεινασμένου καλλιτέχνη. Όμως είχε ήδη δημιουργήσει ένα θρύλο, μέσω των έργων του αλλά και της αλληλογραφίας του με άλλους συγγραφείς, φαν και γνωστούς. Κάποιες εκτιμήσεις ανεβάζουν τις επιστολές του στον συγκλονιστικό αριθμό των 100.000, που μάλιστα κάποιες έφταναν τις 8 και 10 σελίδες, και κάλυπταν μια πληθώρα τρεχόντων και λογοτεχνικών θεμάτων. Μετά το θάνατό του, φίλοι και συνεργάτες δημιούργησαν τον εκδοτικό οίκο Arkham House για να αναδείξουν τη δουλειά του και άρχισαν να γράφουν κι αυτοί έργα που εκτυλίσσονταν στο λογοτεχνικό του σύμπαν. Η φήμη του και η επίδρασή του χρόνο με το χρόνο μεγαλώνουν, στη λογοτεχνία, τα κόμικς, τον κινηματογράφο. Όπως και ο Φίλιπ Κ. Ντικ, σήμερα είναι πιο διάσημοςαπό ποτέ. Είναι πια μια μορφή της pop culture: απόδειξη ο λούτρινος Κθούλου που κυκλοφορεί (γκουγκλίστε plush toy Chtulhu).
Κάποιοι έχουν αναρωτηθεί μήπως η φήμη του είναι δυσανάλογη της λογοτεχνικής αξίας του. Είναι γνωστά τα τρωτά του από συγγραφικής πλευράς: οι προσχηματικοί χαρακτήρες, η φορτωμένη επίθετα πρόζα με τους υπέρμετρους αρχαϊσμούς. Η αποτίμηση του έργου του δείχνει όμως ήταν ένας αναμφισβήτητος δεξιοτέχνης και πρωτοπόρος της λογοτεχνίας του τρόμου, ιδιοσυγκρατικός, με προσωπικό ύφος. Επηρέασε τους σύγχρονούς του και τους επιγόνους του. Και κάποια έργα του δικαιούνται επάξια τον τίτλο του κλασικού και που δεν χάνουν τη γοητεία τους ακόμα και σήμερα. Η φρίκη και η γοητεία του διαρκούν.
ΤΕΛΟΣ
* «Το Κάλεσμα του Κθούλου», μετάφραση Βασίλης Καλλιπολίτης, από την ανθολογία Ιστορίες με Τέρατα, 1978, εκδ. Εξάντας.
* * *
Εργογραφία του Λάβκραφτ στα ελληνικά
(από τη biblioNet)
* * *
Εδώ άλλες επετειακές αναρτήσεις του dim/art
Στο:Επετειακά Tagged: Howard Phillips Lovecraft, Λογοτεχνία, Λογοτεχνία του φανταστικού, Χ.Φ. Λάβκραφτ, Χριστόδουλος Λιθαρής, βιβλίο
from dimart http://ift.tt/2fViq6w
via IFTTT
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου