Η πολιτική εκμετάλλευση της ενοχής

—του Παναγιώτη Πούτου—

«Même si l’occident a bon dos / Ça ne vous rendra pas le Congo«, τραγουδά ο γεννημένος στο Κονγκό και μεγαλωμένος στο Βέλγιο ράπερ Baloji. Που σημαίνει: αν και είναι εύκολο να κατηγορείτε τη Δύση, αυτό δε θα σας δώσει πίσω το Κονγκό. Επίκαιροι στίχοι, τώρα που συζητιέται το μποϊκοτάζ των αφροαμερικανών ηθοποιών στα φετινά Όσκαρ λόγω της απουσίας μαύρων υποψηφίων. Μήπως όμως το να κατηγορείς τους λευκούς καταφέρει τελικά να σου δώσει το Όσκαρ; Όποια κι αν είναι η απάντηση που δίνουμε, η ερώτηση θα έπρεπε να συνοδεύεται και από μία άλλη: το μποϊκοτάζ πρόκειται να λύσει το πρόβλημα του ρατσισμού;

Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την πιθανότητα να αποκλείστηκαν άδικα κάποιοι μαύροι υποψήφιοι. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την πιθανότητα για κάποιους κριτές να είναι «αόρατη» η μαύρη μειονότητα. Όμως η άποψη ότι η επιτροπή που αποφασίζει για τα Όσκαρ δεν έχει αρκετή «πολυμορφία» και για αυτό τον λόγο αδικεί τους μαύρους υποψήφιους, ουσιαστικά συνδέει την βράβευση με τη φυλή. Ενώ το ζητούμενο θα έπρεπε να είναι η αξιοκρατία και οι διάφορες επιτροπές να έχουν «αχρωματοψία», οι ομάδες συμφερόντων απαιτούν αυτό που καταγγέλλουν: θεσμοθέτηση των διαφορών τους με θετικές διακρίσεις, με εκπροσώπηση σε επιτροπές, ώστε να αποκτήσουν το ίδιο στάτους.

Αυτό ουσιαστικά υπονομεύει την αξία των μαύρων καλλιτεχνών και την αξιοπιστία των Όσκαρ. Εύλογα θα μπορεί κάποιος να αμφισβητήσει ένα μαύρο Όσκαρ αποδίδοντάς το σε εύνοια της επιτροπής. Οι κριτές θα σκέφτονται πως οφείλουν να ευνοήσουν κάποιον μαύρο υποψήφιο προκειμένου να αποφύγουν την κατηγορία του ρατσισμού. Η εισαγωγή του φυλετικού παράγοντα ως κριτηρίου μπορεί να εξαλείψει κάποιες αδικίες σε βάρος αφροαμερικανών καλλιτεχνών, όμως συνολικά υπονομεύει την αξιοκρατία -όπως την υπονομεύει και η μονομέρεια υπέρ των λευκών. Χωρίς να φοβάται μήπως κατηγορηθεί ως ρατσιστής, ο Michael Caine πήρε διαφορετική θέση σχετικά με το θέμα δηλώνοντας ότι δε θα ψήφιζε έναν ηθοποιό μόνο και μόνο επειδή είναι μαύρος.

Η απαίτηση να απεικονίζεται στα βραβεία η πολυμορφία της αμερικανικής κοινωνίας εισάγει ένα κριτήριο αξιολόγησης με βάση τη φυλή, το οποίο δεν συνδέεται με την πραγματική αξία. Το άρθρο που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στον ιστότοπο του Economist σύγκρινε την πληθυσμιακή αναλογία των διαφόρων φυλών σε σχέση με την εκπροσώπησή τους στα Όσκαρ. Αν όμως αυτό είναι αξιοκρατία και δικαιοσύνη, θα ήταν σωστό να κρίνουμε με τον ίδιο τρόπο την εκπροσώπηση των Εβραίων στα Όσκαρ; Το 41% των Όσκαρ καλύτερου σεναρίου έχει απονεμηθεί σε Εβραίους. Το 20% των Νόμπελ έχει δοθεί σε Εβραίους, αν και η αναλογία τους στον πληθυσμό δεν είναι τέτοια. Αυτή ακριβώς η υπεροχή είναι που έχει χρησιμοποιηθεί συχνά ως επιχείρημα των αντισημιτών κατά των Εβραίων χρησιμοποιώντας την ίδια ακριβώς λογική, την σύγκριση αναλογίας πληθυσμού και επιτυχιών.

Αν χρησιμοποιήσουμε την ίδια λογική, μπορούμε να καταγγείλουμε για ρατσισμό κάθε βραβείο που απονέμεται στον κόσμο: τα κινηματογραφικά βραβεία των Καννών, του Βερολίνου, της Βενετίας, τα λογοτεχνικά Booker και Goncourt θα μπορούσαν να κατηγορηθούν ότι δεν εκπροσωπούν όλες τις φυλές. Ο συγγραφέας Teju Cole με αφορμή την απονομή Νόμπελ στην Alice Munro το 2013 τουίταρε την πεποίθησή του ότι τα βραβεία γίνονται πιο «δίκαια», επειδή από το 1991 πλήθυναν οι απονομές σε γυναίκες. Γίνεται αντιληπτό ότι μέσα από τη λογική αυτή θα μπορούσαμε να επικρίνουμε τα βραβεία με οποιαδήποτε αφορμή: επειδή δεν βραβεύουν μαύρους, γυναίκες, ομοφυλόφιλους, άθεους, βουδιστές κ.ο.κ. Ξαφνικά, αυτό που θα ήταν βράβευση για την αξία ενός κινηματογραφικού / λογοτεχνικού έργου, μετατρέπεται σε επίδομα αλληλεγγύης προς αναξιοπαθούντες.

Το άρθρο του Economist που αναφέρθηκε παραπάνω προσφέρει μία ενδιαφέρουσα στατιστική: «οι μαύροι είναι το 12.6% του πληθυσμού των ΗΠΑ και το 10% των υποψηφιοτήτων για Όσκαρ από το 2000 έχει δοθεί σε μαύρους. Όμως μόλις το 3% των υποψηφιοτήτων πήγε σε Λατινοαμερικάνους (16% του πληθυσμού).» Μέσα από αυτή τη στατιστική μοιάζει να είναι περισσότερο αδικημένη άλλη μειονότητα. Είναι άραγε οι κατηγορίες για ρατσισμό αληθινές ή αποτελούν μία υπερβολή που χρησιμοποιείται για πολιτικούς σκοπούς; Για αυτό το θέμα ο -επίσης αφροαμερικανός- Thomas Sowell στο βιβλίο του Black Rednecks and White Liberals γράφει:

Αυτοί που επικρίνουν την ευρωκεντρική αντίληψη του κόσμου είναι οι πιο «ευρωκεντρικοί» όταν η συζήτηση έρχεται στα κακά και τα αρνητικά της ανθρωπότητας. […] Είναι ξεκάθαρο ότι η ικανότητα να κερδίσουν πόντους ιδεολογικά εναντίον της αμερικανικής κοινωνίας ή του Δυτικού πολιτισμού ή να προκαλέσουν ενοχή και μέσω αυτής να αποσπάσουν προνόμια από τον λευκό πληθυσμό σήμερα ενισχύεται σημαντικά από το να κάνουν τη δουλεία να φαίνεται ως ένα ιδιαίτερα αμερικανικό ή ιδιαίτερα λευκό έγκλημα. (σελ. 111)

Thomas Sowell

Για να γίνει πιο κατανοητός ο ισχυρισμός του, ας πάρουμε δύο πρόσφατα παράδειγματα από τη διεθνή πολιτική. Στις 30 Σεπτεμβρίου 2015 ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου David Cameron επισκέφτηκε την Τζαμάικα και η πρωθυπουργός της χώρας Portia Simpson Miller έκανε λόγο για αποζημίωση της Μεγάλης Βρετανίας προς τους Τζαμαϊκανούς για όσα υπέφεραν λόγω του δουλεμπορίου. Αν σκεφτεί κανείς όλα τα κράτη που κάποτε επέτρεπαν τη δουλεία, αν σκεφτεί επίσης ότι η Βρετανική Αυτοκρατορία κατάργησε τη δουλεία και ότι προσπάθησε να την περιορίσει διεθνώς, αν επίσης σκεφτεί κανείς ότι παρόμοιο αίτημα δεν έχει γίνει σε άλλο -μη δυτικό- κράτος, γίνεται κατανοητό πως πρόκειται μάλλον για εργαλείο άσκησης πολιτικών πιέσεων. Από την άλλη πλευρά, το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς ο υποψήφιος για το χρίσμα των Δημοκρατικών Bernie Sanders προσπαθώντας να προσελκύσει ψήφους δήλωσε πως το αμερικανικό έθνος πρέπει να ζητήσει συγνώμη για τη δουλεία.

Δίχως αμφιβολία το καθεστώς του θύματος έχει το ηθικό πλεονέκτημα. Το να συντηρείς την εικόνα του θύματος και να κατηγορείς τους άλλους μπορεί να σου δώσει πολλά προνόμια. Όμως η κοινωνία που -κανονικά- οραματιζόμαστε δεν είναι μία κοινωνία με θύματα, αλλά μία κοινωνία ισότιμων πολιτών. Για αυτό το σκοπό καλό είναι να αντιμετωπιστεί ο ρατσισμός εκεί όπου πραγματικά υπάρχει. Όπως άλλωστε είπε και ο Will Smith σχετικά με το επάγγελμά του: racism is actually rare.

* * *

Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Διάφορες παρεκβάσεις

 

from dimart http://ift.tt/1PNoU2B
via IFTTT