zougla: Το σαλιγκάρι με την καρδιά στα δεξιά

Η Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού και η Μαρία Τοπάλη διαβάζουν βιβλία για παιδιά και τα συζητούν μεταξύ τους — γραπτά. Κάθε Τρίτη!

Maria Popova, Το σαλιγκάρι με την καρδιά στα δεξιά. Μια αληθινή ιστορία.
Εικονογράφηση: Ping Zhu
Μετάφραση: Μάνος Μπονάνος
Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2022

Η Νίκη στη Μαρία:

Διάβασα αυτό το βιβλιαράκι μια πολύ ζεστή καλοκαιρινή μέρα και έκτοτε το σκέφτομαι συχνά. Το βρήκα πραγματικά ιδιαίτερο και με χαρά το πρότεινα σε διάφορους ανθρώπους. Το ξανάνοιξα πρόσφατα και ένιωσα πάλι την ίδια γλυκιά αίσθηση: η εικονογράφηση έχει ένα καθησυχαστικό φως και το κείμενο σε εκπλήσσει ευχάριστα. Με τον τρόπο που σε εκπλήσσει η ύπαρξη ενός «ανάποδου» σαλιγκαριού, αλλά κυρίως το ενδιαφέρον του κόσμου για αυτό το σαλιγκάρι, το Τζέρεμι – το βλέμμα που στρέφεται στις λεπτομέρειες.

Η ιδιαιτερότητα του βιβλίου έγκειται στο ότι πρόκειται για ένα παιδικό non-fiction βιβλίο, το οποίο είναι γραμμένο πολύ ποιητικά και καθόλου διδακτικά, χωρίς όμως να χάνει σε ουσία και πληροφορία. Μας μιλάει για την επιστημονική έρευνα και συστήνει στα παιδιά ένα πραγματικό και προσγειωμένο πρόσωπο της επιστήμης. Θεωρώ πως μπορεί να λειτουργήσει ως μία πολύ καλή αφορμή για να μάθουν διάφορα πράγματα, να καλλιεργήσουν την περιέργειά τους, να σκεφτούν με τι μπορούν να ασχολούνται οι επιστήμονες καθημερινά –ναι, με σαλιγκάρια! (και ξέρουμε πως στα παιδιά για λόγους ανεξήγητους αρέσουν πάρα πολύ τα σαλιγκάρια)– ή απλώς να το απολαύσουν (σαν μια ακόμα ιστορία με σαλιγκάρια). Με συγκίνησε ο τρόπος με τον οποίο η συγγραφέας μιλάει για τον χρόνο που απλώνεται αχανής αλλά «φέρεται ευγενικά στα πλάσματα» και επιτρέπει την εξέλιξή τους. Και μου άρεσε αυτή η σχεδόν άρρητη κουίρ προσέγγιση, που απλώς υπάρχει και δεν παρουσιάζεται προγραμματικά ή ανθρωποκεντρικά.

Η Μαρία στη Νίκη:

Θα ξεκινήσω συμφωνώντας με το τελευταίο που λες: η κουίρ προσέγγιση είναι σε αυτό το βιβλίο υποδειγματική. Αυτό οφείλεται σε μια βαθιά χωνεμένη γνώση αλλά και στην αφηγηματική δεινότητα. Υπόκειται, προφανώς, και μια ήρεμη πολιτική προσέγγιση. Σταθερή αλλά όχι στα κάγκελα. Έτσι, το σαλιγκάρι με την καρδιά στα δεξιά (αληθινή ιστορία!) παρουσιάζεται ως κάτι σπάνιο μεν, φυσικό δε. Κυρίως όμως, ως κάτι αγαπητό. Και, όπως σωστά το λες, το Τζέρεμι είναι κάτι (κάποιο!), που κινητοποιεί ένα μοναδικό στο είδος του ετερόκλητο παγκόσμιο δίκτυο για να τα βγάλει πέρα. Υπάρχει στο βιβλίο αυτό περιπέτεια και love story, επιστήμη και «μήνυμα», υπάρχουν όλα. Και ωστόσο το βιβλίο είναι απολύτως μινιμαλιστικό. Λίγα λόγια και καλά. Και χιουμοράκι βρετανικό (αφού Βρετανοί κατά μέγα μέρος πρωταγωνιστούν) – όλα τα λεφτά. Αλλά ας μου επιτραπεί να πω ότι η μαγκιά της υπόθεσης δεν έγκειται εδώ τόσο στην εξαιρετική συντομία του κειμένου ούτε στην χαρούμενη εικονογράφηση. Έγκειται στον απλό, χαμηλό τόνο που εμπνέει τρυφερότητα και σιγουριά, όχι γλυκερότητα ούτε ντροπαλοσύνη. Και φυσικά καθόλου μα καθόλου ιδεολογικοποίηση ή χειραγώγηση, ας είναι και για καλό σκοπό. Υποδειγματικό στον τρόπο που, μέσω εκλαϊκευμένης επιστήμης, εμβολίζει το συναίσθημα. Αλλά μια στιγμή. Αυτό το «Ποπόβα», το όνομα της συγγραφέως, κάτι μου θυμίζει. Δεν μου φαίνεται και πολύ βρετανικό. Μα βέβαια. Την βλέπω κάθε τόσο στο email μου: είναι αυτή η πολύ γνωστή blogger του Brain Pickings/The Marginalian. Είναι η βουλγαρικής καταγωγής αμερικανίδα δοκιμιογράφος (γεννήθηκε το 1984), συγγραφέας, ποιήτρια, blogger. Ένα θέμα είναι το σαλιγκάρι και άλλο ένα η ίδια η Πόποβα (τώρα που ξέρουμε ότι αμερικανοποιήθηκε ανεβάζουμε και τον τόνο στην προπαραλήγουσα, όπως το θέλει και η ιστοσελίδα της ελληνικής έκδοσης https://www.epbooks.gr/portreta-suggrafeon/maria-popova-mia-dianooumeni-blogger/ ). Ανοίγω το blog της, στο οποίο είμαι εγγεγραμμένη, και πέφτω σε μιαν απαγγελία της του Ρίλκε, με συνοδεία μουσικής του Μπαχ.