Ο θησαυρός της Βαγίας

Η Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού και η Μαρία Τοπάλη διαβάζουν βιβλία για παιδιά και τα συζητούν μεταξύ τους — γραπτά. Κάθε Τρίτη! 

Ζωρζ Σαρή, Ο θησαυρός της Βαγίας (graphic novel)
Εικονογράφηση, σενάριο: Kanellos Cob
Επιμέλεια: Γιώργος Γούσης
Εκδόσεις Πατάκη, 2022

 

Η Νίκη στη Μαρία:

Είχα διαβάσει τον Θησαυρό της Βαγίας πολύ μικρούλα. Ήταν από τα πρώτα «μεγάλα» βιβλία που με θυμάμαι να διαβάζω – ίσως μάλιστα να ήταν και αυτό που πιάνοντάς το στα χέρια μου ήρθα πρώτη φορά σε επαφή με το πολυτονικό της παλιάς έκδοσης και αναρωτήθηκα πώς άραγε να διαβάζονται αυτά τα σημαδάκια πάνω από τα γράμματα. Δεν το ξαναδιάβασα από τότε, θυμόμουν την ιστορία με τον τρόπο που θυμάσαι μια εντυπωσιακή ιστορία που σου έχουν διηγηθεί. Και είναι μια ιστορία πολύ τολμηρή για μικρά παιδιά, ιδίως την εποχή που γράφεται, που οι πρωτογενείς μνήμες είναι ακόμα ζωντανές, αφού βρίσκονται στη ζωή οι πρωταγωνιστές των ιστοριών του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου. Η ιστορία είναι μια πρόκληση για τα παιδιά να αναζητήσουν ενεργά και μόνα τους το (τραυματικό) παρελθόν.

Διάβασα τώρα τη μεταφορά του βιβλίου της Ζωρζ Σαρή σε graphic novel από τον Κανέλλο Μπίτσικα (Kanellos Cob) και ενώ κάτι απροσδιόριστο δεν μου ταίριαζε, ασυναίσθητα άρχισα να κλαίω. Είναι που θυμήθηκα αυτή την εμπειρία της πρώτης ανάγνωσης του βιβλίου. Την αγωνία για τις κρυμμένες λίρες. Το στραμπουληγμένο πόδι της Σόφης. Την απορία μου για τη δουλειά του ψυχιάτρου. Τη χαρά μου όταν ξαναβρήκα αργότερα τα ίδια παιδιά στο Ψέμα. Δεν ξέρω πώς θα ένιωθα για αυτή την ιστορία αν δεν είχα την προηγούμενη εμπειρία και αν την διάβαζα πρώτη φορά στη διασκευή της. Δεν ξέρω αν θα τη θυμόμουν με την ίδια ένταση, αν θα με έκανε να σκεφτώ τον ρόλο του Γερμανού κατακτητή, την έννοια των τύψεων, της συγχώρεσης… Και αν θα τη σκεφτόμουν τόσα χρόνια μετά. Αυτό όμως θα μπορούν να το απαντήσουν οι καινούργιες αναγνώστριες του βιβλίου ή του graphic novel ή και των δύο. Ο Kanellos Cob έκανε μια πολύ καλή δουλειά, έφτιαξε με επιμέλεια τις μορφές και τους διαλόγους, τα κινηματογραφικά τοπία της Αίγινας. Αυτό που μου λείπει εμένα είναι μάλλον επηρεασμένο από τη νοσταλγία.

 

Η Μαρία στη Νίκη:

Εγώ, βέβαια, «ξαναβρέθηκα» στη Βαγία όταν το ξαναδιάβασαν οι κόρες μου. Και όταν, κατόπιν, πήγαμε στην Αίγινα, η μία από αυτές ήθελε οπωσδήποτε να πάμε στη Βαγία. Αλλά στην πραγματικότητα ήμουν εγώ αυτή που πρώτη απ’ όλες ήθελε να αναζητήσει στη Βαγία την ανάμνηση του βιβλίου. Όπως αναζήτησα στου Ζόναρ’ς, όταν πρωτοήρθα στην Αθήνα, τη σοκολατίνα που κερνά τη Ζωή ο αεροπόρος, στο Όταν ο ήλιος. Έτσι πάει. Ο κόσμος, ιδίως ο παλιός, είναι γραμμένος μέσα μας σαν βιβλίο, βγαλμένος από βιβλία. Συμφωνώ ότι ήταν πολύ προχωρημένο το συγκεκριμένο βιβλίο για την εποχή του. Αλλά μήπως και για την εποχή μας δεν είναι βιβλίο SOS, τώρα που γίνεται τόση συζήτηση για την «κουλτούρα της μνήμης», και για την ψυχοθεραπεία, και για τη συμφιλίωση;

Στην αρχή το έχασα λίγο με το graphic novel. Αισθανόμουν ότι απλώνει και απλώνει και απλώνει τον τραχανά, και αναρωτιόμουν πότε και πώς θα τον μαζέψει. Και μετά – τσακ!- όπως ακριβώς έδεσε η αρχικά ασύνδετη και ασυντόνιστη καλοκαιρινή παρέα των παιδιών, και όπως τους τύλιξε στην καλοκαιρινή μαγεία της η Αίγινα, και τους ρούφηξε στη δίνη της η μεγάλη Ιστορία και η μικρο-ιστορία του Θησαυρού, συντονίστηκαν όλα. Αισθάνθηκα να βυθίζομαι στο καλοκαίρι, στις καταπληκτικές μωβ και πορτοκαλί αποχρώσεις των σελίδων. Όταν στραμπούληξε το πόδι της η Σόφη σχεδόν πονούσε ο αστράγαλός μου. Ένα περίεργο πράγμα, πόσο καθαρά τους άκουγα, μέσα σε μια στιγμή, να μιλάνε μέσα στο αυτί μου. Οι γονείς, που ξεγελασμένοι αφήνουν πίσω τα παιδιά και φεύγουν για την αποτυχημένη ημερήσια εκδρομή τους, η Αφαία, που είναι όνομα-ξόρκι. Ξέρω γιατί παθιάστηκε τόσο η μικρή μου με το βιβλίο: γιατί έχουμε ελάχιστα ελληνικά βιβλία με πραγματική περιπέτεια και μαγεία. Και ποτέ τα τοπωνύμια δεν εμπλέκονται με τόση επιτυχία στη γοητεία της πλοκής. Είναι σπάνιο, σχεδόν μοναδικό, να επισκεπτόμαστε ένα μέρος οικογενειακώς και να μπορούμε να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας ένα τοπωνύμιο από τα παιδικά αναγνώσματα. Πιο οικεία μας είναι η λονδρέζικη αποβάθρα 9 και 3/4 από το Χάρυ Πότερ, παρά οποιοδήποτε μέρος στην Ελλάδα. Ευτυχώς που υπάρχει η Βαγία, δηλαδή, και μπαίνει και ο τόπος μας λίγο στο παραμύθι. Και κάπως έτσι, απόλαυσα τις σελίδες σαν τηγανητό ψαράκι και σαν θάλασσα στην Αίγινα, και ανυπομονώ τώρα να το ξαναδιαβάσω. Περιμένω οπωσδήποτε και το Ψέμα σε graphic novel. Και, ωπ, βλέπω ότι έχει κάνει ΚΑΙ τους Ονειροφύλακες της Δαρλάση. Νίκη, έχουμε δουλειά!

* * *

Εδώ άλλες αναρτήσεις ευ-πο / λυ-πο

from dimart https://ift.tt/91yTP4C
via IFTTT

Κινηματογράφος παίζει την ίδια ταινία κάθε μέρα εδώ και 27 χρόνια

Κάθε χρόνο, χιλιάδες νέες ταινίες κυκλοφορούν διεκδικώντας το ενδιαφέρον του κοινού, αλλά ένας κινηματογράφος στην Ινδία παίζει το ίδιο ακριβώς φιλμ εδώ και περίπου τρεις δεκαετίες.

Κάθε πρωί, ντόπιοι σχηματίζουν ουρά στο σινεμά Maratha Mandir στη Μουμπάι, για μια ταινία που είχε κάνει πρεμιέρα πριν από 27 ολόκληρα χρόνια, το 1995.

Το φιλμ έχει αφήσει τόσο έντονα το αποτύπωμά του στην τοπική κουλτούρα, που προβάλλεται κάθε μέρα στην αίθουσα των 1.100 θέσεων. Μοναδικό «διάλειμμα» στο πρόγραμμα ήταν η περίοδος έξαρσης της πανδημίας, που έβαλε υποχρεωτικό «λουκέτο» στα σινεμά.

Η ταινία, “Dilwale Dulhania Le Jayenge” (D.D.L.J) που μεταφράζεται ως “Ο μεγαλόκαρδος θα πάρει τη νύφη”, είναι μια τυπική ιστορία αγάπης μεταξύ ενός ζευγαριού, με φόντο μια ιστορική συγκυρία τεράστιων αλλαγών στην Ινδία. «Από πολλές απόψεις, η σημερινή Ινδία μοιάζει με εκείνη που αντικατοπτρίζεται στην ταινία», σχολιάζουν οι New York Times.

«Η οικονομία της χώρας εξακολουθεί να βρίσκεται σε ανοδική πορεία και είναι σήμερα περίπου 10πλάσια από ό,τι ήταν στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Μια τεχνολογική επανάσταση, αυτή τη φορά ψηφιακή, έχει ανοίξει νέους ορίζοντες. Οι γυναίκες αναζητούν περισσότερη ελευθερία σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία. Οι δυνάμεις του μοντερνισμού και του συντηρητισμού παραμένουν σε ένταση, καθώς μια ανερχόμενη δεξιά πτέρυγα στην πολιτική αυτοανακηρύσσεται φορέας επιβολής των συμβατικών αξιών. Η αίσθηση των απεριόριστων δυνατοτήτων, ωστόσο, έχει υποχωρήσει» καθώς οι οικονομικές ανισότητες έγιναν ακόμα μεγαλύτερες, και οι προσδοκίες για κινητικότητα μειώθηκαν.

«Για όσους έμειναν πίσω, ο κόσμος του φιλμ “D.D.L.J.” – η ιστορία και οι πρωταγωνιστές του, η μουσική και οι διάλογοί του – είναι μια διέξοδος. Για εκείνους που εξακολουθούν να παλεύουν, αποτελεί έμπνευση. Και για όσους τα κατάφεραν, είναι μια χρονοκάψουλα, η αφετηρία της μεταμόρφωσης της Ινδίας.»

«Τόσοι πολλοί άνθρωποι μου λένε «βάλαμε τα παιδιά μας να δουν το “D.D.L.J.”, τα εγγόνια μας», λέει η 48χρονη ηθοποιός Kajol που είχε παίξει τον πρωταγωνιστικό γυναικείο ρόλο, ενσαρκώνοντας την Simran. Ξεσπά σε γέλια: «με τα παιδιά δεν εχώ πρόβλημα, αλλά τα εγγόνια;»

Όταν η πανδημία οδήγησε στο κλείσιμο των κινηματογράφων για έναν χρόνο, πολλοί υπέθεσαν ότι η ακάθεκτη πορεία – ρεκόρ του “D.D.L.J.” θα τερματιζόταν. Αλλά η ταινία προβλήθηκε ξανά αμέσως μετά το άνοιγμα των αιθουσών και συνεχίζει να προβάλλεται, στις 11:30 π.μ. στο Maratha Mandir, προσελκύοντας συχνά περισσότερους θεατές από τις απογευματινές προβολές των νέων ταινιών.

Ορισμένοι από τους θεατές έχουν δει την ταινία εδώ τόσες πολλές φορές που έχουν χάσει το μέτρημα – 50, 100, εκατοντάδες.

Όταν η ταινία κυκλοφόρησε το 1995, η Kajol ήταν νέα ηθοποιός και εξελίχθηκε σε μία από τις πιο επιτυχημένες.

Τότε, μόλις 50 εκατομμύρια νοικοκυριά στην Ινδία είχαν τηλεόραση. Τώρα εκτιμάται πως τηλεόραση έχει μπει σε περισσότερα από 200 εκατομμύρια σπίτια στη χώρα. Πολλαπλάσιοι άνθρωποι μπορούν να πληρώσουν ένα εισιτήριο για τον κινηματογράφο και η Ινδία, που έγινε πρόσφατα η πέμπτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, αναμένεται να έχει ένα δισεκατομμύριο χρήστες smartphone μέχρι το 2026. Οι ηθοποιοί που κάποτε έπαιζαν σε διαφορετικές ταινίες με τα ίδια ρούχα, πλέον αποκτούν τεράστιες περιουσίες.

Στον κινηματογράφο Maratha Mandir, η λογική πίσω από την σταθερή προβολή αυτής της παλιάς ταινίας είναι καθαρά οικονομική: Το κοινό για το “D.D.L.J.” είναι σταθερό. «Αυτή η ταινία είναι αειθαλής επειδή αφηγείται την ιστορία της αληθινής αγάπης. Επειδή η αγάπη δεν τελειώνει», λέει ο Manoj Desai, ο 72χρονος εκτελεστικός διευθυντής του κινηματογράφου.

Η τοποθεσία του κινηματογράφου κοντά σε δύο συγκοινωνιακούς κόμβους εξασφαλίζει συνεχή κίνηση. Και βοηθά το γεγονός ότι τα εισιτήρια είναι φθηνά: 30 ρουπίες για τις θέσεις στον κάτω όροφο και 40 για εκείνες στον εξώστη, το ένα τέταρτο της τιμής εισιτηρίου για τις νέες κυκλοφορίες.

Πηγή: Η Καθημερινή, New York Times

* * *

 Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Copy-paste

Εδώ άλλες αναρτήσεις στην κατηγορία Σινεμά

 

 

 

from dimart https://ift.tt/RAn2JKQ
via IFTTT

Το ποίημα της εβδομάδας 25/1

Τραγούδι των νεκρών

—Φραντς Βέρφελ—
Μετάφραση: Θ. Δ. Φραγκόπουλος

Πέφτει βροχή. Λιμνάζει το χωράφι.
Διαβαίνουμε τις λάσπες πηδηχτά.
Κανένα νόημα δεν πιάσαμε σφιχτά:
Το νόημά μας μέσα μας ετάφη.

Πέφτει βροχή. Πνοές καπνού σαλεύουν
καθώς τραβάμε εμείς δίχως σκοπό.
Κανένα δε σκεφτήκαμε νεκρό,
μήτε προσφέραμε θυμητικό:
τώρα τα φώτα δε μας συντροφεύουν.

Πέφτει βροχή. Σκοτείνιασε το φως,
κι απόμεινε νεκρά κομμάτια η σκέψη.
Στο Θεό ποτέ δεν είχαμε πιστέψει·
τώρα δε μας πιστεύει ούτε ο Θεός.

* * *

Άλλα ποιήματα, άλλων εβδομάδων

from dimart https://ift.tt/sUELQwS
via IFTTT

Η περιπέτεια ενός ιππότη

Η Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού και η Μαρία Τοπάλη διαβάζουν βιβλία για παιδιά και τα συζητούν μεταξύ τους — γραπτά. Κάθε Τρίτη! 

Σπύρος Γιαννακόπουλος, Η περιπέτεια ενός ιππότη
Εικονογράφηση: Γεωργία Ζάχαρη
Εκδόσεις Πατάκη, 2022

 

Η Μαρία στη Νίκη:

Αν το καταλαβαίνω σωστά, ο ιππότης που πρωταγωνιστεί στο βιβλίο είναι ένα τυπικό «καλό παιδί».  Καλό αλλά και ευαίσθητο, γενναίο αλλά και τρυφερό. Άραγε πώς θα τον χαρακτήριζε κανείς με βάση το σημερινό λεξιλόγιο των νέων; Πολύ θα ήθελα να το ξέρω!  Έχει ένα όνειρο, να βρει μια «δεσποσύνη» που θα πρέπει οπωσδήποτε να κατοικεί σε έναν ψηλό πύργο. Ξεκινά να την βρει γιατί, όπως έχει ακούσει, είναι φυλακισμένη στον πύργο αυτόν. «Ο ιππότης κίνησε να ελευθερώσει τη δεσποσύνη». Η λιτή και ήπια έκφραση του Γιαννακόπουλου με κερδίζει εδώ όπως και σε όλα τα βιβλία του. Το άλογο είναι η αχώριστη παρέα και ο συνεργάτης του. Δρόμο πάνε, δρόμο αφήνουν, αλλά δεν φαίνεται να βιάζονται κιόλας. Η Ιθάκη τους δίνει το ωραίο ταξίδι, σωστά; Μέχρι να φτάσουν στον πύργο, έχουν κάνει ένα σωρό καλές και γενναίες πράξεις. Για να μην τα πολυλογούμε, άνθρακες ο θησαυρός. Άδειος ο πύργος, ανοιχτά και αναπάντητα τα ερωτήματα. Και τότε, συμβαίνει η ανατροπή: ο ιππότης τους γυρίζει την πλάτη, των ερωτημάτων, με λίγη βοήθεια από τους φίλους του, όπως λέει και το τραγουδάκι των Beatles. Όχι όμως οποιουσδήποτε φίλους αλλά αυτούς που κέρδισε στην πορεία, με την καλοσύνη και τη γενναιότητά του. Η εικονογράφηση βρίσκεται σε σπάνιο συντονισμό και ισορροπία με το κείμενο: ισχύει εδώ υποδειγματικά το «τόσο-όσο». Δεν θα προδώσω εδώ ποιο είναι το τέλος, αλλά θα επισημάνω ότι την αφήγησή του τη μοιράζονται ο Γιαννακόπουλος και η Ζάχαρη πενήντα-πενήντα. Νομίζω ότι αν ήθελα να δείξω σε παιδιά αλλά και σε μεγάλους πώς μπορεί να διηγηθεί κανείς μια δύσκολη ιστορία με χιούμορ και με συνδυασμό λόγου και εικόνας, θα χρησιμοποιούσα ευχαρίστως αυτό το βιβλίο ως παράδειγμα.

 

Η Νίκη στη Μαρία:

Δεν είχα σκεφτεί πως ο ιππότης είναι το τυπικά καλό παιδί, αλλά έχεις απόλυτο δίκιο. Και μάλιστα είναι αυτό το καλό παιδί που στον δρόμο για τη δεσποσύνη μαθαίνει τους υπόλοιπους ανθρώπους και ανακαλύπτει τον εαυτό του προσφέροντας και «κουβαλώντας». Και διασκεδάζοντας λιγάκι. Είναι σαν να αλλάζει επαγγελματικό προσανατολισμό, σαν να αφήνει το τέλειο επάγγελμα για να κάνει κάτι που του ταιριάζει καλύτερα. Ή σαν να αφήνει το κορίτσι που είχε στο γυμνάσιο. Τον συμπάθησα πολύ. Είναι και νοικοκύρης.

Συμφωνώ πολύ μαζί σου για τη λιτότητα που σε κερδίζει. Το κείμενο είναι όπως πρέπει να είναι και η εικονογράφηση το συμπληρώνει με έναν σύγχρονο ρεαλισμό, που δεν τον περιμένεις αν δεις μόνο το εξώφυλλο. Ο ιππότης κάνει «κανονικά πράγματα», πάει στη λαϊκή, τακτοποιεί παιδικά δωμάτια, πιάνει μια μπάλα, ενώ ταυτόχρονα ως ιππότης έχει και πιο παραμυθένιες υποχρεώσεις, να διώξει κάτι ληστές, να ελευθερώσει μια νεράιδα, να μπει σε κάτι πύργους… Και όλα αυτά είναι διατυπωμένα και ζωγραφισμένα με τον ίδιο τρόπο, ισότιμα και το ίδιο πιθανά. Ο ιππότης-συμμαθητής μου από το λύκειο ή γείτονας ή μεγάλος ξάδερφος πιστεύω πως είναι η τέλεια παρέα για παραμύθι καληνύχτας. Εκτός από μένα θα τον συμπαθήσουν και τα τετράχρονα.

* * *

Εδώ άλλες αναρτήσεις ευ-πο / λυ-πο

from dimart https://ift.tt/s1cdSol
via IFTTT

Ο άνθρωπος που προσπάθησε η Ιστορία να διαγράψει

—του Ηλία Μαγκλίνη—

Το 1752, ο Πορτογάλος καθολικός ιερέας Ντιόγκο Μπαρμπόσα Ματσάντο υπέγραψε ένα λήμμα στην Bibliotheca Lusitana για έναν Πορτογάλο μουσικό ονόματι Βιτσέντε Λουζιτάνο (Vicente Lusitano). Ο Ματσάντο γράφει ότι ο Λουζιτάνο είχε γεννηθεί στην πόλη Ολιβένκα, χειροτονήθηκε στο τάγμα του Αγίου Πέτρου, ότι δίδαξε μουσική «με μεγάλη επιτυχία, λαμβάνοντας υψηλά δίδακτρα από τους μαθητές του».

Ο Ματσάντο, όμως, παραλείπει μία σημαντική λεπτομέρεια, μολονότι αναφέρεται σε μία από τις πηγές του, ένα χειρόγραφο του 17ου αιώνα που υπογράφει ο Ζοάο Φράνκο Μπαρέτο. Εκεί, ο Λουζιτάνο περιγράφεται ως «πάρντο»: μιγάς δηλαδή. Είναι πολύ πιθανό να είχε μητέρα Αφρικανή και πατέρα Πορτογάλο.

«Ήταν άραγε τυχαία ή σκόπιμη αυτή η παράλειψη;» αναρωτιέται ο ανώνυμος συντάκτης του φυλλαδίου που συνοδεύει την ψηφιακή ηχογράφηση των Μοτέτων του Λουζιτάνο από τη δισκογραφική Linn (έκδοση του 2022) και ερμηνευτές το έξοχο Marian Consort.

Στην ιστορία της λεγόμενης κλασικής μουσικής, ο μοναδικός γνωστός μαύρος συνθέτης είναι ο Ζοζέφ Βολόν, Σεβαλιέ ντε Σεν-Ζορζ (1745-1799), ο «μαύρος Μότσαρτ». Νόθο παιδί Γάλλου ιδιοκτήτη φυτείας στη Γουαδελούπη και μαύρης σκλάβας από τη Σενεγάλη, ο Βολόν, σύγχρονος του Μότσαρτ (είχαν γνωριστεί), συνέθεσε εξαιρετικά έργα, ενώ πήρε μέρος και στη Γαλλική Επανάσταση. Ο Βολόν απολαύει υστεροφημίας· ο Λουζιτάνο, πάλι, όχι.

Πέρα από το έργο του στη θεωρία της μουσικής και, βέβαια, τις «μουσικές εξαίσιες» (για αγγελικές φωνές) που άφησε, ο Λουζιτάνο είναι γνωστός στους μουσικολογικούς κύκλους για τη δημόσια διαμάχη του πάνω σε ζητήματα θρησκευτικής μουσικής με τον Νίκολα Βιτσεντίνο στη Ρώμη το 1551. Η ερμηνεία του μοτέτου του Λουζιτάνο «Regina Caeli» (περιλαμβάνεται στο cd) πυροδότησε τη διαμάχη πάνω στους ιδιαίτερους χρωματισμούς της μουσικής του, καθώς και στη χρήση τρόπων της αρχαίας ελληνικής μουσικής. Βασικές επιρροές, πάντως, φαίνεται να ήταν δύο έξοχοι συνθέτες: ο Ζοζκίν Ντεσπρέ (1450-1521) και ο φερόμενος ως «πρώτος Αγγλος συνθέτης», ο Τζον Ντάνσταμπλ (1390-1453).

Σελίδα από την Introduttione Facilissima, το εγχειρίδιο
μουσικής σύνθεσης του Λουζιτάνο

Κριτική επιτροπή αποτελούμενη και από μέλη της Καπέλα Σιστίνα δικαίωσε τον Λουζιτάνο. Όμως ο Βιτσεντίνο πήρε τους ιστορικούς με το μέρος του και, σχεδόν, εκμηδένισε τον μιγά μουσικό. Ήταν, έτσι, κι αλλιώς ένα «αουτσάιντερ» λόγω του χρώματος στο δέρμα του και μόνον.

Ο Λουζιτάνο εξαφανίζεται για δέκα χρόνια. Τα ίχνη του εντοπίζονται το 1561 – παντρεμένος και έχει προσχωρήσει στον προτεσταντισμό. Μάλλον έζησε από το 1520 έως το 1563 ή ’64. Και αυτό είναι όλο. Όλα τα άλλα είναι μουσική. Φωνητική μουσική που μοιάζει να προέρχεται από μιαν άλλη, μυστική, υπερβατική διάσταση.

Πηγή: Η Καθημερινή

* * *

 Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Copy-paste

Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Μουσική

 

 

 

 

from dimart https://ift.tt/d2VjZcx
via IFTTT

Το ποίημα της εβδομάδας 18/1

Mölkerbastei*

—W. G. Sebald—
Μετάφραση: Λένια Ζαφειροπούλου

Το δωμάτιο του Μπετόβεν
είναι τώρα συγυρισμένο

Οι πίνακες ίσιοι
οι κουρτίνες πλυμένες
και κάθε βδομάδα τα δάπεδα
γυαλίζονται εκ νέου

Την πολυθρόνα ΄όμως
πίσω απ’ το πιάνο
την έχουν αποσυ΄ρει

Κι όμως έρχεται κάποτε
τη νύχτα και κάτι συνθέτει
στα όρθια

Οδηγία: ακουστό
μόνο
με το ακουστικό κέρας

 

* Mölkerbastei, δρόμος της Βιέννης. Στον αριθμό 8 (με τη σύγχρονη αρίθμηση), σε ένα διαμέρισμα του τετάρτου ορόφου του Μεγάρου Πασκουαλάτι, έμεινε  ο Μπετόβεν από τον Οκτώβριο του μέχρι το καλοκαίρι του 1808 και ξανά από τον Απρίλιο του 1810 μέχρι τον Φεβρουάριο του 1814.

* * *

Άλλα ποιήματα, άλλων εβδομάδων

from dimart https://ift.tt/gZEdeuM
via IFTTT

Το σαλιγκάρι με την καρδιά στα δεξιά

Η Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού και η Μαρία Τοπάλη διαβάζουν βιβλία για παιδιά και τα συζητούν μεταξύ τους — γραπτά. Κάθε Τρίτη! 

Maria Popova, Το σαλιγκάρι με την καρδιά στα δεξιά. Μια αληθινή ιστορία.
Εικονογράφηση: Ping Zhu
Μετάφραση: Μάνος Μπονάνος
Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2022

 

Η Νίκη στη Μαρία:

Διάβασα αυτό το βιβλιαράκι μια πολύ ζεστή καλοκαιρινή μέρα και έκτοτε το σκέφτομαι συχνά. Το βρήκα πραγματικά ιδιαίτερο και με χαρά το πρότεινα σε διάφορους ανθρώπους. Το ξανάνοιξα πρόσφατα και ένιωσα πάλι την ίδια γλυκιά αίσθηση: η εικονογράφηση έχει ένα καθησυχαστικό φως και το κείμενο σε εκπλήσσει ευχάριστα. Με τον τρόπο που σε εκπλήσσει η ύπαρξη ενός «ανάποδου» σαλιγκαριού, αλλά κυρίως το ενδιαφέρον του κόσμου για αυτό το σαλιγκάρι, το Τζέρεμι – το βλέμμα που στρέφεται στις λεπτομέρειες.

Η ιδιαιτερότητα του βιβλίου έγκειται στο ότι πρόκειται για ένα παιδικό non-fiction βιβλίο, το οποίο είναι γραμμένο πολύ ποιητικά και καθόλου διδακτικά, χωρίς όμως να χάνει σε ουσία και πληροφορία. Μας μιλάει για την επιστημονική έρευνα και συστήνει στα παιδιά ένα πραγματικό και προσγειωμένο πρόσωπο της επιστήμης. Θεωρώ πως μπορεί να λειτουργήσει ως μία πολύ καλή αφορμή για να μάθουν διάφορα πράγματα, να καλλιεργήσουν την περιέργειά τους, να σκεφτούν με τι μπορούν να ασχολούνται οι επιστήμονες καθημερινά –ναι, με σαλιγκάρια! (και ξέρουμε πως στα παιδιά για λόγους ανεξήγητους αρέσουν πάρα πολύ τα σαλιγκάρια)– ή απλώς να το απολαύσουν (σαν μια ακόμα ιστορία με σαλιγκάρια). Με συγκίνησε ο τρόπος με τον οποίο η συγγραφέας μιλάει για τον χρόνο που απλώνεται αχανής αλλά «φέρεται ευγενικά στα πλάσματα» και επιτρέπει την εξέλιξή τους. Και μου άρεσε αυτή η σχεδόν άρρητη κουίρ προσέγγιση, που απλώς υπάρχει και δεν παρουσιάζεται προγραμματικά ή ανθρωποκεντρικά.

 

Η Μαρία στη Νίκη:

Θα ξεκινήσω συμφωνώντας με το τελευταίο που λες: η κουίρ προσέγγιση είναι σε αυτό το βιβλίο υποδειγματική. Αυτό οφείλεται σε μια βαθιά χωνεμένη γνώση αλλά και στην αφηγηματική δεινότητα. Υπόκειται, προφανώς, και μια ήρεμη πολιτική προσέγγιση. Σταθερή αλλά όχι στα κάγκελα. Έτσι, το σαλιγκάρι με την καρδιά στα δεξιά (αληθινή ιστορία!) παρουσιάζεται ως κάτι σπάνιο μεν, φυσικό δε. Κυρίως όμως, ως κάτι αγαπητό. Και, όπως σωστά το λες, το Τζέρεμι είναι κάτι (κάποιο!), που κινητοποιεί ένα μοναδικό στο είδος του ετερόκλητο παγκόσμιο δίκτυο για να τα βγάλει πέρα. Υπάρχει στο βιβλίο αυτό περιπέτεια και love story, επιστήμη και «μήνυμα», υπάρχουν όλα. Και ωστόσο το βιβλίο είναι απολύτως μινιμαλιστικό. Λίγα λόγια και καλά. Και χιουμοράκι βρετανικό (αφού Βρετανοί κατά μέγα μέρος πρωταγωνιστούν) – όλα τα λεφτά. Αλλά ας μου επιτραπεί να πω ότι η μαγκιά της υπόθεσης δεν έγκειται εδώ τόσο στην εξαιρετική συντομία του κειμένου ούτε στην χαρούμενη εικονογράφηση. Έγκειται στον απλό, χαμηλό τόνο που εμπνέει τρυφερότητα και σιγουριά, όχι γλυκερότητα ούτε ντροπαλοσύνη. Και φυσικά καθόλου μα καθόλου ιδεολογικοποίηση ή χειραγώγηση, ας είναι και για καλό σκοπό. Υποδειγματικό στον τρόπο που, μέσω εκλαϊκευμένης επιστήμης, εμβολίζει το συναίσθημα. Αλλά μια στιγμή. Αυτό το «Ποπόβα», το όνομα της συγγραφέως, κάτι μου θυμίζει. Δεν μου φαίνεται και πολύ βρετανικό. Μα βέβαια. Την βλέπω κάθε τόσο στο email μου: είναι αυτή η πολύ γνωστή blogger του Brain Pickings/The Marginalian. Είναι η βουλγαρικής καταγωγής αμερικανίδα δοκιμιογράφος (γεννήθηκε το 1984), συγγραφέας, ποιήτρια, blogger. Ένα θέμα είναι το σαλιγκάρι και άλλο ένα η ίδια η Πόποβα (τώρα που ξέρουμε ότι αμερικανοποιήθηκε ανεβάζουμε και τον τόνο στην προπαραλήγουσα, όπως το θέλει και η ιστοσελίδα της ελληνικής έκδοσης https://www.epbooks.gr/portreta-suggrafeon/maria-popova-mia-dianooumeni-blogger/ ). Ανοίγω το blog της, στο οποίο είμαι εγγεγραμμένη, και πέφτω σε μιαν απαγγελία της του Ρίλκε, με συνοδεία μουσικής του Μπαχ.

* * *

Εδώ άλλες αναρτήσεις ευ-πο / λυ-πο

 

from dimart https://ift.tt/rESpHBR
via IFTTT

Μάθημα αρχιτεκτονικής στο σπίτι της Barbie

Πώς άλλαζαν οι τάσεις τα τελευταία 60 χρόνια; Μια μελέτη πάνω στις μεταμορφώσεις του Dreamhouse δίνει τις απαντήσεις.

—της Ξένιας Γεωργιάδου—

Αμερική, 1962. Η λίστα με όσα δεν μπορούσαν, βάσει νόμου, να κάνουν οι γυναίκες ήταν δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με αυτά που τους επιτρέπονταν. Δεν μπορούσαν να ανοίξουν λογαριασμούς, να αιτηθούν έκδοση τίτλων ιδιοκτησίας στο όνομά τους, να ψηφίσουν με το πατρικό τους όνομα αν ήταν παντρεμένες, να αποφασίσουν για τη ζωή και το σώμα τους, να ασκήσουν το επάγγελμα του δικηγόρου. Και να, που μια ξανθιά, ψηλόλιγνη από το Ουισκόνσιν μοιάζει να βγάζει γλώσσα στους περιορισμούς. Το 1962, η Barbie αποκτά το πρώτο της σπίτι και μάλιστα αρκετά χιλιόμετρα μακριά από τη γενέτειρά της.

Το «Barbie Dreamhouse. An Architectural Survey» (152 σελ.), σε επιμέλεια του αρχιτεκτονικού περιοδικού Pin Up, παρακολουθεί μέσα από φωτογραφίες, αρχιτεκτονικά σχέδια, κατόψεις και συνεντεύξεις από designers και ιστορικούς, τις διαρκείς μετακομίσεις της κούκλας, στα 60 αυτά χρόνια. Κάθε διαμέρισμα, ράντσο, μεζονέτα και πύργος της Mattel αντανακλά τις κοινωνικές επιταγές που ίσχυαν σε κάθε εποχή αλλά και τις εξελίξεις στην αρχιτεκτονική και στο design.

Η αρχή

«Η πρώτη κατοικία της Barbie μπορεί να εκληφθεί ως μια δήλωση ανεξαρτησίας», αναφέρουν οι Φέλιξ Μπούριτερ και Γουίτνι Μάλετ.

Από τη βικτωριανή εποχή και μέχρι τις αρχές του ’60, όλα τα κουκλόσπιτα απευθύνονταν στην πυρηνική οικογένεια, όμως η Barbie είναι σινγκλ και ο προσωπικός της χώρος είναι αυτός μιας απελευθερωμένης, νέας γυναίκας. «H ιδέα της εργένικης ζωής ως μοντέλου κατοίκησης δεν έχει ερευνηθεί αρκετά στην αρχιτεκτονική», σχολιάζει η Μπεατρίζ Κολομίνα, επιμελήτρια, θεωρητικός και καθηγήτρια Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. Συμβαδίζει, ωστόσο, με το μοντέρνο κίνημα, με τον Λε Κορμπιζιέ και τον Πιερ Ζανρέ να σχεδιάζουν ήδη από το 1925 μια πρότυπη κατοικία που αντλούσε την έμπνευσή της από κελιά μοναχών. Ακολούθησαν κι άλλοι, όπως οι Λούντβιχ Μις φαν ντερ Ρόε, Ρίτσαρντ Νόιτρα, Αϊλίν Γκρέι.

H πρώτη κατοικία της κούκλας της Μattel, κατασκευασμένη εξ ολοκλήρου από χαρτόνι και αναδιπλούμενη, έχει, όταν είναι κλειστή, το μέγεθος μιας τυπικής τσάντας γιατρού. Με μια κίνηση, «διεισδύουμε» στον ιδιωτικό της χώρο. Ο συμβολισμός πίσω από τον σχεδιασμό είναι ξεκάθαρος, σύμφωνα με τους Φέλιξ Μπούριτερ και Γουίτνι Μάλετ, συγγραφείς της εντυπωσιακής έκδοσης. Τη χρονιά εκείνη οι Αμερικανοί βλέπουν για πρώτη φορά το εσωτερικό του Λευκού Οίκου, χάρη σε μια τηλεοπτική εκπομπή που παρουσίαζε την ανακαίνιση που είχε επιχειρήσει το προεδρικό ζεύγος των Κένεντι. H έννοια του ιδιωτικού χώρου γίνεται αμέσως πιο ρευστή. «Η πρώτη κατοικία της Barbie μπορεί να εκληφθεί ως μια δήλωση ανεξαρτησίας», συνεχίζουν. To ροζ απουσιάζει εντελώς, το σπίτι έχει μεγάλη ντουλάπα, πολλά βιβλία στα ράφια, σημαιάκια κρεμασμένα στους τοίχους από την ομάδα του κολεγίου της (η Barbie έχει πτυχίο πανεπιστημίου) και έπιπλα σε καθαρές γραμμές που παραπέμπουν στην αισθητική της Φλόρενς Νολ ή των Τσαρλς και Ρέι Ιμς (το φοβερό ζευγάρι του βιομηχανικού design είχε, μάλιστα, σχεδιάσει ένα κουκλόσπιτο το 1959 που δεν διέφερε πολύ από αυτό της Mattel).

Το σπίτι της Barbie έχει, επίσης, σε αυτήν την έκδοση και σε αρκετές από τις επόμενες, ένα μονό, στενό κρεβάτι. O Ken υπάρχει στη ζωή της διάσημης ξανθιάς, από το 1961, η φωτογραφία του κοσμεί τη βιβλιοθήκη της, είναι όμως περισσότερο από σαφές ότι ο γοητευτικός νεαρός κοιμάται αλλού τα βράδια. Σε τι άλλο διαφέρει αυτό το ονειρικό σπίτι; Τι είναι αυτό που το καθιστά τόσο επαναστατικό στη σύλληψη και στον σχεδιασμό του; Ποια απουσία είναι αυτή που θεωρείται ότι θα οδηγήσει σε μια μακρά περίοδο μεγάλων κοινωνικών αλλαγών; Δεν διαθέτει κουζίνα. Σε όλα τα κουκλόσπιτα η κουζίνα είναι πάντα ιδιαίτερα φροντισμένη, με πολλές λεπτομέρειες και χρώματα ώστε να είναι ελκυστική για τα μικρά κοριτσάκια. Πρέπει να μπουν στο πνεύμα και να υιοθετήσουν από νωρίς τις συνήθειες της καλής νοικοκυράς. Η Barbie όμως είναι δραστήρια. Είναι γιατρός, αρχιτέκτονας, πιλότος, αθλήτρια στους Ολυμπιακούς, αστροναύτης. Δεν έχει χρόνο για να σκύβει πάνω από βιβλία μαγειρικής.

Το 1979 το σπίτι της Barbie θυμίζει πλέον μια τυπική, αμερικανική διώροφη κατοικία, με στέγη από κεραμίδια. [P.U. Barbie Dreamhouse Book Spread 1979]

Η κασετίνα του βιβλίου «Barbie Dreamhouse. An Architectural Survey», σε επιμέλεια του αρχιτεκτονικού περιοδικού Pin-Up.

Η οπισθοδρόμηση των ’90s και το bohemian chic της νέας εποχής

Στα μέσα των ’70s το δωμάτιο της κουζίνας προστίθεται. Η Barbie έχει επιλογή, μπορεί να μαγειρέψει αν θέλει, μπορεί να κάνει ό,τι βάλει στο μυαλό της. Η νέα της κατοικία αποτελεί ένα φόρο τιμής στο Dom-Ino, το κατασκευαστικό αρθρωτό σύστημα που εμπνεύστηκε ο Λε Κορμπιζιέ το 1914 ως μια πιθανή λύση για την κατοίκηση των πόλεων μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οσον αφορά το interior design, ωστόσο, η τριώροφη κατοικία με τους έξι διακριτούς χώρους και την πισίνα απηχεί πλήρως την εποχή της. Ψυχεδελικά ροζ και πορτοκαλιά patterns στα πατώματα συνδυάζονται με ένα πικάπ που θα μπορούσε να είχε σχεδιάσει ο Ντίτερ Ραμς και καθίσματα που φέρνουν στον νου την καρέκλα «Cesca» του Oύγγρου μοντερνιστή αρχιτέκτονα Μαρσέλ Μπρόιερ αλλά και αυτήν του Βέρνερ Πάντον από πολυπροπυλένιο.

Αποχαιρετώντας τη δεκαετία (1979), η Barbie κάνει ακόμη μία μετακόμιση, επιστρέφοντας πια σε πιο χαμηλά ύψη δόμησης. Το σπίτι της θυμίζει πλέον μια τυπική, αμερικανική διώροφη κατοικία, με στέγη από κεραμίδια. Οι εκτυπωμένες ταπετσαρίες που υπαινίσσονταν τη χρήση κάθε χώρου έχουν εκλείψει. Η έννοια των χώρων και των επίπλων που προσαρμόζονται σε κάθε ανάγκη, και για την οποία πρώτοι μίλησαν οι Τζορτζ Νέλσον και Χένρι Ράιτ στο επιδραστικό βιβλίο τους του 1945 «Tomorrow’s House», εδώ βρίσκει απόλυτη εφαρμογή. Η επιρροή που έχει ο κόσμος της Barbie στην ποπ κουλτούρα είναι, επίσης, εμφανής. Η δημιουργική ομάδα της Mattel δεν αντιγράφει απλώς τάσεις, αλλά τις υπαγορεύει. Παράδειγμα; Στην εξοχική κατοικία της Κρις Μονρόε στο Μαλιμπού, από τους δημοφιλείς «Αγγέλους του Τσάρλι», θα μπορούσε να μένει και η ίδια η Βarbie. Οι δύο κατοικίες είναι σοκαριστικά όμοιες.

Είμαστε στο 1990 και η Barbie απολαμβάνει το γκλάμουρ σε όλο του το μεγαλείο. Εχει τακτοποιήσει την πλούσια γκαρνταρόμπα της στο «Magical Mansion», ένα αρχοντικό με βικτωριανά αρχιτεκτονικά στοιχεία, βουτηγμένο στο ροζ –εσωτερικά και εξωτερικά– και ξεκουράζεται σε καναπέδες με φλοράλ μαξιλάρια (σαφής η επιρροή από τη Λόρα Ασλεϊ αλλά και το Ralph Lauren Home). Αβάσταχτα γλυκερό, το συγκεκριμένο οίκημα είναι αυτό που «χτυπάει» ακόμη και σήμερα τα υψηλότερα ποσά στις δημοπρασίες, με μια μέση τιμή να αγγίζει τις 4.000 δολάρια.

Εξίσου αποκαρδιωτικό, σε σχέση με τη δυνατή του εκκίνηση, είναι και το κάστρο στο οποίο βρίσκουμε την 41χρονη πλέον Barbie στο γύρισμα του αιώνα. Θα περίμενε κανείς μέχρι τώρα να έχει υιοθετήσει την αρχή της αφαίρεσης τόσο στις ενδυματολογικές επιλογές της όσο και στον χώρο της. Η κατοικία της θυμίζει αρχοντικό του 19ου αιώνα, δεν έχει τηλεόραση ή υπολογιστή, και η επίπλωση –με εξαίρεση την «Ghost chair» του Φίλιπ Σταρκ– είναι μάλλον παλιομοδίτικη. Είναι όμως σημαντική αυτή η κατοικία του 2000 και μνημονεύεται συχνά από τους συλλέκτες στις κουβέντες τους, γιατί για πρώτη φορά στον δεύτερο όροφο βλέπουμε ένα διπλό κρεβάτι με ουρανό και στο πλάι μια παιδική κούνια. Θα αποκτήσει η Barbie μωρό; Οχι, η κούνια βρίσκεται εκεί για να βολέψει το νήπιο της αδελφής της όταν την επισκέπτεται.

«Το 2010 το ερώτημα ήταν επιτακτικό: Πώς επιστρέφουμε στον μοντερνισμό; Πώς θα επαναφέρουμε τις καθαρές γραμμές, αντλώντας από το design που υπήρχε στον πραγματικό κόσμο, αποβάλλοντας υπερβολικά ή πολύ θηλυκά στοιχεία που συναντούσαμε σε παλαιότερες εκδοχές του Dreamhouse;», εξηγεί η Κιμ Καλμόν, ηγετικός στέλεχος στο τμήμα design της Μattel.

Στην εκδοχή του 2021, η Barbie φαίνεται να έχει αφήσει πίσω της το βαρετό παρελθόν της. Εχει αποχωριστεί τα σερβίτσια με τις χρυσές λεπτομέρειες, συμβουλεύεται το TikΤok και το Instagram για τη διακόσμηση του ιδιωτικού χώρου της, το σπίτι της είναι γεμάτο με ακριβά designer pieces. Το ασανσέρ της, επίσης, χωράει το αναπηρικό της αμαξίδιο, η νέα εποχή δεν ανέχεται αποκλεισμούς. Είναι φανερό, ακόμα από τη διαρρύθμιση, ότι εδώ δουλεύει, γυμνάζεται αλλά και διασκεδάζει (οι αναφορές στους νέους κώδικες διαβίωσης που επέβαλε η πανδημία), και πλέον έχει ασπαστεί το bohemian chic ως το στυλ που της ταιριάζει. Καμιά φορά πρέπει να περάσεις τα 60 για να βρεις τον εαυτό σου.

Πηγή: Η Καθημερινή

* * *

 Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Copy-paste

Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Αρχιτεκτονική / αστικό τοπίο

 

 

 

 

from dimart https://ift.tt/5QCZl2n
via IFTTT

Το ποίημα της εβδομάδας 11/1

Το γέρικο καράβι

—João de Barros—
Μετάφραση: Κώστας Ουράνης

Σπάσε τις αλυσίδες σου,
πένθιμο καράβι, κοιμισμένο κοντά στις αποβάθρες!
Μην ακούς πια
τη γωνή τη νευριασμένη, τη φωνή την κλαψερή της κθιάρας
στ’ ανήσυχα χέρια των ναυτικών, των πιλότων!
Σπάσε τις αλυσίδες σου!… Είναι στον αέρα ένα ρίγος
πουλημένου έρωτα στις ταβέρνες, πάνω στον ποταμό,
έρωτα χτηνώδικου, που ξεχνάει μόλις απολαύσει,
έρωτα χωρίς πόνο, φιλιών χωρίς παρακάλια,
φιλιών που δαγκάνουν, που πονούν, μα που δεν ξέρουν να σκλαβώνουν.
Άσε το παρελθόν κοντά στις αποβάθρες, Καράβι μου!
Κύματα ονείρου, άσπροι αφροί μακριά, σου κάνουν νεύματα
να πάρεις την απόφαση να ξεκινήσεις.

Ανεβαίνει το φεγγάρι, φωτίζοντας όλην τη θάλασσα!
(Κοίτα τα χάδια των αφρών μέσα στο φεγγαρίσιο φως…)
Ξεκίνα γρήγορα, φύγε γρήγορα, Καράβι μου,
το Μέλλον σε καλεί — πήγαινε προς τη θάλασσα!
Γιατί μόνη η θάλασσα, που είναι προδότρα, δεν ψευτίζει:
Ανθίζει σε νησιά για τον ανυπόμονο ναυαγό
και για τ’ όνειρο που ποθεί ν’ αναπαυθεί.

Χίμαιρα; Τι σημαίνει; Αν η χίμαιρα
μας δίνει τον πυρετό της αναχώρησης!
Άσε το παρελθόν κοντά στις αποβάθρες, Καράβι μου!
— Ξεσπάει σε λυγμούς αργούς το πένθιμο τραγούδι στις κιθάρες
κι είναι φιλιά ζεστά στις ταβέρνες, πάνω στον ποταμό…
Τράβα για τ’ ανοιχτά, πήγαινε προς τη θάλασσα, σπάσε τις αλυσίδες σου,
μην ακούς πια τη μαγεία που ξετρελαίνει!

Φεύγοντας όμως για να σχίσεις γοργότερα
τη νύχτα και το διάστημα,
ρίξε στη θάλασσα τη σαβούρα της πίκρας,
τη σαβούρα σου της αγωνίας και της κούρασης
—της πεθαμένης, της μολυσμένης ζωής—
και, με την πρώρα σαν βέλος, ανάμεσα στις κραυγές των γλάρων,
χύμηξε προς τη θάλασσα.

* * *

Άλλα ποιήματα, άλλων εβδομάδων

from dimart https://ift.tt/CeiXyWN
via IFTTT

Πώς κατακτήσαμε τον κόσμο

Η Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού και η Μαρία Τοπάλη διαβάζουν βιβλία για παιδιά και τα συζητούν μεταξύ τους — γραπτά. Κάθε Τρίτη! 

Yuval Noah Harari, Εμείς οι ασταμάτητοι (βιβλίο πρώτο): Πώς κατακτήσαμε τον κόσμο
Εικονογράφηση: Richard Zaplana Ruiz
Μετάφραση: Μιχάλης Λαλιώτης
Εκδόσεις Μεταίχμιο και Αλεξάνδρεια, 2022

 

Η Μαρία στη Νίκη:

Δεν έχω διαβάσει τα διάσημα και επιδραστικά βιβλία του Χαράρι. Έχω μια γενική ιδέα περί του τι λέει. Κυρίως εντυπωσιάζομαι από το γεγονός ότι φαίνεται να τον θαυμάζουν και να τον εκτιμούν τόσο πολλοί και τόσο σημαντικοί άνθρωποι. Μου φαίνεται πολύ ωραίο που καταφέρνει κάποιος να εκλαϊκεύσει αποτελεσματικά την επιστημονική γνώση, γιατί αυτό είναι ένα κρίσιμο στοίχημα που πρέπει κάθε μέρα να κερδίζεται για λογαριασμό της προόδου. Και στην προσπάθεια της εκλαΐκευσης είναι θεμελιώδες το κομμάτι που αφορά τα παιδιά και τους νέους. Ένα από τα βιβλία που λάτρεψα είναι το βιβλίο του σημαντικού Γάλλου ιστορικού Ζακ Λε Γκοφ για τον Μεσαίωνα, που απευθύνεται σε παιδιά (Ο Μεσαίωνας, μια ιστορία για παιδιά, Νεφέλη, 2008). Μέσα σε λίγες καλογραμμένες σελίδες μεταδίδει στέρεη γνώση και ανατρέπει στερεότυπα. Ο Χαράρι στους «Ασταμάτητους» δεν μας μαθαίνει ακριβώς καινούρια πράγματα. Όλοι γνωρίζουμε πάνω κάτω ότι υπήρξαν κάποτε οι Νεάντερταλ, που σε αντίθεση με εμάς, τους Σάπιενς, δεν τα κατάφεραν. Δεν τα κατάφεραν επίσης ούτε τα μαμούθ και άλλα πολύ μεγάλα ζώα, εκτός ίσως από τις φάλαινες. Κάπως βιαστικά ο Χαράρι προσπερνά το γεγονός ότι δεν ξέρουμε ακριβώς τα πάντα γύρω από τα ζητήματα αυτά, τα οποία, αν καταλαβαίνω σωστά, η επιστήμη συνεχίζει να τα ερευνά. Δεν προτείνει μια απάντηση σε ένα ζήτημα που ίσως απομένει ανοιχτό, αλλά ορμητικά μας δείχνει το ιερό δισκοπότηρο μιας βεβαιότητας: είναι η ικανότητα του Σάπιενς να φαντάζεται, να επινοεί ιστορίες και να δρα συλλογικά με βάση αυτές τις ιστορίες που τον κατέστησε νικητή –συχνά καταστροφικό, σπανιότερα σωτήριο. Αυτό που οι ενήλικες, αν είμαστε καχύποπτοι και κριτικοί στην προσέγγισή μας, θα διαβάσουμε σαν μια ενδιαφέρουσα οπτική, που φωτίζει ίσως περισσότερο τη σημερινή αυτοεικόνα μας, παρά την ιστορική μας πορεία μέσα στον αχανή χρόνο, ο Χαράρι το προσφέρει στα παιδιά ως μια σούπερ-ουάου-βεβαιότητα. Περιμένω τον δεύτερο τόμο με ενδιαφέρον, αλλά δεν είμαι έτοιμη να χειροκροτήσω.

 

Η Νίκη στη Μαρία:

Σε καμία περίπτωση δεν είμαι έτοιμη να χειροκροτήσω και δεν είμαι καν σίγουρη αν περιμένω τον δεύτερο τόμο. Σίγουρα το πρώτο βιβλίο είναι κάπως λειψό και αστήριχτο αν δεν ακολουθήσει η συνέχεια, αλλά δεν είμαι καθόλου βέβαιη πως η συνέχεια θα διορθώσει τα κενά, τις παραλείψεις και τις «σούπερ-ουάου-βεβαιότητες» της αφήγησης του πρώτου βιβλίου. Παραδέχομαι πως δεν έχω ούτε και εγώ διαβάσει τα επιδραστικά βιβλία του Yuval Noah Harari, πέρα από σκόρπιες αναφορές και άρθρα: έχω άποψη περισσότερο για το «φαινόμενο Χαράρι» παρά για το έργο του αυτό καθ’ αυτό. Και για αυτόν τον λόγο έπιασα το βιβλίο με μια σχετική επιφύλαξη και έναν δισταγμό για το αν είμαι κατάλληλη να το κρίνω.

Έκανα μια σειρά από σκέψεις. Αναρωτιέμαι πάνω από όλα ποιο είναι το νόημα όλης αυτής της υπεραπλούστευσης. Αντιλαμβάνομαι πως πρόκειται για μία προσπάθεια να μιλήσει ο συγγραφέας σε παιδιά για ζητήματα δυσνόητα και πως χρειάζεται γλώσσα απλή και ευχάριστη, έξυπνα επιχειρήματα και παραδείγματα. Αλλά δεν κάνει αυτό. Υπάρχουν σημεία που απλώς λέει ψέματα ή ανακρίβειες. Που φτιάχνει σχήματα αβάσιμα και μη-τεκμηριωμένα, όπως στο σημείο που προσπαθεί να εξηγήσει τι είναι οι εταιρίες ή το πιο αγαπημένο μου σημείο που εξηγεί γιατί χρησιμοποιούμε τα λατινικά για τις επιστημονικές ονομασίες. Ένα σημείο που μοιάζει ακίνδυνο και ήπιο σε σχέση με τις γενικεύσεις και τις βεβαιότητες που ακολουθούν (όπως την εξήγηση για τις αιτίες που οδήγησαν στη Γαλλική Επανάσταση!), αλλά δείχνει για μένα την ευκολία της προσέγγισης. Τα λατινικά χρησιμοποιούνται, λέει, από τους επιστήμονες γιατί είναι μια γλώσσα περίπλοκη και ξεχασμένη, άρα μαγική, που προσδίδει αυτόματα σοβαρότητα (και όχι μια παλιά lingua franca που εξυπηρετεί την κατασκευή επιστημονικού λεξιλογίου). Αισθάνομαι πως αν δεν μπορείς να μιλήσεις με σαφήνεια και αλήθεια στα παιδιά για τα φαινόμενα, καλύτερα να μην μιλήσεις καθόλου. Η υπεραπλουστευμένη λογική «τακτοποιεί» τα ανεξήγητα με έναν τρόπο που συσκοτίζει τη μελλοντική απορία των παιδιών, που τα εμποδίζει να αναρωτηθούν, να αμφισβητήσουν και να κατανοήσουν όσα γίνεται να κατανοηθούν στο πλαίσιο μίας τόσο σκοτεινής και δυσπρόσιτης περιόδου όσο αυτής της αρχής του ανθρώπινου είδους.

Και συνεχίζω με τις ενστάσεις μου. Έχω εξ ορισμού πρόβλημα με τη λέξη «υπερδύναμη», την οποία επιλέγει ο Χαράρι για να αιτιολογήσει την επιβολή των Σάπιενς έναντι των υπολοίπων ειδών του πλανήτη. Μου φαίνεται μια λέξη παραμυθένια και αντιεπιστημονική – σαν να είναι μαγεία και όχι μια σειρά ενεργειών και συνθήκων που επιτρέπουν μια κυριαρχία. Η έλλειψη επιστημονικής βεβαιότητας δεν επιτρέπει ξαφνικά την υιοθέτηση μιας απλώς βολικής και αντικειμενικά εντυπωσιακής θεωρίας, τον εντοπισμό μιας υπερδύναμης – μιας υπερδύναμης μάλιστα της οποίας συνεχίζουμε να είμαστε φορείς όλοι οι άνθρωποι μέχρι σήμερα. Αναρωτιέμαι λοιπόν αν τα σημερινά παιδιά έχουν ανάγκη μία ακόμα ιστορία επιβολής και κυριαρχίας· μια γενεαλογία της δύναμης και της εξουσιαστικής προδιάθεσης του ανθρώπινου είδους. Αν και μετριάζεται αυτή η στάση από την παρότρυνση του συγγραφέα προς τα παιδιά να αναλάβουν δράση και να σώσουν το περιβάλλον (μάλλον), το αφήγημα παραμένει ως ένα αφήγημα απόλυτης δύναμης. Ενοποιητικό για το ανθρώπινο είδος, παραπλανητικό για την πραγματική δύναμη των υποκειμένων στο σήμερα. Ακόμα, η έμφαση σε αυτή τη συνέχεια, θεωρώ πως δυσκολεύει την κατανόηση της χρονικότητας. Μοιάζει σαν να υπάρχει μια ευθεία γραμμή που μας συνδέει με το μακρινό αυτό παρελθόν: μια γραμμικότητα που ξέρουμε πια πως δεν βοηθάει να κατανοήσει το παιδί την ιστορικότητα καθώς πυκνώνει παραπλανητικά τον χρόνο.

Τέλος, και έχω πει πολλά, ίσως περισσότερα από όσα είχα στο μυαλό μου αρχικά να σχολιάσω, ένα σημείο που με προβληματίζει σταθερά (όχι μόνο στον Χαράρι – αν και μοιάζει να είναι εκφραστής του) είναι η τάση για βιολογική εξήγηση που υπερέχει της κοινωνικής. Η σούπερ-ουάου-βεβαιότητα για τη δύναμη των ιστοριών ανάγεται ίσως σε μια αλλαγή του DNA και η ύπαρξη διαφορετικών μορφών οικογένειας και συντροφικότητας φυσικοποιείται και «επιτρέπεται» στους ανθρώπους ως φαινόμενο που άλλωστε παρατηρείται και στα ζώα. Είναι εντάξει να ζεις ως γυναίκα με τη σύντροφό σου και τα παιδιά σας, όπως το κάνουν και οι θηλυκοί πίθηκοι Μπονόμπο. Είναι κρίμα (και οριακά επικίνδυνο) να μην προβάλλεται η σημασία των κοινωνικών δομών και διεργασιών αλλά να νομιμοποιείται μια –σε αυτή την περίπτωση όντως σύγχρονη και συμπεριληπτική– θεωρία της εξέλιξης.

* * *

Εδώ άλλες αναρτήσεις ευ-πο / λυ-πο

from dimart https://ift.tt/dyFjX7Y
via IFTTT