zougla: Η Αμαλία βαριέται

Η Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού και η Μαρία Τοπάλη διαβάζουν βιβλία για παιδιά και τα συζητούν μεταξύ τους — γραπτά. Κάθε Τρίτη!

Η Αμαλία βαριέται
Κείμενο: Αλεξία Βερνίκου
Εικονογράφηση: Φωτεινή Τίκκου
Εκδόσεις Ίκαρος, 2022

Η Μαρία στη Νίκη:

Είναι ένα βιβλίο που μου άρεσε κάπως, αλλά. Θα πω πρώτα τί μου άρεσε: το θέμα, είναι all time classic. Το μικρό αδερφάκι, το μικρότερο σε ηλικία παιδί του σπιτιού, βαριέται και διαολίζεται. Βιώνει έναν από τους πιο παλιούς αποκλεισμούς. Οι γονείς και το μεγαλύτερο παιδί ανήκουν σε έναν κόσμο στον οποίο το μικρό, η Αμαλία εν προκειμένω, δεν συμπεριλαμβάνεται. Οι μεγάλοι και ο/η σύμμαχός τους έχουν δουλειές, είναι ενταγμένοι, συζητούν ακατανόητα πράγματα, ξέρουν να διαβάζουν. Φυσικό είναι η μικρή ή ο μικρός να θέλει να τραβήξει την προσοχή και το ενδιαφέρον τους με κάθε τίμημα, έστω και καταστρέφοντας κάτι από αυτόν τον τόσο επιθυμητό κόσμο – να κάτι που ήδη μου φαίνεται λιγάκι αφύσικο στο βιβλίο αυτό: παραείναι αγγελικά τα πράγματα. Η Αμαλία ενοχλεί, αλλά ήπια. Δεν καταστρέφει τίποτα, δεν φωνάζει, δεν θυμώνει, δεν κάνει αληθινές σκανταλιές. Η μαμά της απευθύνεται με λόγια διδακτικά και απολύτως ακαταλαβίστικα για ένα παιδί της ηλικίας της: «Όταν κάποιος βαριέται, Αμαλία, είναι στο χέρι του να σταματήσει να βαριέται. Ένα συναίσθημα είναι κι αυτό, έρχεται από μέσα μας, κι αν δεν μας αρέσει να το νιώθουμε, πρέπει εμείς οι ίδιοι να σκεφτούμε έναν τρόπο για να το αλλάξουμε.» Προτιμώ σαφώς άλλα σημεία της αφήγησης όπως όταν η Αμαλία επιδίδεται με εξαιρετική φαντασία σε ένα σωρό δραστηριότητες, πιθανές και απίθανες και η εικονογράφηση, από κοντά, την ακολουθεί. Σοκάρομαι κάπως όταν εν έτει 2022 έρχομαι αντιμέτωπη με στερεότυπα όπως «ο Μπαμπάς δουλεύει για το γραφείο και η Μαμά έχει συνέχεια κάποια δουλειά να κάνει» ενώ στην αμέσως προηγούμενη σελίδα έχουμε δει τον Μπαμπά καθισμένο στον υπολογιστή του και τη Μαμά να ανακατεύει το φαγητό στην κατσαρόλα. Αυτό τώρα γιατί; Το βιβλίο άρεσε πολύ στη μαμά μου, μια μικρότερη αδερφή 90 ετών πια, αλλά οι κόρες μου τραβούσαν τα μαλλιά τους. Ας σταθώ κάπου στη μέση.

Η Νίκη στη Μαρία:

Διάβασα την Αμαλία σε 25 χαρούμενα δευτεράκια ένα πρωί που αντικαθιστούσα τη δασκάλα τους που έλειπε. Αν και πιο μεγάλα παιδιά από την Αμαλία, ξέρουν πια να διαβάζουν, πηγαίνουν στο «μεγάλο σχολείο» και έχουν υποχρεώσεις σοβαρές, σίγουρα κάποτε βαριούνται. Πλήττουν και δυσανασχετούν συχνά. Οπότε το βιβλίο τους άρεσε. Ταυτίστηκαν και σίγουρα σκέφτηκαν τις βαρετές ώρες του σπιτιού και του σχολείου που το μυαλό χρειάζεται μια διέξοδο, μια ζωγραφιά στα κρυφά πάνω στο θρανίο ή ένα άλμα πάνω από τα μαξιλάρια του καναπέ και μια κακοκουρεμένη κούκλα. Τα διδακτικά λόγια της μαμάς του βιβλίου, βγήκαν πολύ φυσικά από το στόμα μου μπροστά στο ακροατήριο της τάξης χωρίς καν να συνειδητοποιήσω πόσο κενά ήταν, μέχρι που μία μικρή είπε «ε καλά, οι μαμάδες πάντα αυτά λένε». Και οι δασκάλες, πρόσθεσα εγώ από μέσα μου, συνεχίζοντας την ανάγνωση. Εύκολη λύση στη βαρεμάρα δεν υπάρχει.

Η εικονογράφηση είναι αισθητικά ωραία, ευχάριστη, με χρώματα και οικείες λεπτομέρειες που μπορείς να χαζέψεις και να σου θυμίσουν ίσως κάτι. Είναι όμως και κάπως εύκολη, ακολουθεί την τάση της εποχής, μιμείται το εσωτερικό των σπιτιών που βλέπουμε στα social media και τις διαφημίσεις για γάλα αμυγδάλου και ψωμί του τοστ. Σε αυτό το σπίτι, οι γονείς δεν μπορούν να διασκεδάσουν την Αμαλία. Έτσι, αναφέρεται πως η μαμά «έχει συνέχεια κάποια δουλειά να κάνει», δουλειά ασαφή, όχι ορισμένη σαν του μπαμπά. Αργότερα δίνεται πιο συγκεκριμένα το εύρος των πραγμάτων που έχουν να κάνουν οι μαμάδες που δουλεύουν και μεγαλώνουν παιδιά, μαζί και η μαμά της Αμαλίας, που έχει «να τελειώσει κάτι που γράφει στον υπολογιστή, να βάλει τα λουλούδια στο βάζο, να ετοιμάσει το φαγητό», πιο μετά να τακτοποιήσει τις ντουλάπες… Ενώ η ευθύνη της αναπαραγωγής του έμφυλου στερεοτύπου είναι πρωτίστως στο κείμενο, και η εικονογράφος επιλέγει να μας δείξει μόνο τη δουλειά του νοικοκυριού – πραγματικά σαν διαφημιστικό σποτ. Στη μεγάλη κουζίνα η οικογένεια συναντιέται και συμβιώνει: ο μπαμπάς είναι μεν παρών, αλλά δουλεύει στο λάπτοπ ή «έχει ένα πολύ σημαντικό τηλεφώνημα για τη δουλειά του και θέλει ησυχία» όσο η μαμά μαγειρεύει ή βάζει τα λουλούδια στο βάζο χαμογελώντας ήρεμα. Και όσο τα κορίτσια φοράνε ροζ.