zougla: Ξέρεις από Πρέσπα;

—του Γιάννη Παπαθεοδώρου για τη στήλη Ανώμαλα Ρήματα—

Καθώς η «συμφωνία των Πρεσπών» πλησιάζει ολοένα και πιο κοντά στην επικύρωσή της τόσο στα Σκόπια όσο και στην Ελλάδα, γίνεται φανερό πως, εκτός από το «ονοματολογικό», το πραγματικό πρόβλημα είναι και παραμένει ο «Μακεδονισμός»: η πλειοδοσία στον εθνικισμό και στον αλυτρωτισμό. Τον τελευταίο καιρό τον γνωρίσαμε στη διπλή του όψη. Από τη μια μεριά, στη χώρα μας είδαμε ορισμένες, μειοψηφικές έστω, μαθητικές καταλήψεις που ξεκίνησαν με δήθεν ανώνυμα (και πιθανώς χρυσαυγίτικα) sms. Προφανώς η Ιστορία δεν διδάσκεται με sms. Όπως και η εξωτερική πολιτική της χώρας δεν ασκείται με συλλαλητήρια και καταλήψεις. Ανεξάρτητα λοιπόν με το αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς με τη «συμφωνία των Πρεσπών», η εκπαιδευτική πράξη είναι μια ζωντανή διαδικασία που εμπεριέχει το λόγο και τον αντίλογο, τη γνώση και την εξέταση των πηγών, τον κριτικό έλεγχο της βιβλιογραφίας. Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί —και δεν πρέπει— να συρρικνώνεται σε μια σύγκρουση αντίθετων μαθητικών «παρατάξεων» για το ποιος θα είναι πρωταγωνιστής στην πατριδοκαπηλία και στην τυφλή σύγκρουση. Αν βιαστούμε μάλιστα να διαιρέσουμε τους μαθητές σε «πατριώτες», σε «φασίστες», σε «ξεπουλημένους», σε «προοδευτικούς» και σε «antifa», ήδη αφήνουμε κρίσιμο πολιτικό έδαφος στη Χρυσή Αυγή για να βγάλει κομματικό μεροκάματο στο όνομα του Μεγαλέξανδρου. Έτσι και αλλιώς, το «κλειστό σχολείο» είναι ένα νεκρό σχολείο, που μοιραία οδηγεί στη γοητεία της σκοτεινής συνομωσιολογίας, του πολιτικού ανορθολογισμού, της εύκολης συνθηματολογίας, του διχασμού και της βίας. Το σύνθετο πρόβλημα της εξωτερικής πολιτικής δεν θα λυθεί λοιπόν με μαθητικές καταλήψεις και αντι-καταλήψεις.

Από την άλλη μεριά, η σαφής αναφορά του, κατά τα άλλα, «μετριοπαθούς» πρωθυπουργού της ΠΓΔΜ Ζόραν Ζάεφ σε «Μακεδόνες» της Ελλάδας, οι οποίοι μάλιστα θα έχουν το δικαίωμα να διδάσκονται και τη «μακεδονική» γλώσσα, προκάλεσε δικαιολογημένη ανησυχία στην Αθήνα, καθώς, με τη δήλωσή του, ο κ. Ζάεφ θέτει ουσιαστικά θέμα αναγνώρισης «μακεδονικής μειονότητας» στη χώρα μας. Πρόκειται για άλλη μια ρητορική έξαρση ή για τεκμηριωμένη διαβεβαίωση; Η ίδια η «Μακεδονική ταυτότητα», πάντως, έτσι όπως περιγράφεται στη συμφωνία, εξαντλείται σε μια απλή περιγραφική επισήμανση που τη διαχωρίζει από τον ελληνικό πολιτισμό και την ιστορία του. Πουθενά δεν γίνεται λόγος για την οριοθέτηση της ταυτότητας αυτής σε ό,τι αφορά τον αυτοπροσδιορισμό μειονοτήτων. Μέσα στο γενικό ενθουσιασμό της κυβέρνησης για την «ιστορική συμφωνία», πέρασε ίσως και αυτό, όπως και τόσα άλλα, στα ψιλά. Η ευκαιρία δεν έμεινε αναξιοποίητη στη Βουλή των Σκοπίων. Πρόκειται ωστόσο για μια μείζονα περίπτωση αλυτρωτισμού, καθώς οι «Μακεδόνες του Αιγαίου» δεν συνιστούν μόνο μια περιγραφή μειονοτικού αλυτρωτισμού αλλά και εδαφικού αλυτρωτισμού, για τον οποίο ο κ. Ζάεφ έθεσε έμμεσα ήδη τις βάσεις μιας μελλοντικής διεκδίκησης σε ό,τι αφορά ζητήματα γλώσσας, ταυτότητας και δικαιωμάτων. Αναμφισβήτητα, λοιπόν, η δήλωση Ζάεφ αποτελεί ένδειξη κακοπιστίας όχι μόνο για τη μελλοντική συμφωνία αλλά και την ισχύουσα, καθώς παραβιάζει την ήδη υπάρχουσα «ενδιάμεση συμφωνία».

Ο παραιτηθείς υπουργός Εξωτερικών κ. Κοτζιάς έσπευσε αμέσως να διαμαρτυρηθεί για αυτές τις εξελίξεις, λέγοντας ότι αν ήταν ο ίδιος υπουργός εξωτερικών θα «τράβαγε τα αυτιά» του κ. Ζάεφ. Η δήλωσή του μοιάζει σχεδόν κωμική, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς πως ο κ. Καμμένος τράβηξε τα αυτιά του κ. Τσίπρα, που με τη σειρά του τράβηξε τα αυτιά του κ. Κοτζιά, ο οποίος τώρα θα ήθελε να τραβήξει τα αυτιά του κ. Ζάεφ. Ο κ. Ζάεφ γνωρίζει άλλωστε πως δεν υπάρχει καμιά «μακεδονική μειονότητα» στην Ελλάδα, αναγνωρισμένη από κάποια διεθνή συνθήκη. Για αυτό άλλωστε και στις τροποποιήσεις του Συντάγματος θα συμμορφωθεί τελικά με κάποια εκσυγχρονισμένη διατύπωση περί προστασίας της «διασποράς» ή της «ομογένειας», όπως ισχύει στα περισσότερα ευρωπαϊκά συντάγματα. Αλλά το θέμα δεν είναι αυτό. Το θέμα είναι η διαρκής διολίσθηση από τον παλαιό συνταγματικό αλυτρωτισμό της ΠΓΔΜ στο σύγχρονο συμβολικό αλυτρωτισμό των ερμηνειών της «συμφωνίας των Πρεσπών». Για αυτό και η δήλωση του κ. Ζάεφ δεν είναι απλώς για μια ατυχής δήλωση ούτε μια ερμηνευτική υπέρβαση της «συμφωνίας των Πρεσπών». Αλλά αποτελεί τον πυρήνα της αμφισημίας της και των νομικών τετελεσμένων που θα προκαλέσει, όπως σωστά έχει επισημάνει ένα μεγάλο μέρος της δημοκρατικής αντιπολίτευσης, που επιθυμεί λύση του προβλήματος, χωρίς όμως ένα ακρωτηριασμένο και υποθηκευμένο «erga omnes».

Είναι πραγματικά θλιβερό το γεγονός ότι η κυβέρνηση της «πρώτη φορά Αριστεράς» παρακολουθεί σιωπηρή, αμήχανη και αιχμάλωτη από τον εταίρο της τα γεγονότα να διαμορφώνονται ερήμην της. Και είναι εξίσου ανησυχητικό πως ένα μεγάλο κομμάτι της Δεξιάς παρασύρεται από το εγχώριο αλυτρωτικό παρακράτος, που επιθυμεί να μεταφέρει τη σύγκρουση μέσα στα σχολεία. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως, στο δρόμο προς τις εκλογές, η «συμφωνία των Πρεσπών» θα αποκτήσει ισχυρό ιδεολογικό φορτίο ως επίδικο «εθνικό θέμα». Πολλές φορές άλλωστε στο παρελθόν τα λεγόμενα «εθνικά θέματα» χρησιμοποιήθηκαν για να εδραιωθεί το «βαθύ κράτος» του εθνικισμού, για να ανακαλυφθούν «εσωτερικοί εχθροί», για να φτιαχτούν ιδεολογικά στρατόπεδα διχασμού, για να ενταθεί η εσωτερική καταστολή σε μειονότητες, για να διευρυνθεί το χάσμα μεταξύ του «λαού» και των «ελίτ», για να ενισχυθεί εντέλει ο απομονωτισμός της χώρας. Για πολλά χρόνια η «σκοπιανοποίηση» της εξωτερικής πολιτικής ήταν ένα μόνιμο σύνδρομο της εθνικής μας «ιδιαιτερότητας». Τώρα που εκ των υστέρων στην Ελλάδα εξετάζονται πιθανές διπλωματικές λύσεις με πρόσθετα «ερμηνευτικά έγγραφα» ως συμπλήρωμα της «συμφωνίας των Πρεσπών» γίνεται κατανοητό πως η διπλωματική οδός που ακολούθησαν οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ ήταν μάλλον πρόχειρη και τουλάχιστον αναποτελεσματική. Απ’ ό,τι φαίνεται, το επόμενο —και νομικά προβληματικό— στάδιο της «ιστορικής συμφωνίας» θα θυμίζει μάλλον την παραφθορά της γνωστής ατάκας του Θανάση Βέγγου: «Ξέρεις από Πρέσπα;»

* * *

Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Ανώμαλα ρήματα