zougla: Γιλέκο από φώσφορο

—του Γιάννη Παπαθεοδώρου για τη στήλη Ανώμαλα Ρήματα—

Πριν από μερικές μέρες, και εν μέσω εθνικού πένθους, ο αντιπεριφερειάρχης κ. Καραμέρος εμφανίστηκε στην τηλεόραση με φωσφορίζον γιλέκο (νιτσεράδα) για να υπερασπιστεί το έργο της κ. Δούρου, ρίχνοντας το φταίξιμο για την τραγωδία στη Μάνδρα στις προηγούμενες κυβερνήσεις και στους αντιπολιτευόμενους βουλευτές της Περιφέρειας.[1] Σε μια αιφνίδια, μάλιστα, έκλαμψη μετεωρολογικής επιστημοσύνης, ο κ. Καραμέρος ανέλυσε με εμβρίθεια τα ακραία καιρικά φαινόμενα καθώς και τους συνδυασμούς παραγόντων, που οδήγησαν στις φονικές πλημμύρες. Ίσως σε αυτό το cult επεισόδιο κυβερνητικής προπαγάνδας να συμπυκνώνεται με τον καλύτερο τρόπο μια ορισμένη αντίληψη για το πώς εννοεί η κυβέρνηση την ανάληψη των ευθυνών της για τις διαπιστωμένες ελλείψεις του κρατικού μηχανισμού πολιτικής προστασίας. Από αυτή την άποψη, το γιλέκο δεν ήταν απλώς ένα υπερβολικό dress code, ούτε μια υποκριτική ενδυματολογική επιλογή. Κατά κάποιο τρόπο, κ. Καραμέρος θεώρησε πως η φωσφορίζουσα τηλεοπτική εικόνα του ήταν αρκετή για να ξορκίσει το Κακό. Για λίγα λεπτά, το γιλέκο του κ. Καραμέρου έμοιαζε σαν μια «δεισιδαιμονία στην υπηρεσία της εξουσίας»∙ ένας λανθασμένος κώδικας μεταμφίεσης που περιέγραφε την πραγματικότητα σαν μια σχεδόν μοιραία εκδίκηση της φύσης.

Το παιχνίδι αυτό της «μαγικής ερμηνείας» των φαινομένων, που το έχει περιγράψει καλά ο Ουμπέρτο Έκο,[2] θεωρεί πως το Κακό είναι «μια δύναμη ανεξέλεγκτη και χωρίς ρίζες». Η εύκολη και διαρκής αναφορά στη «θεομηνία» είναι αρκετά χαρακτηριστική για τον τρόπο που επινοείται μια εξωτερική δύναμη άδικης τιμωρίας των θυμάτων. Επιτείνοντας τη σύγχυση ανάμεσα στις αιτίες και τα αποτελέσματα, ανάμεσα στο ακραία καιρικά φαινόμενα και τα προληπτικά μέτρα, η «μαγική ερμηνεία» της τραγωδίας στη Μάνδρα, αυτή η αντίληψη μεταθέτει τις ευθύνες της κυβέρνησης σε ένα ακαθόριστο «μικρο-κλίμα», που συνδυάζεται με τις χρόνιες παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας: την αυθαίρετη δόμηση, τις πλαστές άδειες της πολεοδομίας, το πελατειακό κράτος της διαφθοράς. Αν όμως για όλα φταίνε οι «προηγούμενοι», η «θεομηνία» και ο κακός μας ο καιρός, τότε τα πράγματα είναι σχετικά απλά. Η τραγωδία στη Μάνδρα «δεν εξηγείται», ο τρόμος και ο θάνατος δικαιολογείται μόνο από τη δύναμη του ίδιου του Κακού, το κράτος είναι εντέλει κι αυτό ένα ακόμα θύμα της καταιγίδας. Με το φωσφορίζον γιλέκο του, ο κ. Καραμέρος δεν προσπαθούσε να αναδείξει μόνο την προσωπική του εγρήγορση και συμπαράσταση στα θύματα αλλά να πετάξει τις ευθύνες της οργανωμένης πολιτείας στα μπαζωμένα ρέματα του παρελθόντος.

Προφανώς η ώρα του πένθους δεν είναι η ώρα της απόδοσης ευθυνών, ιδίως μάλιστα όταν οι ευθύνες αυτές είναι και διαχρονικές και διακομματικές. Ωστόσο, η πολιτική δεν είναι μια επικοινωνιακή σταυροφορία σε τηλεπαράθυρα, συνοδευμένη με στυλιστικές επιλογές παντός καιρού. Παραβάλλοντας την εικόνα του κ. Καραμέρου δίπλα στις εικόνες από τη Μάνδρα, ο θεατής προσπαθεί να καταλάβει ποια είναι η πραγματικότητα. Από τη μια μεριά, ο φωσφορίζων λαϊκισμός διαφημίζει εκ των υστέρων το έργο της περιφέρειας. Από την άλλη μεριά, η λάσπη και ο θάνατος καλούν τους πολίτες να ευαισθητοποιηθούν στο όνομα της αλληλεγγύης. Εικόνες φρίκης, διαρκείς, επαναλαμβανόμενες, ενταγμένες μέσα στην «κανονική» ροή των ειδήσεων της καθημερινότητας. Εικόνες ανοίκειες που γίνονται σταδιακά οικείες, καθώς ενσωματώνονται στο τηλεοπτικό πρόγραμμα. Είναι γνωστό πως η εικόνα ενίοτε, αντί να ανακαλύπτει, επικαλύπτει όχι μόνο τα γεγονότα αλλά και τον ίδιο τον «πόνο των Άλλων».[3] Μέσα σε αυτόν το συμπονετικό τηλε-θρήνο, το γιλέκο του κ. Καραμέρου έμοιαζε ταιριαστό μόνο σε όσους εξακολουθούν ακόμη να συγχέουν την εικονογραφία της οδύνης με την παραβίαση της αξιοπρέπειας.[4]

[1]http://ift.tt/2zQuMoT

[2] Umberto Eco, Η σημειολογία στην καθημερινή ζωή, μτφρ.-ανθολογηση Αντώνης Τσοπάνογλου, Μαλλιάρης-Παιδεία Α. Ε., Αθήνα, 1999, σ. 72-76.

[3] Σούζαν Σόνταγκ, Παρατηρώντας τον πόνο των Άλλων, μτφρ. Σεραφείμ Βελέντζας, Scripta, Αθήνα, 2003.

[4] Βλ. σχετικά την κριτική της Ντόρας Τσιμπούκη για το βιβλίο της Σούζαν Σόνταγκ στο : http://ift.tt/2Afn6NQ

* * *