zougla: Αλεξάνδρεια

Σάββατο 29 Απριλίου 2017

Αλεξάνδρεια

Αυτό δεν είναι τραγούδι #1010
Dj της ημέρας, ο Παναγιώτης Πούτος

They moved at a walking pace now in a narrow street, lined with clubs; orchestras spoke from below ground like the ghost of Hamlet’s father or that music under the paving stones in Alexandria when the god Hercules left Antony.

—Graham Greene, Our man in Havana—

Στο Ο άνθρωπός μας στην Αβάνα ο Γκράχαμ Γκριν συγκρίνει τη μουσική που ακούγεται από τα κλαμπ με τη μουσική που ακουγόταν στην Αλεξάνδρεια όταν ο θεός εγκατέλειπε τον Αντώνιο. Η αναφορά του Ηρακλή, που κατονομάζεται ως προστάτης του Αντώνιου στο σεξπιρικό δράμα, δεν αφήνει κανένα περιθώριο να υποθέσουμε ότι ο συγγραφέας αναφέρεται στο καβαφικό ποίημα. Ο Σαίξπηρ στο Αντώνιος και Κλεοπάτρα (Πράξη Δ΄, σκηνή γ’) αναφέρει το θεϊκό σημάδι της μουσικής που ακούγεται καθώς ο θεός Ηρακλής εγκαταλείπει τον Αντώνιο, τον Αύγουστο του 30 π.Χ., λίγο πριν την είσοδο του Οκταβιανού στην Αλεξάνδρεια.

Fourth Soldier: Peace! what noise?
First Soldier: List, list!
Second Soldier: Hark!
First Soldier: Music i’ the air.
Third Soldier: Under the earth.
Fourth Soldier: It signs well, does it not?
Third Soldier: No.
First Soldier: Peace, I say! What should this mean?
Second Soldier: ‘Tis the god Hercules, whom Antony loved, Now leaves him.

Ο Σαίξπηρ έχει εμπνευστεί αυτή τη σκηνή από τον Πλούταρχο. Οι Αλεξανδρινοί ερμηνεύουν αυτό το σημάδι σαν κακό οιωνό. Ο θεός Διόνυσος —όχι ο Ηρακλής— εγκατέλειπε τον Αντώνιο (άλλωστε ο Μάρκος Αντώνιος αυτοαποκαλούνταν «νέος Διόνυσος»): Εδόκει δε τοις αναλογιζομένοις το σημείον, απολείπειν ο θεός Αντώνιον, ω μάλιστα συνεξομοιών και συνοικειών εαυτόν διετέλεσεν.

Στο καβαφικό ποίημα Απολείπειν ο θεός Αντώνιον το χωρίο του Πλούταρχου επανέρχεται με παρόμοιο συμβολισμό: Σαν έξαφνα, ώρα μεσάνυχτ’, ακουσθεί / αόρατος θίασος να περνά / με μουσικές εξαίσιες, με φωνές / την τύχη σου που ενδίδει πια, τα έργα σου / που απέτυχαν, τα σχέδια της ζωής σου / που βγήκαν όλα πλάνες, μη ανωφέλετα θρηνήσεις. / Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος, / αποχαιρέτα την, την Aλεξάνδρεια που φεύγει.

Την επιρροή του Καβάφη τη βρίσκουμε στο τραγούδι του Λέοναρντ Κοέν, Alexandra Leaving: εδώ η Αλεξάνδρεια είναι μία γυναίκα, Αλεξάνδρα. O Κοέν ακολουθεί την πορεία του καβαφικού ποιήματος: δεν είναι ένα όνειρο που θα το διαλύσει η μέρα, αποχαιρέτα την Αλεξάνδρα που φεύγει, σαν να είσαι προετοιμασμένος από καιρό για αυτό.

It’s not a trick, your senses all deceiving / A fitful dream, the morning will exhaust / Say goodbye to Alexandra leaving / Then say goodbye to Alexandra lost / Even though she sleeps upon your satin / Even though she wakes you with a kiss / Do not say the moment was imagined / Do not stoop to strategies like this / As someone long prepared for this to happen / Go firmly to the window, drink it in / Exquisite music Alexandra laughing / Your first commitments tangible again.

* * *

Κάθε βράδυ, ένας συνεργάτης ή φίλος του dim/art διαλέγει ένα τραγούδι — ή, μάλλον όχι· αυτό δεν είναι τραγούδι, ή δεν είναι μόνο ένα τραγούδι: είναι μια ιστορία για ένα τραγούδι. Στείλτε μας κι εσείς ένα τραγούδι που δεν είναι τραγούδι στο dimartblog@gmail.com.

* * *