Ώρες αργίας

 

—του Γιάννη Παπαθεοδώρου για τη στήλη Ανώμαλα Ρήματα—

Λένε πως κανένας συγγραφέας δεν θα ήθελε να δει το βιβλίο του να μπαίνει σε μια λίστα που θα πρότεινε «βιβλία για τις διακοπές» ή «βιβλία για την παραλία». Ωστόσο, ήδη από τα τέλη του 19^ου αιώνα, οι εφημερίδες και τα περιοδικά διαφήμιζαν τα «καλοκαιρινά μυθιστορήματα», τα οποία μάλιστα οι σχολιαστές συνέδεαν σταθερά με τις νεαρές αναγνώστριες, που έπρεπε να βρουν ένα τρόπο να αντιμετωπίσουν την άνοδο της θερμοκρασίας. Μερικά από αυτά τα μυθιστορήματα εξασφάλιζαν τη φαντασιακή φυγή σε ταξίδια – κυρίως στα νότια κλίματα- ενώ άλλα περιέγραφαν ιδανικούς έρωτες που συνήθως ολοκληρώνονταν με έναν μάλλον προβλέψιμο γάμο. Στα τέλη του 19^ου αιώνα, τα «καλοκαιρινά αναγνώσματα» προετοίμαζαν τη «συναισθηματική αγωγή» των κοριτσιών και των κυριών ενόψει του φθινοπώρου. Η αναγνωστική γεύση του καλοκαιριού, δεν είχε καμία σχέση με την «κλασική λογοτεχνία». Ήταν ωστόσο μια βουτιά στα βαθιά σε ώρες αργίας. Το παιχνίδι της ενηλικίωσης παιζόταν ανάμεσα σε λινά φορέματα, καπέλα, ομπρέλες ηλίου και γέλια όταν ο καλοκαιρινός αέρας σήκωνε πονηρά τις φούστες. Όπως εξηγεί η Donna Harrington Luecker στο βιβλίο της Books for Idle Hours: Nineteenth–Century Publishing and the Rise of Summer Reading[1], η νεωτερική επινόηση μιας νέας κατηγορίας ελεύθερου χρόνου, όπως οι «καλοκαιρινές διακοπές», έφεραν κυρίως τη μεσαία αστική τάξη αντιμέτωπη με νέες απολαύσεις αλλά και νέα άγχη. Τι πρέπει να διαβάζει μια γυναίκα τον Ιούλιο και τον Αύγουστο; Και πώς συνδυάζεται η ανάγνωση με τη θερινή μόδα; Τι πρέπει να φοράει ένα κορίτσι που διαβάζει, μοναχικά ή μαζί με φίλες, στις διακοπές; Ο Henry James που έβλεπε το καλοκαιρινό διάβασμα, όπως και το κέντημα, ως μια κατεξοχήν γυναικεία «παράσταση», ενθουσιαζόταν με το θέαμα των κοριτσιών που διαβάζουν σε μια αμμώδη παραλία, τονίζοντας τον αισθητικό (και μάλλον αισθησιακό) συνδυασμό της πνευματικής καλλιέργειας με την ενδυματολογική γοητεία.[2]

Η ενδυματολογική γοητεία της παραλίας ωστόσο ήταν ένα κάπως πιο σύνθετο θέμα και πάντως ένα πολύ πιο περίπλοκο θέαμα. Στο γύρισμα του 19^ου αιώνα και στις αρχές του 20ού αιώνα, καθώς οι κοινωνίες εξοικειώθηκαν περισσότερο με το κολύμπι στη θάλασσα, ο έμφυλος κώδικας των καλοκαιρινών διακοπών, εκτός από την απόλαυση της ανάγνωσης, είχε πλέον να αντιμετωπίσει και το «άγχος της αποκάλυψης». Το γυναικείο μαγιό, αφήνοντας σταδιακά γυμνά όλο και περισσότερα μέρη του σώματος, εξελισσόταν σε ένα επίδικο πολιτισμικό αντικείμενο. Από τα υφασμάτινα «κοστούμια» μέχρι τα κολλητά ολόσωμα μαγιό, η θερινή εμφάνιση των γυναικών στις παραλίες είχε προκαλέσει έναν αξιοσημείωτο «ηθικό πανικό» στον αστικό καθωσπρεπισμό. Το 1907, η Annette Kellerman, Αυστραλή κολυμβήτρια, συνελήφθη επειδή φόραγε ένα «αθλητικό» ολόσωμο μαγιό που δεν κάλυπτε τα γόνατά της, ενώ στη συνέχεια συνέχισε να προκαλεί με φωτογραφικές πόζες που διεκδικούσαν τη θερινή ελευθεριότητα του κορμιού της.[3] Όπως διαβάζουμε εξάλλου στις εφημερίδες της εποχής, το 1921, η συγγραφέας Louise Rosine από το Atlantic City στην Αμερική φυλακίστηκε επειδή εμφανίστηκε σε παραλιακό δρόμο με τις καλτσοδέτες δεμένες κάτω από τα ακάλυπτα γόνατα της.[4]

Αυτός ο ακήρυχτος πόλεμος τέλειωσε το 1946, όταν στη Γαλλία λανσαρίστηκε η μόδα του μπικίνι.[5] Το «μικρότερο ύφασμα στον κόσμο» δεν άλλαξε μόνο την ιστορία του γυναικείου σώματος αλλά και τις διακοπές των ανθρώπων της μεταπολεμικής εποχής.[6] Στη δεκαετία του ’60, το «itsy bitsy teeny weeny» στυλ είχε επιβληθεί σχεδόν σε όλες παραλίες. Οι άπειρες παραλλαγές που ακολούθησαν (monokini, tankini, bandini και v-kini) έδωσαν νέα ώθηση στο προϊόν, ενώ την κύρια διαφημιστική εκστρατεία υπεράσπισης του μπικίνι ανέλαβε κυρίως το σινεμά.[7] Από την Ursula Andress μέχρι τη Halle Berry, το μπικίνι με τη «σκανδαλώδη» ομορφιά του έγινε το σύμβολο των θερινών «μοντέρνων καιρών».

 

Η ιστορία του μαγιό από το περιοδικό Οικογένεια (22 Ιουλίου 1953)
Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

Στις μέρες μας, οι λίστες με βιβλία που πρέπει να διαβαστούν στην παραλία πληθαίνουν. Ειδικά το «beach read» για γυναίκες έχει γίνει ένα ιδιαίτερο είδος ανάγνωσης, με ειδικές κατηγορίες αποδεκτών[8]∙ ενίοτε πολύ απομακρυσμένων από τη διαδρομή των αναγνωστριών και των κολυμβητριών που περιγράψαμε. Στη διπλανή ξαπλώστρα, πάντως, οι γυναίκες εξακολουθούν να ξεφυλλίζουν ανέμελα τα βιβλία τους, χωρίς να περιμένουν την αιφνιδιαστική εμφάνιση κάποιου πουριτανού λογοκριτή της ενδυμασίας τους ή των αναγνωστικών προτιμήσεών τους. Όπως τα σημάδια του μαγιό έτσι και τα σημάδια της παραλίας αποτυπώνονται πάνω στο «σώμα» του κειμένου, αφήνοντας στις σελίδες των βιβλίων μικρά αποτυπώματα: σταγόνες από αντηλιακό, βότσαλα, μικρά πετραδάκια, κόκκους από άμμο, πρόχειρους σελιδοδείκτες από καλάμια και μικρά ξύλα, νοτισμένες λέξεις από μια βουτιά στη θάλασσα.  Τα υλικά ίχνη της καλοκαιρινής ανάγνωσης ξεχωρίζουν στη βιβλιοθήκη. Όταν τα βιβλία θα γυρίσουν —αν γυρίσουν— πάλι στη θέση τους, το ηλιοκαμένο σώμα με τα άσπρα σημάδια από το μαγιό θα είναι το μοναδικό αναλογικό ίχνος που θα θυμίζει αυτή την κατακερματισμένη και ελλειπτική ανάγνωση.

Roland Barthes. Biscarosse, Landes, 1932

Πώς κοιτάζει κανείς όμως ένα τέτοιο σώμα; Στην Απόλαυση του κειμένου, ο Ρολάν Μπάρτ υποστήριζε προκλητικά ότι αναγνωστική απληστία μπορεί να μετατρέψει ακόμη και την ψυχαγωγία σε δημιουργία: «μοιάζουμε έτσι με τον θεατή του καμπαρέ που ανεβαίνει στην σκηνή κι επιταχύνει το στριπτήζ της χορεύτριας, βγάζοντάς της μάνι-μάνι τα ρούχα, αλλά με τη σειρά, δηλαδή: με το σέβας από τη μια, αλλά κι επισπεύδοντας από την άλλη την τελετουργία». Απ’ όσο γνωρίζω, σώζεται μόνο μια εφηβική φωτογραφία του στην παραλία∙ με αμάνικη μπλούζα και παντελόνι. Όταν αργότερα ο Μπαρτ έγραφε το Φωτεινό Θάλαμο, ένα έργο σαφώς εμπνευσμένο από το L’ Imaginaire του Σαρτρ, δεν είχε ιδέα ποια θα ήταν η μελλοντική τύχη του υπαρξισμού στις παραλίες.

[1] https://www.amazon.com/Books-Idle-Hours-Nineteenth-Century-Publishing/dp/1625343833

[2] https://books.google.gr/books?id=cIZjDwAAQBAJ&pg=PT14317&lpg=PT14317&dq=%E2%80%9CThere+are+few+prettier+sights+than+a+charmingly+dressed+woman,+gracefully+established+in+some+shady+spot,+with+a+piece+of+needlework+or+embroidery,+or+a+book,&source=bl&ots=n43MImS8G7&sig=ACfU3U1XgrQ_PMbuARxU61n01gMZJIqNJg&hl=el&sa=X&ved=2ahUKEwjek73HuuHjAhXMYVAKHUtYCXEQ6AEwAXoECAYQAQ#v=onepage&q=%E2%80%9CThere%20are%20few%20prettier%20sights%20than%20a%20charmingly%20dressed%20woman%2C%20gracefully%20established%20in%20some%20shady%20spot%2C%20with%20a%20piece%20of%20needlework%20or%20embroidery%2C%20or%20a%20book%2C&f=false

[3] https://www.boston.com/news/history/2015/07/02/this-womans-one-piece-bathing-suit-got-her-arrested-in-1907

[4] https://www.newspapers.com/clip/27768644/louise_rosine_rolled_stockings_1921/

[5] https://theweek.com/captured/701381/20thcentury-war-womens-swimwear

[6] https://www.history.com/this-day-in-history/bikini-introduced

[7] https://www.amazon.com/Bikini-Book-Kelly-Killoren-Bensimon/dp/2843238250

[8] https://www.goodhousekeeping.com/life/entertainment/g3585/summer-reading/

* * *

Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Ανώμαλα ρήματα

from dimart https://ift.tt/2KqPLlB
via IFTTT

Αερικό

Αυτό δεν είναι τραγούδι #1447
Dj της ημέρας, η Αγγελική Μποζίκη

Στεκόταν εκεί στην άκρη του μόλου ακίνητη, με το λευκό μακρύ φόρεμα να ανεμίζει. Με το χέρι της προσπαθούσε να βάλει σε μια τάξη τα μαλλιά της, αλλά πολύ γρήγορα εγκατέλειψε την προσπάθεια. Από το παράθυρό του, την έβλεπε κάθε απόγευμα την ίδια ώρα να κάνει την ίδια διαδρομή. Από το σπίτι στην άκρη του βράχου στο ακρωτήρι μέχρι το μόλο και μετά πάλι πίσω. Κανείς δεν ήξερε τίποτα γι’ αυτή. Οι γιαγιάδες του χωριού την έλεγαν αλλοπαρμένη και ξωτικό. Ζούσε πάνω από δέκα χρόνια στο νησί αλλά δεν ήταν ντόπια. Δεν είχε πολλά πολλά με κανέναν. Δεν μιλούσε σε κανέναν παρά μόνο για τα απαραίτητα. Εκείνος είχε έρθει στο νησί πριν ένα χρόνο σαν δάσκαλος και δεν έβλεπε την ώρα να φύγει. Πέντε παιδιά στο σχολείο όλα κι όλα. Και το χειμώνα σε πλάκωνε το σκοτάδι και η σιωπή. Είχε κάτι τούτο το νησί που τον απωθούσε. Από στιγμή σε στιγμή περίμενε την τοποθέτηση του για την επόμενη χρονιά και ήλπιζε να είναι πιο τυχερός φέτος.

Σκεφτόταν πολύ συχνά να πάει στο μόλο και να προσπαθήσει να της πιάσει κουβέντα. Μια δυο φορές έφτασε μέχρι την άκρη του μονοπατιού αλλά γύρισε πίσω. Την είχε συναντήσει και μια δυο φορές στο χωριό αλλά ήταν τόσο απόμακρη. Δεν ήταν πολύ όμορφη. Αδύνατη, ξερακιανή, με εκείνα τα μαλλιά που όταν τα φώτιζε ο ήλιος έλαμπαν και μπλεκόταν κόκκινα και χρυσά μαζί. Του είχε γίνει σχεδόν εμμονή. Τυχαία μια μέρα στο ταχυδρομείο έμαθε ότι την λένε Μαρκέλλα και πως συχνά της έρχονται ολόκληρες κούτες με βιβλία. Υπήρχαν διάφορες ιστορίες στο χωριό για το τι την οδήγησε στο νησί. Αλλά καμία δεν του φαινόταν να στέκει. Στο μεταξύ η γυναίκα γύρισε και πήρε το δρόμο της επιστροφής για το σπίτι της. Όπως κάθε απόγευμα χωρίς καμία παρέκκλιση στο πρόγραμμα. Εκείνη τη στιγμή χτύπησε το κινητό του. Το πολυπόθητο μήνυμα. Του χρόνου Θεσσαλονίκη. Προς στιγμή ξέχασε τη γυναίκα και άρχισε να σκέφτεται ότι σε λιγότερο από δέκα μέρες επιτέλους τελείωνε το σχολείο και μαζί και η δική του ομηρία. Ξαναγύρισε στο παράθυρο αλλά η γυναίκα είχε εξαφανιστεί. Όπως κάθε απόγευμα.
Την άλλη μέρα μετά το σχολείο και καθώς περπατούσε προς το καφενείο της κυρά Βασιλικής την είδε να μπαίνει στο ταχυδρομείο. Για πρώτη φορά είχε τα μαλλιά της πιασμένα ψηλά σε έναν ακατάστατο κότσο. Σαν υπνωτισμένος την ακολούθησε. Θα της μιλήσω σκέφτηκε. Ή τώρα ή ποτέ. Στάθηκε πίσω της καθώς εκείνη μιλούσε με τον υπάλληλο και τότε πρόσεξε τα γράμματα ψηλά στην βάση του λαιμού της.

«Ο νους μας είναι αληταριό
που όλο θα δραπετεύει»

Και τότε συνειδητοποίησε ότι δεν ήταν ότι οι γιαγιάδες στο χωριό είχαν δίκιο. Δεν ήταν του κόσμου τούτου. Ήταν ένα ξωτικό… Ένα αερικό. Και έκανε μεταβολή χωρίς να της μιλήσει. Θα την κρατούσε στη σκέψη του σαν ένα ξωτικό που τον τράβηξε από το χέρι και στροβιλίστηκε μαζί του. Και που χωρίς να το ξέρει, τον βοήθησε να επιβιώσει από εκείνον το χειμώνα.

* * *

Ένας συνεργάτης ή φίλος του dim/art διαλέγει ένα τραγούδι — ή, μάλλον όχι· αυτό δεν είναι τραγούδι, ή δεν είναι μόνο ένα τραγούδι: είναι μια ιστορία για ένα τραγούδι. Στείλτε μας κι εσείς ένα τραγούδι που δεν είναι τραγούδι στο dimartblog@gmail.com
για να γίνετε ο Dj της ημέρας.

* * *

Εδώ άλλα τραγούδια που δεν είναι τραγούδια

from dimart https://ift.tt/2Kop9Bx
via IFTTT