zougla: Δρ. Παπ

Η Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού και η Μαρία Τοπάλη διαβάζουν βιβλία για παιδιά και τα συζητούν μεταξύ τους — γραπτά. Κάθε Τρίτη!

Δρ. Παπ – Η ζωή του πρωτοπόρου γιατρού Γ.Ν. Παπανικολάου
GraphicNovel
Πέτρος Χριστούλιας
Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2023

Η Μαρία στη Νίκη:

Θα μπορούσε να είναι η συναρπαστική βιογραφία ενός αγοριού που ξεκίνησε από μια μικρή επαρχιακή πόλη των ΗΠΑ με πολλές έμμονες ιδέες και πολλά όνειρα, πέρασε πολέμους και ωκεανούς και διέσχισε μεγάλο μέρος του 20ού αιώνα μακριά από την ασφάλεια του γενέθλιου τόπου μέχρι να κάνει τα όνειρά του πραγματικότητα. Θα μπορούσε να είναι μια φοβερή ταινία που θα μας έδειχνε τον νεαρό Ιρλανδό ήρωα να παλεύει με τους φόβους του δαμάζοντας, στην κυριολεξία, τα κύματα μέσα σε ένα μικρό ξύλινο σκάφος στην παραλία του χωριού του. Αργότερα θα βλέπαμε έναν φιλόδοξο Ινδό γιατρό να πουλά χαλιά σε ένα πολυκατάστημα ενώ η αγαπημένη του γυναίκα θα έραβε κουμπιά και γύρω θα υψώνονταν οι ουρανοξύστες της Νέας Υόρκης, και μια μέρα η τύχη θα άλλαζε ώστε ο ενθουσιώδης και εμμονικός Ανατολίτης με τις γενναίες δόσεις γερμανικής φιλοσοφίας στο κεφάλι να τροχοδρομήσει επιτέλους στη λεωφόρο της μεγάλης επιστημονικής ανακάλυψης και της δόξας. Μα δεν θα μου περνούσε από το μυαλό, το ομολογώ, ότι μια τόσο δεινή αφήγηση που ξέρει να ταΐζει τη συγκίνηση και το σασπένς χωρίς να φοβάται την κριτική ματιά και την πικρή γεύση πίσω από τον μύθο, θα έβγαινε από μια ελληνική πένα γραφής και ζωγραφικής και θα αφορούσε ένα αγόρι που ξεκίνησε από την ευβοϊκή Κύμη στα τέλη του 19ου αιώνα.

Επειδή έχω ενθουσιαστεί, και ο ενθουσιασμός μου πετάγεται εδώ κι εκεί σαν τα συντριβανάκια που κάνουν οι διαρροές ενός σωλήνα, προσπαθώ να βουλώσω αυτές τις τρύπες για να μιλήσω κάπως οργανωμένα. Πρώτα-πρώτα, είναι πράγματι σαν να έχω δει μια καλή ταινία. Γρήγορη ταινία, που ενώ νόμιζα ότι θα είναι βαρετά ιστορική αποδείχτηκε ταινία με σασπένς και συγκίνηση και ανατροπές και δυνατές στιγμές και χαρακτήρες που έγραψαν στην οθόνη του μυαλού μου, με τις παράξενες μύτες και τους κύκλους κάτω από τα μάτια. Ποιόν να πρωτοσκεφτώ; Τον πατέρα, τον γιατρό-δήμαρχο της Κύμης στα τέλη του 19ου; Ή τη Μάχη, τη δυναμική ορειβάτισσα με τις τρύπιες σόλες, που έραβε κουμπιά στη Νέα Υόρκη; Ή το εύρημα των αφηγηματικών παρεμβολών του σύγχρονου ελληνο-αμερικάνικου ζευγαριού στο Σέντραλ Παρκ, που συνεχώς με τον τόνο της συζήτησης σταθερά κριτικό απέναντι σε ό,τι λέγεται αν και όχι οξύ, υπονομεύει τα έμφυλα στερεότυπα των παλαιών καιρών χωρίς καθόλου να καταστρέφει τη συγκίνηση. Ο Χριστούλιας θα έπρεπε να πάρει ένα μεγάλο βραβείο μόνο και μόνο για αυτή του την ικανότητα, σεναριακή και εικονογραφική μαζί, να μην απλουστεύει, να κρατά όλες τις αντιφάσεις ανοιχτές μέσα στα ασπρόμαυρα κάδρα και τις σέπιες.

Δεν είναι μόνον η απίθανη και άγνωστη στον πολύ κόσμο ιστορία του Δρ.Παπ που μας γοητεύει. Είναι μια ολόκληρη εκδοχή της Ελλάδας που ζωντανεύει μέσα από αυτές τις σελίδες, μιας επαρχιακής Ελλάδας που βρίσκεται ήδη στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού σε άμεση επαφή με την τελευταία λέξη της διανόησης και της τέχνης της προηγμένης Δύσης με μιαν αβίαστη φυσικότητα. Το αγόρι από την Κύμη, ο ζωηρός, ανήσυχος και ονειροπόλος γιος του δημάρχου θα μπορούσε να είναι το αγόρι από το Άαχεν ή το Μονπελιέ. Πριν βάλω άνω τελεία για να σε ακούσω, θέλω να πω πόσο μας λείπουν οι καλές, ευανάγνωστες βιογραφίες σε αυτό τον τόπο. Και έρχεται ένας εικαστικός, ένας ελληνοσπουδαγμένος κομίστας από τη Χαλκίδα, και βάζει τα γυαλιά στους συγγραφείς που ακόμη δεν έχουν κατορθώσει τίποτε παρόμοιο. Σαπό, κύριε Χριστούλια, και θα διαβαστεί ασφαλώς με βουλιμία από μεγάλα παιδιά, από εφήβους και από ενήλικες.

Η Νίκη στη Μαρία:

Έχω λίγα –πολύ λίγα– να πω. Καθώς διάβαζα την ιστορία σημείωσα σε ένα χαρτάκι «μύτες, μαύροι κύκλοι, γόνατα, πλάτανος». Ήθελα να σχολιάσω αυτά: πως οι μορφές ασπρόμαυρες και μελαγχολικές μοιάζουν κουρασμένες, σαν να τις ανάγκασες να υπάρξουν και να θυμηθούν μια ιστορία δύσκολη και επίπονη. Η Μάχη και ο Δρ. Παπ έχουν εκείνα τα άχρονα γηρατειά από την πρώτη τους νιότη, τα γηρατειά που έχουν οι πρόγονοι στις παλιές φωτογραφίες. Συνεχίζω με τα γόνατα: υπάρχει μια μικρή ενδεικτική ιστορία από τα χρόνια που ο Παπανικολάου είναι νέος και νάρκισσος. Μαθαίνουμε πως έσπασε και ξανακόλλησε τα γόνατά του αξιοποιώντας τις γνώσεις του στην ανατομία προκειμένου να αποκτήσει ίσια πόδια. Με τόλμη, πείσμα και παραλογισμό. Μια αισθητική επέμβαση κάπως απαραίτητη στα δικά του μάτια, μια παρέμβαση στο σώμα του που ενώ μοιάζει παράλογη «ισιώνει» τον ορθολογιστή, τον κατασκευάζει ολόισιο και ευθυτενή, ολόσωστο και έτοιμο να περπατήσει στους δρόμους του κόσμου. Πλάτανος: φύλλα που πέφτουν και αλλάζουν οι εποχές, ένα δέντρο που επιβιώνει στον χρόνο και συνδέει το παρόν και το παρελθόν. Η βόλτα ενός ζευγαριού στο σήμερα, μικρή και ανεπιτήδευτη, παράλληλα με τη μεγάλη βόλτα, την ανηφορική διαδρομή του γιατρού και της συζύγου (ατρόμητης και ορειβάτισσας, συζύγου επιστήμονα και βοηθού εργαστηρίου, κουρασμένης, περήφανης και λιγάκι θυμωμένης νιώθω). Τα φύλλα και ο φλοιός του δέντρου ως μεταφορά των κυττάρων του σώματος, που αξιοποίησε ο ευρηματικός γιατρός ώστε να διαγνώσει τον καρκίνο της μήτρας. Αυτά. Κατά τα άλλα λίγο απογοητεύτηκα. Ήθελα λεπτομέρειες και πληροφορίες. Ήθελα να μάθω και να καταλάβω τι έκανε, πώς το έκανε, πάνω σε τι δούλεψε. Ήθελα ιατρική και δεδομένα και επιστήμη μέσα στη βιογραφία. Αισθάνθηκα πως το βιβλίο δεν απευθύνεται σε παιδιά ή εφήβους γιατί είναι λιγάκι σιωπηλό και δεν απευθύνεται ούτε σε πιο ενήλικες αναγνώστριες γιατί του λείπουν οι πληροφορίες που θα εμπλούτιζαν την αφήγηση της ζωής. Είναι ωραίο, απλά ήθελα κι άλλο. Φάνηκε από το δείγμα των δυο μας πως είναι και αφορμή για συζήτηση.