zougla: Εξαντλητική δειλία

—της Ειρήνης Σωτηροπούλου—

«Κάποιοι έχουν ερμηνεύσει ως ‘πολιτική’ την απόφαση της UEFA να απορρίψει το αίτημα της πόλης του Μονάχου να φωτισθεί το στάδιο του Μονάχου (Allianz Arena) με τα χρώματα του ουράνιου τόξου. Αντιθέτως, το ίδιο το αίτημα ήταν πολιτικό, αφού σχετίζεται με την παρουσία της εθνικής ομάδας της Ουγγαρίας στην αρένα για το ματς της 23^ης Ιουνίου με τη Γερμανία. Για την UEFA, το ουράνιο τόξο δεν είναι πολιτικό σύμβολο, αλλά σημάδι της δέσμευσής μας για μία πιο ποικιλόμορφη και ανοιχτή κοινωνία».

Αυτά είναι τα κούφια, παράλογα λόγια της επίσημης δήλωσης της UEFA που ηχούν στο κεφάλι μου όταν βγαίνω στο μπαλκόνι μου στο Βερολίνο. Δεν ξέρω από που να πιάσω το νήμα. Αναρωτιέμαι: πώς δεν είναι αμιγώς πολιτική μία απόφαση που αποτελεί αντίδραση σε ένα αίτημα το οποίο η ίδια χαρακτηρίζει ως πολιτικό; Πώς δεν είναι πολιτικό ένα σύμβολο το οποίο δεν προβάλλουμε, για να μην τοποθετηθούμε πολιτικά; Κάπως έτσι χάνουν οι λέξεις τη σημασία τους, σκέφτομαι, και αρχίζουμε να κοροϊδευόμαστε μεταξύ μας. Τα πίξελ της λέξης «diversity» εκπέμπονται από τις οθόνες μας, οι δηλώσεις επιπλέουν στο διαδίκτυο και η UEFA μετά βάζει ουράνια τόξα στις εικόνες προφίλ της. Μια πληροφορία που μεταδίδεται με τη μορφή φωτός, μέσα από τις οθόνες μας. Κάποια άλλα φώτα, όμως, θα παραμείνουν κλειστά. Η Allianz Arena δε θα φωτισθεί με τα χρώματα του ουράνιου τόξου, παρ’ όλο που αυτά θα προβληθούν την ώρα του ματς σε πολλά κτίρια, με πρωτοβουλία της πόλης του Μονάχου που αντιδρά με τον τρόπο αυτό στην εκ μέρους της UEFA απόρριψη του αιτήματος.

Ο απέναντι γείτονάς μου στο Βερολίνο κρεμάει συχνά στο μπαλκόνι του μια σημαία με τα χρώματα του ουράνιου τόξου. Σήμερα έχει γράψει πάνω με μεγάλα μαύρα γράμματα: «Fuck you UEFA!» Εκπέμπει αυτή την πληροφορία σε εμένα, τους υπόλοιπους ενοίκους της πολυκατοικίας, πιθανώς και στους ενοίκους των διπλανών πολυκατοικιών. Αποφασίζω να γράψω, για να το εκπέμψω κι εγώ με τη σειρά μου.

Αφήνοντας στην άκρη τη δυστοπική δήλωση της UEFA, αναρωτιέμαι εαν θα ήταν πράγματικά τόσο τραγικό να φωτίσουν τα χρώματα του ουράνιου τόξου τις οθόνες μας σήμερα. Όχι μόνο τις δικιές μας, αλλά και των Ούγγρων τηλεθεατών, που ζουν υπό ένα όλο και πιο ανελεύθερο καθεστώς ενώ ο αυταρχικός ηγέτης τους υφίσταται ελάχιστες συνέπειες. Αλλά και στις οθόνες των ατόμων ΛΟΑΤΚΙ στην Ουγγαρία, που —όπως και στην Ελλάδα— δεν έχουν το δικαίωμα να παντρευτούν και να υιοθετήσουν παιδιά, και των οποίων η ύπαρξη αμφισβητείται και περιθωριοποιείται ακόμα περισσότερο μέσω του νομοσχεδίου που ψηφίστηκε την περασμένη εβδομάδα στην Ουγγαρία. Ακόμα και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καταδικάστηκε ο νόμος, αν και η Ελλάδα άργησε να υπογράψει. Όμως οργανισμοί σαν την UEFA θεωρούν πως μπορούν να δρουν σε ένα πολιτικό και κοινωνικό κενό αέρος.

Παρακολουθώ με μεγάλη χαρά το πρωτάθλημα Euro, αλλά τώρα μπορώ να νιώσω μόνο ντροπή και θυμό για την ανυπόφορη δειλία, τον κυνισμό και τη διάβρωση των λέξεων, όταν γίνεται τέτοια χρήση τους. Ντροπή και θυμό για τον φόβο μας να μη θίξουμε ημιαυταρχικά καθεστώτα, όπως αυτά της Ουγγαρίας, της Τουρκίας και της Πολωνίας. Για τον χώρο που, αντίστροφα, τους παρέχουμε μαζί με την ευχέρεια να καταπιέζουν ανοιχτά, θεσμικά και με περηφάνεια τις γυναίκες, τα άτομα ΛΟΑΤΚΙ, τις εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες, τον ελεύθερο τύπο, ενώ εμείς διαρκώς οπισθοχωρούμε και ενδίδουμε στις πολιτικές τους πιέσεις.

Λένε ότι στο επίπεδο της «πραγματικής» πολιτικής η διαπραγμάτευση με χώρες όπως η Ουγγαρία ή η Τουρκία και η σε βάρος τους επιβολή κυρώσεων είναι πιο σύνθετες. Σύμφωνα με την UEFA, το συμβολικό είναι κάτι ξεχωριστό από το πολιτικό. Εμείς όμως όχι μόνο δειλιάζουμε να επιβάλουμε κυρώσεις, έστω σε αυτό το δήθεν συμβολικό επίπεδο —όπως π.χ. την απαγόρευση συμμετοχής στο Euro ή την Eurovision χωρών που προκλητικά απορρίπτουν όσα έχουμε ορίσει ως κοινές ευρωπαϊκές αξίες— αλλά ενδίδουμε και στις άμεσες ή έμμεσες πιέσεις των χωρών αυτών.

Στην προσπάθειά μου να μη γίνω κυνική, μου μένει μόνο ένα σάστισμα κάθε φορά που γίνεται κάτι τέτοιο (όταν μαθαίνω, λ.χ., ότι το επόμενο μουντιάλ θα διεξαχθεί στο Κατάρ). Σάστισμα για την πλαστελίνη που αποκαλύπτεται κάτω από τις λέξεις και τις αξίες, ακόμα και σε αυτό το φαινομενικά συμβολικό, μη διχαστικό επίπεδο, σε αυτές τις εύκολες και απλές, τις σχεδόν αυτονόητες κινήσεις: στα φώτα, τα πίξελ, τις εικόνες, τα σύμβολα. Αυτή η δειλία, αυτή η πλαστελίνη, αποκαλύπτουν αυτόματα πόσο βαθιά πολιτική διάσταση έχουν στην πραγματικότητα αυτά τα φώτα. Το προσωπικό είναι πολιτικό, όπως λένε οι φεμινίστριες. Και τα θεάματα, τα αθλήματα, τα χρώματα είναι πολιτικά όταν διαπραγματευόμαστε τρόπους ζωής και στοιχειώδη δικαιώματα. Αυτό αποδεικνύει, αρνητικά δυστυχώς, η UEFA με την απόφασή της.

Γιατί στο μη εικονικό επίπεδο τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα. Η σημαία του γείτονα είναι χειροπιαστή, αληθινή, όπως και η ζωή του, όπως και η ζωή όλων όσων θέλουν απλώς να ζήσουν όπως επιθυμούν αυτοί, κι εμείς δεν τους αφήνουμε. Όχι μόνο δεν τους αφήνουμε, αλλά ασκούμε συστηματικά βία επάνω τους. Απλώνουμε τα χέρια μας και κατεβάζουμε τις σημαίες, παραμελούμε, απειλούμε, χτυπάμε και σκοτώνουμε τον Βαγγέλη Γιακουμάκη, τον Ζακ, τη Δημήτρη. Διαπραγματευόμαστε ακόμα τρόπους ζωής, αλλά οι δικές μας διαπραγματεύσεις συνεπάγονται γι’ αυτούς ένα βαρύτατο τίμημα στη ζωή, την τιμή και την υπόληψή τους.

* * *