zougla: Στα πόδια της

Αυτό δεν είναι τραγούδι #1098
DJ της ημέρας, ο Γιώργος Θεοχάρης

Η δική μου αγαπημένη ταινία φυλακής δεν είναι και τόσο της φυλακής. Έχεις δει το Bouquet de Liberté; Όχι, ε; Αναμενόμενο. Είναι του 1971, ασπρόμαυρη. Η μόνη που γύρισε o Κάρλος Χαβιέρ Αθνάρ στη Γαλλία, εξόριστος τότε. Η κεντρική ιδέα είναι απλή: μια ντουζίνα φυλακισμένοι έχουν μαζευτεί στο κελί ενός ισοβίτη για να γιορτάσουν τα γενέθλιά του. Ο μεσήλικας ισοβίτης, που είναι μέσα από τα δεκαοχτώ του –μια ζωή, δηλαδή–, τους ζητάει να πουν ο καθένας μια ιστορία που να έχει απαραιτήτως μέσα γυναίκες. Λογικό, έτσι; Αυτές οι ιστορίες θα είναι τα δώρα τους, λέει. Και πράγματι, λέει ο καθένας τους από μια ιστορία. Με άλλα λόγια, η ταινία είναι μια συλλογή από σεκάνς φλας μπακ. Σαν πολλές μικρές ταινίες γύρω από έναν χαλαρό άξονα.

Για μένα, η καλύτερη σεκάνς είναι εκείνη όπου ένας από τους αφηγητές, ένας διαρρήκτης, εξιστορεί το πώς ερωτεύτηκε το θύμα του: μερικώς. Ξεκινάει την αφήγησή του με πώς μπήκε σ’ ένα μεσοαστικό σπίτι στα προάστια την ώρα που οι ένοικοι έλειπαν. Ό,τι του γυάλιζε, το παράχωνε σ’ έναν σάκο που έσερνε μαζί του. Κάποτε, έφτασε στη δεύτερη κρεβατοκάμαρα του σπιτιού, μάλλον της κόρης της οικογένειας, όπως συμπέρανε από τον διάκοσμο. Άρχισε να ψάχνει.

Εδώ, φεύγουμε από το κελί και περνάμε στο σκοτεινό δωμάτιο. Το πρώτο πλάνο που βλέπουμε είναι ένα συρτάρι με γυναικεία εσώρουχα, φωτισμένο από έναν ξέφρενο, αεικίνητο φακό. Ξαφνικά ακούγονται ήχοι που μαρτυρούν την επιστροφή των νοικοκυραίων. Ο διαρρήκτης, αιφνιδιασμένος, κρύβεται κάτω από το κρεβάτι. Βολεύεται και σβήνει τον φακό. Από δω και πέρα, όλα τα πλάνα είναι υποκειμενικά, του διαρρήκτη κάτω από το κρεβάτι. Κάποιος μπαίνει στο δωμάτιο και ανάβει το φως. Γυναίκα είναι: τη βλέπουμε να βγάζει τις γόβες της. Η φούστα πέφτει στο πάτωμα, τα πόδια κάνουν ένα βηματάκι έξω από τον κύκλο της, ένα γυμνό χέρι τη σηκώνει από κάτω. Αυτά τα πλάνα είναι σε τριπλό split screen οριζοντίως και, εκ των πραγμάτων, περίεργα φωτισμένα: το πάνω τρίτο της οθόνης εντελώς σκοτεινό (το κάτω μέρος του κρεβατιού, υποτίθεται)∙ το κάτω τρίτο στο ημίφως (τα μάτια του κρυμμένου διαρρήκτη)∙ στο μεσαίο τρίτο, που είναι καλύτερα φωτισμένο, η κάμερα ακολουθεί από το επίπεδο του πατώματος τη γυναίκα που κυκλοφορεί πέρα-δώθε, ετοιμαζόμενη –υποθέτουμε– να κατακλιθεί. Βλέπουμε μόνο τα πόδια της. Εξ ανάγκης, πάντα! Και μάλιστα από τις γάμπες και κάτω, υποχρεωτικά. Κάθεται στο κρεβάτι, βγάζει τις κάλτσες, τρίβει με τα χέρια της τα πέλματα. Κουρασμένη, προφανώς. Ακούγεται η φωνή του διαρρήκτη – off: «Τα δάχτυλά της – ιδανικά για να φρενάρουν το κύμα που σκάει στην παραλία∙ οι αστράγαλοι – βώλοι-βόλια∙ οι καμάρες των πελμάτων – αιώρες αγγέλων». (Τα γαλλικά κάνουν μια χαρά τη δουλειά τους εδώ.) Η γυναίκα σηκώνεται από το κρεβάτι και κάθεται στο σκαμπό μπροστά από την τουαλέτα της, αλλά δεν βλέπουμε τι κάνει. Ίσως να ξεβάφεται, ή να λύνει τα μαλλιά της. Εμείς βλέπουμε μόνο τα γυμνά πόδια της στις μύτες – και νιώθουμε την ένταση στις γάμπες από το πολύ κοντινό πλάνο στις γραμμές που μοιάζουν ανάγλυφες. Όλη αυτή την ώρα, εκείνη σιγομουρμουρίζει ένα τραγούδι, επιτυχία της εποχής, που έλεγε ο Johnny Hallyday, το “On me recherche”. Εντέλει, βγαίνει ξυπόλητη από το δωμάτιο, για να πάει, ίσως, στο μπάνιο. Ο διαρρήκτης βρίσκει τότε την ευκαιρία και το σκάει από το παράθυρο.

Επιστρέφουμε στη φυλακή, όπου ο διαρρήκτης εξομολογείται ότι τα ερωτεύτηκε εκείνα τα πόδια. Μόνο που βγαίνοντας από το σπίτι τον έκαναν τσακωτό. Έφαγε δύο χρόνια. Περισσότερο από βαριεστιμάρα, άρχισε να στέλνει από τη φυλακή γράμματα στο θύμα του. Στην αρχή απολογητικά, κατόπιν ερωτικά. Και περιέργως, η νεαρή ανταποκρίθηκε! Άρχισε να έρχεται στο επισκεπτήριο, κάθε Τετάρτη. Με κάθε επίσκεψη, δενόταν όλο και περισσότερο μαζί του. Μέχρι που έκαναν σχέδια για το κοινό τους μέλλον μετά την επικείμενη αποφυλάκισή του. Αυτό τι τελευταίο το λέει φανερά αγχωμένος.

Ο ισοβίτης, που τόση ώρα ακούει προσεκτικά, αντιλαμβάνεται ότι ο διαρρήκτης κάθε άλλο παρά ευτυχής είναι από τη δυναμική αυτής της σχέσης, και ζητάει ευθέως να μάθει το γιατί.

Ο διαρρήκτης λέει: «Ερωτεύτηκα τα πόδια της». [Ένθετο πλάνο των ποδιών της, εκείνο όπου τα τρίβει με τα χέρια της.] «Τώρα, κάθε Τετάρτη, τη βλέπω μπούστο». [Ένθετο πλάνο της γυναίκας (που δεν είναι καθόλου άσχημη), μπούστο, καθιστή, πίσω από το συρματόπλεγμα στην αίθουσα επισκέψεων.] «Δεν είναι το ίδιο». [Κοντινό πλάνο στα μάτια του διαρρήκτη, όπου η απογοήτευση είναι έκδηλη.]

Ο ισοβίτης λέει: «Τίποτα δεν είναι το ίδιο με κάτι άλλο. Αλλιώς δεν θα είχε νόημα». Ο διαρρήκτης συγκατανεύει από ευγένεια: η απορία στο βλέμμα του δείχνει ότι δεν έχει καταλάβει τι εννοεί ο ισοβίτης. [Κοντινό πλάνο του καπνού απ’ τα τσιγάρα τους που ανεβαίνει και βγαίνει από τον καγκελόφραχτο φεγγίτη. Ζουμ στα κάγκελα.]

Ίσως ν’ απορείς που θυμάμαι αυτό το κομμάτι με τόσες λεπτομέρειες. Εγώ, ο ισόβιος θεατής, ως ισόβια αμέτοχος παρατηρητής, ταυτίζομαι με τον ισοβίτη: τίποτα δεν είναι το ίδιο πίσω από τα κάγκελα της οθόνης. Η οθόνη είναι ο δικός μου καγκελόφραχτος φεγγίτης: μια έξοδος που ορίζει τον φανταστικό μου κόσμο, χωρίς όμως να είναι μέρος του. Πώς να το καταλάβει αυτό ο διαρρήκτης; Αυτός αύριο-μεθαύριο θα είναι και πάλι ελεύθερος να κάνει κατ’ επιλογήν τις ίδιες λάθος επιλογές. Αντίθετα, ο ισοβίτης είναι αναγκασμένος να βλέπει –τεχνητά– το ίδιο αλλιώς. Όσες φορές και να την δεις, το τέλος της ταινίας δεν αλλάζει. Αν αλλάζει κάτι είναι όχι το τι, αλλά το πώς βλέπεις.

* * *

[Στο εξώφυλλο, φωτογραφία της Nikita Kashner.]

* * *

Κάθε βράδυ, ένας συνεργάτης ή φίλος του dim/art διαλέγει ένα τραγούδι — ή, μάλλον όχι• αυτό δεν είναι τραγούδι, ή δεν είναι μόνο ένα τραγούδι: είναι μια ιστορία για ένα τραγούδι. Στείλτε μας κι εσείς ένα τραγούδι που δεν είναι τραγούδι στο dimartblog@gmail.com.

* * *