zougla: Οι δίδυμες τσιμινιέρες του Κοκένζι

Πέμπτη 1 Οκτωβρίου 2015

Οι δίδυμες τσιμινιέρες του Κοκένζι

Περί βιομηχανικών μνημείων, κοινωνικής ιστορίας και αστικού τοπίου

—του Γιώργου Τσακνιά—

Στις 26 Σεπτεμβρίου, η ΔΕΗ της Σκωτίας (Scottish Power) προχώρησε στην κατεδάφιση του σταθμού παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στο Κοκένζι, κοντά στο Εδιμβούργο. Η ίδια η κατεδάφιση ήταν εντυπωσιακή — ένα (εφήμερο) έργο τέχνης από μόνη της: οι δύο καμινάδες, ύψους 150 μέτρων, παγιδεύτηκαν με 160 κιλά νιτρογλυκερίνη, με τρόπο ώστε να πέσουν η μια πάνω στην άλλη — και όντως έτσι έγινε.

Βίντεο, φωτογραφίες: Scottish Power

Ο σταθμός του Κοκένζι εγκαινιάστηκε επισήμως στις 24 Μαΐου 1968, λειτουργούσε ωστόσο από τον προηγούμενο χρόνο. Στις πέντε δεκαετίες (σχεδόν) λειτουργίας του παρήγαγε την ενέργεια που χρειάζονται περίπου ένα εκατομμύριο σπίτια κατ’ έτος. Τέθηκε πρόσφατα εκτός λειτουργίας, μαζί με άλλες πέντε μονάδες παραγωγής ενέργειας στη Μεγάλη Βρετανία, προκειμένου η χώρα να συμμορφωθεί με τους κανόνες και τις προδιαγραφές της Ε.Ε. (και οι έξι σταθμοί έκαιγαν άνθρακα). Στη θέση του σχεδιάζεται η κατασκευή νέου σταθμού, με καύσιμο το υγραέριο. Συνολικά εργάστηκαν για την κατασκευή και τη λειτουργία του περίπου 10.000 άνθρωποι — εννοείται πως χιλιάδες ακόμα θέσεις εργασίας στην ευρύτερη περιοχή συνδέθηκαν με αυτόν εμμέσως.

Η απόφαση για την κατεδάφιση πυροδότησε τη γνωστή συζήτηση: από —ή πριν από— ποιο χρονικό σημείο ένα κτήριο χαρακτηρίζεται «μνημείο;» Με ποια κριτήρια χαρακτηρίζεται και ποια είναι η προοπτική χρήσης του εφόσον αποφασιστεί να διατηρηθεί; Εν προκειμένω, καλώς κατεδαφίστηκε ο σταθμός του Κοκένζι, ως ένα άχρηστο και ογκώδες κατασκεύασμα, που συνδέεται με μια παραγωγική δραστηριότητα άκρως καταστροφική για το περιβάλλον;

Φωτογραφία: Murdo Macleod

Οι τσιμινιέρες ήταν τοπόσημο χαρακτηριστικό της περιοχής. Ο ίδιος ο ορίζοντας του East Lothian θα είναι πλέον διαφορετικός. Υπάρχει λοιπόν και αντίλογος στην κατεδάφιση, με επιχειρήματα σε πολλά επίπεδα: ναι, η θέα της περιοχής, ο ορίζοντας —και, κατ’ επέκταση, η ιστορική και πολιτισμική της ταυτότητα— χαρακτηριζόταν και από τις καμινάδες του εργοστασίου, όχι μόνον από τον τρούλο του καθεδρικού ναού και από τα μνημεία των εθνικών ηρώων της Σκοτίας. Κατεδαφίστηκε μια μονάδα παραγωγής ενέργειας επιβαρυντική για το περιβάλλον — τέτοιες επιβαρυντικές μονάδες όμως αποτέλεσαν τη βάση της βιομηχανικής επανάστασης και έδωσαν δουλειά σε αναρίθμητους εργάτες. Κατεδαφίστηκε ένα μνημείο του μοντερνισμού, με όλη τη σημασία που είχε για την οικονομική, κοινωνική και πολιτική ιστορία της περιοχής, ένας χώρος που θα μπορούσε κάλλιστα να μετατραπεί σε βιομηχανικό μουσείο.

«Λένε ότι οι καμινάδες ενοχλούν», έγραψε στον Guardian ο Φρέιζερ ΜακΝτόναλντ. «Ναι, φυσικά και ενοχλούν μια αντίληψη της κοινωνικής ιστορίας που ιεραρχεί ψηλότερα τους απόμακρους θριάμβους του Σκοτ και του Νέλσον από ό,τι τις κοινότητες που κόντεψαν να καταστραφούν στη διάρκεια της απεργίας των ανθρακωρύχων, πριν από τριάντα χρόνια».

Φωτογραφία: Alamy

Υ.Γ. Το template του wordpress που χρησιμοποιεί το dim/art δεν επιτρέπει να αλλάξεις τα fonts στον τίτλο της ανάρτησης ή να συλλαβίσεις τις λέξεις. Στο συγκεκριμένο ποστ, κόβει το τελικό σίγμα από τη λέξη «τσιμινιέρες». Μπήκα στον πειρασμό να κάνω τον τίτλο «Οι δίδυμε τσιμινιέρε του Κοκένζι» — έτσι θα ποιούσα την ανάγκη φιλοτιμία, αποτίοντας ταυτόχρονα φόρο τιμής στον πλανόδιο που άκουσα πριν από χρόνια να διαφημίζει την πραμάτεια του από τη ντουντούκα του ημιφορτηγού: Ιταλικέ καρέκλε, ιταλικέ καρέκλε! Έχω και δύο ξαπλωτήρε, εννοεί για να ξαπλώνετε στην παραλία.

* * *