zougla: Ψιλή κουβέντα με τους «περίεργους», που η Ντιάν Άρμπους έκανε αθάνατους

Μικρό αφιέρωμα στους εξαίσιους outcasts της μεγάλης Diane Arbus (1923-1971)

—της Ειρήνης Βεργοπούλου—

Έναν Μάρτιο, πριν κοντά έναν αιώνα πια, τον Μάρτιο του 1923, γεννήθηκε μια μικροκαμωμένη εβραιοπούλα στη Νέα Υόρκη, που θα γινόταν από τους μεγαλύτερους φωτογράφους του εικοστού αιώνα — και από τους πιο επιδραστικούς. Και παρόλο που το πέρασμα της από τον κόσμο μας ήταν σύντομο, αφού πήρε η ίδια τη ζωή της στα σαρανταοκτώ της χρόνια, τον Ιούλιο του 1971, υποφέροντας από χρόνια κατάθλιψη, η Diane Neberov-Arbus πρόλαβε να καταγράψει με τις λατρεμένες της φωτογραφικές μηχανές, άπειρους ανθρώπους «εκεί έξω», στους δρόμους, και με τέτοια ενέργεια και προσέγγιση στα υποκείμενα της, που σε ένα άρθρο από το 2002, άρθρο αναθεώρησης πάνω στην αξία της, οι Τάιμς της Νέας Υόρκης την παρομοίασαν με τους ζωγράφους Φράνσις Μπέικον και Λούσιαν Φρόιντ. Μόνο που η Ντιάν δεν απαθανάτιζε κάποια πρόσωπα γνωστά της, δικά της, αλλά άγνωστους, τυχαίους, περαστικούς, καθημερινούς «ασήμαντους» ανθρώπους, αλλά και τους —για την συμβατική πλειοψηφία— αλλόκοτους, περιθωριοποιημένους, δυστυχείς. Ήταν πρωτοπόρα στο να απεικονίσει φυσιογνωμίες της LGBT κοινότητας στα ’60 και στα ’70, όπως και άτομα εντελώς σπρωγμένα στις άκρες, «πεταμένα» από την κοινωνία στον ανεπίσημο κάλαθο των αχρήστων. Έχει περάσει στην ιστορία της φωτογραφικής τέχνης του δρόμου για τις λήψεις της των «τεράτων», των freaks, που τους αναζητούσε με αγάπη και τρυφερότητα, στα περιπλανώμενα τσίρκα, ή στα φτηνιάρικα, σκοτεινά μαγαζιά και στα πάρκα για τον πολύ κόσμο. Αλλά έχει περάσει και για τις χαρακτηριστικές φωτογραφίες της ατόμων της μικροαστικής και της μεσοαστικής τάξης της Αμερικής των χρόνων του ’50, του ’60 και των αρχών του ’70, εικόνων που τώρα αναφέρονται και αναπαράγονται σε κάθε άρθρο και εγχειρίδιο πάνω στην εξέλιξη της φωτογραφίας στις προηγούμενες δεκαετίες. Δεκάδες από τις εικόνες της είναι πασίγνωστες και άμεσα αναγνωρίσιμες.

Μικρή μας Ντιάν, με το οξύ πνεύμα και την τσιριχτή φωνή, πόσο σε τιμούν τώρα τα μουσεία, πολύν καιρό αφού έφυγες νωρίς.

Παιδί με χειροβομβίδα-παιγνίδι στο χέρι, Νέα Υόρκη, 1962

Η πιο διάσημη φωτογραφία της Άρμπους: ένα αγοράκι που έπαιζε στο πάρκο όταν η φωτογράφος το πρόσεξε και του έπιασε την κουβέντα, τραβώντας το πολλές λήψεις. Ήταν ο Κόλιν Γουντ, και άθελα του έγινε μνημείο της σύγχρονης φωτογραφικής τέχνης. Έκανε γκριμάτσες στο φακό, προσπαθώντας να μιμηθεί κάποιον ήρωα από πολεμική ταινία.

— Είμαι απλά τυχερός, οι δικές μου γκριμάτσες και ο πόνος είναι ένα παιχνίδι, και το όπλο μου είναι ψεύτικο.

03b

Ολόϊδιες δίδυμες, Ροσέλ, Νιου Τζέρσεϊ, 1967

Η άλλη πιο διάσημη φωτογραφία της Άρμπους. Έχει αναπαραχθεί σε καλλιτεχνικά ιβέντς, σε άλλες φωτογραφήσεις, και ενέπνευσε τον Κιούμπρικ για τις δίδυμες στη «Λάμψη». Ακόμα και με τον Τζον Μάλκοβιτς έχει γίνει σατιρική αναπαράσταση τους. Η Κάθλιν και η Κολίν Γουέιντ, επτά χρόνων, σε ένα πάρτι συγκέντρωσης δίδυμων και τρίδυμων. Όμοιες; Όχι τόσο. Πιο πολύ σαν σιαμαίες, η μια χαρούμενη και η άλλη προβληματισμένη. Σαν μία ύπαρξη, υποχρεωμένη να φέρει, και να υποφέρει, την άλλη της πλευρά σαν συμπλήρωμα – ή, σαν βάρος.

03a

Στο μυαλό του Τζον Μάλκοβιτς, λάμπουν οι δίδυμες

Νέες γυναίκες, τρόφιμοι ιδρυμάτων, σε πάρκο, τέλη του ’60, αρχές ’70.
Από τη συλλογή Untitled.

Μέσα στη χλόη, άνω θρώσκουσες, θα τη διεκδικήσουμε τη χαρά. Χωρίς να έχουμε όνομα, χωρίς να έχουμε ενδιαφέρον για τους άλλους, χωρίς να έχουν οι ζωές μας τίτλο και υπογραφή.