zougla: Τι είπε ο μπαμπάς Άλφονς;

Η Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού και η Μαρία Τοπάλη διαβάζουν βιβλία για παιδιά και τα συζητούν μεταξύ τους — γραπτά. Κάθε Τρίτη!

Gunilla Bergström: Τι είπε ο μπαμπάς Άλφονς;
Μετάφραση: Άννα Παπαφίγκου
Εκδόσεις Μάρτης, 2023

Η Μαρία στη Νίκη:

Εδώ και πολύ λίγα χρόνια, λιγότερα από δέκα, ίσως δηλαδή να είναι στ’ αλήθεια μόνο τα τελευταία πέντε χρόνια, βλέπω ολοένα και συχνότερα μπαμπάδες μόνους με παιδιά. Τυχαίνει να δω έναν μπαμπά με καρότσι στο σούπερ μάρκετ ή στον δρόμο, και ακόμη πιο συχνά βλέπω έναν μπαμπά να συνοδεύει τα παιδιά του σε δραστηριότητες. Ακόμα είναι πολύ λίγοι, ασφαλώς, αλλά είναι πλέον αρκετοί ώστε να γίνονται ορατοί. Και νομίζω ότι πληθαίνουν. Γνωρίζω και προσωπικά μερικούς τέτοιους μπαμπάδες, εκεί γύρω στα σαράντα συνήθως, που μοιράζονται στα ίσα τις δουλειές και τις ευθύνες, αν δεν κάνουν οι ίδιοι και περισσότερα. Είναι κάτι που είκοσι χρόνια πριν ήταν ακόμη περίπου ανύπαρκτο στην Ελλάδα, όχι όμως στον σκανδιναβικό κόσμο της Gunilla Bergström (1942-2021) που έχει γράψει, λέει, σειρά ολόκληρη με μια μονογονεϊκή οικογένεια, που ο γονιός είναι πατέρας.

Δεν είναι αυτό που τραβά την προσοχή μου στο βιβλίο, αλλά το επεσήμανα γιατί φαίνεται ότι η γυναίκα αυτή, που έγραφε, εικονογραφούσε και πουλούσε (!) η ίδια τα βιβλία της εισήγαγε πολύ νωρίς —και πολύ συνειδητά φυσικά— το χειραφετημένο μοντέλο στις αφηγήσεις της. Το βιβλίο για το οποίο συζητάμε πρωτοδημοσιεύτηκε το 1989 — ε, σε μας φτάνει με τριάντα-τόσα-χρόνια καθυστέρηση, και πάλι καλά να λέμε. Είναι μια περιπέτεια της απλής καθημερινότητας, γραμμένη και εικονογραφημένη για πολύ μικρά παιδιά, με χιούμορ στοιχειώδες και με μια θαυμαστά αγχολυτική επίδραση. Είναι σαν να σε προκαλεί να ζήσεις απλώς διασκεδαστικά το στρες του σαββατιάτικου σούπερ-μάρκετ και του σαββατιάτικου νοικοκυριού με παιδιά. Μας το λέει από την αρχή ότι είναι κακόκεφος ο μπαμπάς. Αλλά δεν χρειάζεται να ξέρουμε γιατί. Όλοι έχουμε κάποτε τις μαύρες μας. Ας το θεωρήσουμε δεδομένο και ας πάμε παρακάτω. Το μενού εκτός από κακόκεφο μπαμπά που προσπαθεί να τα καταφέρει έχει επίσης παγωτά που στάζουν μέσα σε ντουλάπες με ρούχα, και παντελόνια που παγώνουν στην κατάψυξη. Ο κακόκεφος μπαμπάς γίνεται στην πορεία σχεδόν καταβεβλημένος και τα σκίτσα δεν έχουν την παραμικρή διάθεση ωραιοποίησης. Και όλο αυτό μπορεί να τελειώσει με μια τελική έφοδο ενεργητικότητας, ώστε όλα να μπουν στη θέση τους και το επιδόρπιο να διασωθεί, ως υλική εμπειρία αλλά και ως τελετουργία, κυρίως όμως ως «καλό τέλος». Αν βλέπω σωστά, οι εκδόσεις «Μάρτης» έχουν ήδη κυκλοφορήσει στα ελληνικά άλλους οκτώ Αλφόνς! Ακόμα εδώ είμαι; Τρέχοντας! Πεθαίνω από περιέργεια.

Η Νίκη στη Μαρία:

Φοβάμαι πως μπορεί να ακουστώ υπερβολική, αν γράψω χωρίς φίλτρο όσα σκέφτηκα για τον Άλφονς και αυτό το βιβλίο. Τα βρήκα όλα σωστά και τέλεια και σαββατιάτικα και καθημερινά. Και σκανδιναβικά, αλλά με έναν τρόπο που χωράει στα Σάββατα όλου του κόσμου. Και σκέφτηκα τις βόλτες στη λαϊκή και τα μικρά παιδιά που θέλουν να βοηθήσουν και τους γονείς που μπορούν να δουν το αστείο στην ατυχία και την κούραση και να φτιάξουν τελικά βάφλες-μεγάλη αγκαλιά. Με μαρμελάδα και αστερόσκονη και σκόνη πραγματική. Μου άρεσε πάρα πολύ η γλώσσα με τα πολλά «και» και τις παύσεις στη ροή – σαν όντως να μιλάει ένα μικρό παιδί που αφηγείται την οικιακή αναμπουμπούλα. Μου άρεσαν τρομερά οι μικρές λεπτομέρειες που κάνουν την ιστορία τόσο αληθινή: οι μπανάνες, ο καφές, το βιβλίο που δανείστηκε από τη βιβλιοθήκη ο Άλφονς, τα πουλόβερ. Ενθουσιάζομαι με την εικονογράφηση που είναι τόσο μη-ωραιοποιητική, που δείχνει τα βλέφαρα να κλείνουν από την εξάντληση και το σπίτι ακατάστατο και τις φιγούρες που συνομιλούν ίσως με την Πίπη Φακιδομύτη και ακόμα και τα Moomins. Κάθε πράγμα στη θέση του, που θα έλεγε και ο μπαμπάς του Άλφονς.

Τα βιβλία του Άλφονς είναι μια μεγάλη σειρά και ένα ολόκληρο ράφι στον «Μάρτη». Τον είχα γνωρίσει, αλλά κάπως τον είχα ξεχάσει και δεν τον είχα φέρει σε αυτή μας την κουβέντα. Απορώ γιατί… Η Άννα Παπαφίγκου, μεταφράστρια της σειράς και συνιδρύτρια των εκδόσεων, εξηγεί πολύ ωραία την ιστορία της Gunilla Bergström και την παγκόσμια επιτυχία του Άλφονς που έχει να κάνει, λέει, με την παραδοχή πως δεν είμαστε τέλειοι. Άλλο που εγώ τον βρίσκω τέλειο… Στα βιβλία της σειράς, ο Άλφονς εμφανίζεται σε διάφορες ηλικίες και στιγμές της ζωής του. Η Bergström, αν το καταλαβαίνω καλά, δεν έγραψε τις ιστορίες γραμμικά ακολουθώντας το μεγάλωμα αυτού του παιδιού, αλλά ακατάστατα, σαν να αφηγείται ιστορίες καθημερινότητας από μνήμης. Έτσι, ο Άλφονς κάνει μια μωρουδιακή ζημιά, στο επόμενο βιβλίο πάρτι και σε ένα άλλο τακτοποιεί τα ψώνια ανεβασμένος σε μια σκάλα. Κάθε πράγμα στον καιρό του, δηλαδή.