zougla: Ουπς

Η Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού και η Μαρία Τοπάλη διαβάζουν βιβλία για παιδιά και τα συζητούν μεταξύ τους — γραπτά. Κάθε Τρίτη!

Όλιβερ Τζέφερς, Ουπς
Απόδοση στα ελληνικά: Φίλιππος Μανδηλαράς
Εκδόσεις Ίκαρος, 2012

Η Μαρία στη Νίκη:

Αγάπησα το Ουπς, όπως αποδίδει ελεύθερα —και επιτυχημένα— το Stuck του πρωτοτύπου ο Φίλιππος Μανδηλαράς κυρίως χάρη στον τρόπο που τελειώνει. Στην παιδική λογοτεχνία καμιά φορά κερδίζει όχι ο υπερβολικά καινοτόμος όσο όποιος ξέρει να πατήσει με τον δικό του, ιδιαίτερο τρόπο πάνω σε οικεία μοτίβα, επιχειρώντας μόνο τη μικρή αλλά κρίσιμη ανατροπή. Ένας πιτσιρικάς κάνει μια ασήμαντη ζημιά, νευριάζει λίγο, πάει να τη διορθώσει, κάνει μια μεγαλύτερη και μετά άλλη μια και άλλη μια. Μέχρι λίγο πριν το τέλος πραγματοποιείται μια αριστοτεχνική κλιμάκωση, που θυμίζει την περιδίνηση του τρανς, τον Ευγένιο Τριβιζά, τις επαναλήψεις που κορυφώνουν την ένταση σε παραδοσιακά παιδικά τραγούδια (ντίλι-ντίλι το καντήλι…). Η εικονογράφηση παρακολουθεί τα γεγονότα· αντικείμενα και πλάσματα εκτοξεύονται από τον μικρό διαβολάκο και —«ουπς!»— μένουν κολλημένα, φρακαρισμένα πάνω στο δέντρο. Το δέντρο, όμως, θυμίζει πονηρά την αφάνα ενός ξεμαλλιασμένου κεφαλιού, αναδιπλασιάζοντας ό,τι μάλλον συμβαίνει στο μπερδεμένο, έξαλλο από θυμό κεφάλι του μικρού ήρωα. Στο τέλος, όπως συχνά συμβαίνει στη ζωή, το παιδί συναντιέται ανακουφιστικά, ηδονικά με το φαινομενικά ευτελές αντικείμενο του πόθου του: έναν μικρό χαρταετό. Για χάρη του θυσιάστηκαν φάλαινες και σπίτια, νεροχύτες, γάτες και πυροσβεστικά οχήματα — ο κόσμος όλος. Χορτάτος από ευτυχία ο μικρός πέφτει για ύπνο, γυρίζοντας απλώς την πλάτη στον χαμό που έχει προκαλέσει. Καμία αποκατάσταση της τάξης δεν λαμβάνει χώρα, καμία έμμεση ή άμεση συγνώμη ή μεταμέλεια δεν εκμαιεύεται. Αυτό που προπάντων ανταμείβεται είναι η επιμονή στην ικανοποίηση της απενοχοποιημένης επιθυμίας.

Η Νίκη στη Μαρία:

Καθώς συμβαίνουν όλες αυτές οι καταστροφές και ο μικρός Φλόιντ προσπαθεί να προσγειώσει ξανά με τον πλέον παράλογο τρόπο τον χαρταετό του, υπάρχουν μερικά ψήγματα λογικής. Ο Φλόιντ ανησυχεί για την σκάλα που δανείστηκε από τον γείτονα και πρέπει πάση θυσία να επιστραφεί. Αρκετά ρεαλιστική (και έτσι διασκεδαστική) η απεικόνιση της παιδικής σκέψης. Η παρέλαση των παράλογων αντικειμένων που σκαλώνουν πάνω στο δέντρο μοιάζει όντως να αποτυπώνει μια συλλογή από πράγματα που ενδιαφέρουν τα μικρά παιδιά: ένα μεγάλο φορτηγό, μια μπογιά, το αυτοκίνητο των γονιών, ένας ουρακοτάγκος, το πυροσβεστικό όχημα με τους πυροσβέστες… Μια συλλογή πραγμάτων που, σε μικρή κλίμακα, δηλαδή σε μορφή παιχνιδιού, μπορούν να βρεθούν σε ένα ακατάστατο παιδικό δωμάτιο, αλλά ξαφνικά στο βιβλίο μεγαλώνουν, αποκτούν πραγματικές διαστάσεις και εκσφενδονίζονται μαγικά, σκαλώνοντας στο δέντρο, το οποίο δεν λυγίζει από το βάρος τους.

Αυτή η συλλογή μοιάζει ταυτόχρονα με τη συλλογή αντικειμένων που συναντάμε στο εν γένει εικαστικό σύμπαν των βιβλίων του Jeffers. Πράγματα που έρχονται και φεύγουν από τις σελίδες του Ουπς, προσγειώνονται και σκαλώνουν στις σελίδες άλλων βιβλίων. Ξεκινάει έτσι ένα παιχνίδι αναζήτησης, σκαλώματος και σκανταλιάς. Από βιβλίο σε βιβλίο, στις θάλασσες και τους ουρανούς, κάτω από τον καναπέ, στη βιβλιοθήκη και το κουτί με τα παιχνίδια…