zougla: Πού ψάχναμε παλιά;

Η δημοσιογραφική έρευνα στην προ Google εποχή

—της Όλγας Σελλά—

Την αφορμή γι’ αυτό το κείμενο την έδωσε μια ανάρτηση της δημοσιογράφου Λίνας Παπαδάκη, που έγραψε σήμερα στον προσωπικό της λογαριασμό στο facebook: «Τον Σεπτέμβριο του 1998 ιδρύεται η Google. Λίγα χρόνια αργότερα μπαίνει στη ζωή μας. Θυμόμαστε πώς ψάχναμε πριν;». Οι απαντήσεις από κάτω, πολλές. Αλλες αστείες, άλλες περιγραφικές άλλων εποχών και βιωμάτων.

Αλήθεια, πού ψάχναμε όταν δεν υπήρχε το Google; Πού αναζητούσαμε πληροφορίες και στοιχεία για τα κείμενά μας, από πού αντλούσαμε φωτογραφίες για την εικονογράφησή τους;

Θυμάμαι ότι τα τότε δημοσιογραφικά γραφεία, στο πολιτιστικό τουλάχιστον, αλλά και σε άλλα τμήματα —όπου χρειάζονταν αρχεία με στοιχεία χρόνων— δεν είχαν απλώς ένα κομπιούτερ, τη θήκη για το κινητό και ένα δυο προσωπικά αντικείμενα. Ήταν γεμάτα —ανάλογα με τον βαθμό οργανωτικότητας του συντάκτη και την ικανότητά του για ταξινόμηση— από ντοσιέ, φακέλους, βιβλία κάθε είδους. Είχαμε και βιβλιοθήκες πίσω από κάθε γραφείο. Κι εκεί τοποθετούσαμε όχι μόνο τα βιβλία της νέας, κάθε φορά, σοδειάς (για όποιον έκανε ρεπορτάζ βιβλίου), αλλά και βιβλία χρήσιμα, απ’ όπου θα μπορούσαμε να αντλήσουμε υλικό για μελλοντικά θέματα και ρεπορτάζ.

Bob Silvers edited The New York Review of Books

Ο Bob Silvers, αρχισυντάκτης του The New York Review of Books, στο γραφείο του

Στην Καθημερινή είχαμε κι ένα τεράστιο και πλουσιότατο φωτογραφικό αρχείο, με μακρόστενους φακέλους αλληλογραφίας, μεγέθους Α4, κομμένους από τη φαρδιά πλευρά τους, όπου αλφαβητικά τοποθετούσαμε φωτογραφίες ηθοποιών, συγγραφέων κ.ο.κ. Εκείνο ήταν το αρχείο των προσώπων. Ψάχνοντας κάθε φορά βρίσκαμε συγκλονιστικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες και, όποτε ένας καλλιτέχνης έφευγε από τη ζωή, η πρώτη μας κίνηση ήταν να ψάξουμε σ’ αυτούς τους φακέλους τι φωτογραφίες του υπήρχαν. Τεράστια η απογοήτευση στο άκουσμα της φράσης «δεν υπάρχει καμία», φράση που συνήθως αφορούσε τους λιγότερους προβεβλημένους καλλιτέχνες. Και τους λιγότερο φωτογραφημένους, φυσικά.

Ο κάθε συντάκτης βέβαια είχε και το προσωπικό αρχείο του. Για παράδειγμα, η Μαρία Κατσουνάκη είχε ένα τεράστιο κινηματογραφικό αρχείο. Με λευκώματα, με μονογραφίες σκηνοθετών, με φωτογραφίες από ταινίες, από γυρίσματα, με ξένα βιβλία για τον κινηματογράφο. Η βιβλιοθήκη της Γιώτας Συκκά στέναζε από τα λευκώματα με υλικό από αρχαιολογικούς χώρους, από τους οδηγούς μουσείων, από τα ντοσιέ με τις κάθε λογής αποφάσεις του υπουργείου Πολιτισμού. Ο Νίκος Βατόπουλος είχε ένα εξαιρετικό αρχείο με φωτογραφίες ξένων λογοτεχνών. Αργότερα έφτιαξα κι εγώ το δικό μου, με έλληνες λογοτέχνες. Νομίζω αρκούντως πλούσιο.

howard_3_in_newsroom

Τα γραφεία της The Post, Ohio University, 1975

Αυτά ως προς την εικονογράφηση. Τα στοιχεία και οι πληροφορίες, βέβαια, ήταν το κρισιμότερο για κάθε θέμα, και βάρδα μην έσκαγε είδηση λίγο πριν το κλείσιμο. Κάθε είδους είδηση. Εκεί επιστρατεύαμε ό,τι βιβλίο κρατούσαμε επί του γραφείου ή στις βιβλιοθήκες μας, επιστρατεύαμε ό,τι θυμόμαστε ασφαλώς για το πρόσωπο ή για το θέμα με το οποίο καταπιανόμασταν, και συχνότατα διασταυρώναμε τα στοιχεία με άλλους συναδέλφους, άλλων εφημερίδων, του αντίστοιχου τμήματος, του ίδιου ρεπορτάζ. Συζητούσαμε, ανταλλάσαμε απόψεις, οπτικές, κρίσεις. Το βασικό είναι ότι συζητούσαμε.

Οι νεκρολογίες ήταν το χειρότερο. Γιατί πώς να θυμάσαι απ’ έξω πότε γεννήθηκε ο καθένας; Πότε έβγαλε το πρώτο του βιβλίο; Πότε ανέβηκε πρώτη φορά στη σκηνή;

Θυμάμαι όταν εκδόθηκε το Θεατρικό Λεξικό του αείμνηστου Θόδωρου Έξαρχου τι πανηγύρια κάναμε. Μας έλυσε τα χέρια. «Ευαγγέλιο» ήταν για χρόνια. Μέχρι τα χρόνια του google. Πολύ γρήγορα όλα τα στοιχεία ήταν εκεί, στη διάθεσή μας, ανά πάσα στιγμή. Και με την εξέλιξη του μέσου, του google, και οι φωτογραφίες.

96b8535e3dbe32c1b78d74f6c3729ee2--photos-vintage-mens-vintage

Και οι αγωνίες του ψαξίματος σταμάτησαν. Και φωτογραφίες πάντα υπήρχαν στη διάθεσή μας. Και τα βιογραφικά στοιχεία δεν χρειάζονταν διασταύρωση. Ήταν τα χρόνια του Google. Και μαζί σταμάτησαν και οι πολλές συνομιλίες με τους συναδέλφους για επιβεβαίωση, για απορίες, για συμπληρώματα. Η δουλειά έγινε πιο ατομική, η οθόνη έγινε, και συνεχίζει να είναι, ο συνομιλητής πολλών.

Μου αρέσει να γκουγκλάρω. Μου (μας) έλυσε τα χέρια σε πολλά. Η ευκολία μπήκε και στη δημοσιογραφική ζωή. Με τα αρνητικά και τα θετικά που συνεπάγεται κάθε ευκολία.

office