zougla: Αγριολούλουδα

Η Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού και η Μαρία Τοπάλη διαβάζουν βιβλία για παιδιά και τα συζητούν μεταξύ τους — γραπτά. Κάθε Τρίτη!

Liniers: Αγριολούλουδα
Εκδόσεις Ίκαρος, 2023

Η Μαρία στη Νίκη:

Πριν ακόμα διαβάσω στην ιστοσελίδα του εκδότη για τον δημιουργό του βιβλίου, τον Αργεντίνο κομίστα Liniers (1973), πριν τον γκουγκλάρω για να πληροφορηθώ πόσο διάσημος και σημαντικός είναι, είχα ήδη εντυπωσιαστεί από τα σκίτσα του. Οι φάτσες των τριών μικρών κοριτσιών, χαμένων στη ζούγκλα, η ίδια η εξωτική ζούγκλα του μικρού νησιού, τα πλάσματα, οι συνθέσεις, τα απλά καρέ που κορυφώνουν κάθε τόσο την αφήγηση σε ένα μεγαλύτερο που ζουμάρει σε μια φάτσα – σκέτη απόλαυση. Αλλά, αναρωτιέμαι: απόλαυση για τον ενήλικα, σίγουρα, για το παιδί όμως;

Θα συμφωνήσω ότι το καθαρά αισθητικό μέρος δεν έχει ηλικία. Μπορούν να το απολαύσουν εξίσου μεγάλοι και πολύ μικροί. Αν μιλήσουμε όμως για την ιστορία καθαυτή, όπως την αφηγείται ο Liniers, θα συναντηθούμε με τις αμφιβολίες μου. Μου θύμισε ένα βιβλίο που αγαπούσα όταν ήταν πολύ μικρά τα παιδιά μου, το βραβευμένο «The baby who wouldn’t go to bed», της βρετανίδας HelenCooper. Και εκεί υπήρχε ένα φανταστικό ταξίδι με περιπέτειες που σιγά-σιγά αποκαλυπτόταν ότι λάμβανε χώρα ολόκληρο μέσα στο παιδικό δωμάτιο, κι ότι η άγρια τίγρης ήταν μονάχα ένα λούτρινο ζωάκι. Αυτή είναι η βασική ιδέα και στα «Αγριολούλουδα» που συζητάμε εδώ. Ας καταθέσω στο σημείο αυτό ότι και το «The baby who wouldn’t go to bed»μάλλον εμένα την ίδια είχε κυρίως γοητεύσει, παρά τα παιδιά μου. Εγώ ήμουν σε θέση να καταλάβω το τρικ ανάμεσα στην πραγματικότητα και το παραμύθι, που είναι το βασικό εύρημα των βιβλίων αυτών. Το πολύ μικρό παιδί όμως, χαρακτηρίζεται από την ακριβώς αντίθετη ιδιότητα, να συγχέει από φυσικού του την φαντασία και την πραγματικότητα, το όνειρο και την καθημερινότητα. Τι έχει να κομίσει ένα βιβλίο που στηρίζεται σε αυτό ακριβώς; Μας δείχνει τάχα ο συγγραφέας πόσο καλά καταλαβαίνει την παιδική ψυχή; Αυτό το δείχνει ένας ενήλικας σε άλλους ενήλικες; Τα παιδιά τι απομένει να εισπράξουν;

Δεν ξέρω δηλαδή πόσο καλά, πόσο «παραμυθένια» πραγματοποιείται η μετάβαση από τον έναν κόσμο στον άλλον στα «Αγριολούλουδα». Πόσο αποτελεσματικό είναι το παραμύθι. Κι αυτή η ταμπέλα που λέει «Μόνο η πραγματικότητα μπορεί να σκοτώσει έναν δράκο», παραείναι συνθηματική και έξυπνη και φιλόδοξη. Καμιά φορά, άμα κλείνει υπερβολικά πολύ το μάτι στους ενήλικες ένα παιδικό βιβλίο, παύει απλώς να είναι παιδικό. Και φοβάμαι ότι τον τελευταίο καιρό όλο και πιο συχνά συναντιέμαι με τέτοια βιβλία, πανέξυπνα και καλοφτιαγμένα, αλλά από τα λάθος υλικά.

Η Νίκη στη Μαρία:

Ίσως να έχεις δίκιο. Αλλά και τι πειράζει αν τα παιδιά δεν καταλάβουν τη μετάβαση; Κι αν συνεχίσουν να πιστεύουν πως υπάρχουν και δράκοι και κουκλάκια και ψεύτικα αεροπλάνα και αληθινά; Όλα μαζί και ταυτόχρονα. Κι αν το σημείωμα για τον δράκο το άφησε εκεί γραμμένο μια παιχνιδιάρα μαμά ή ένας μπαμπάς που ζήλεψε τον φανταστικό κόσμο; Ένας ενήλικας δηλαδή που θέλει να παίξουν μαζί του τα παιδιά, να τον συμπεριλάβουν. Το σημείωμα μοιάζει να είναι γραμμένο από εκείνον τον ίδιο ενήλικα που παρακολουθεί από ψηλά τα παιδιά να παίζουν και να μιλάνε, από εκείνο το αυτί που καταγράφει με ευαισθησία τους διαλόγους τους και τον τρόπο που τα μικρά κορίτσια χοροπηδάνε από το ένα παιχνίδι στο άλλο, από τη μία φανταστική συνθήκη στην άλλη. Που ζωγραφίζει τα πρόσωπα και αποτυπώνει τα χρώματα του δάσους, ενός δάσους που βρίσκεται στα όρια του πραγματικού και μη-πραγματικού κόσμου. Η υπέροχη αισθητική για την οποία μιλάς, όχι μόνο εξασφαλίζει μια απόλαυση για όλες τις ηλικίες, αλλά και αυτό που απολαμβάνω και νομίζω πως επισημαίνω όταν υπάρχει στα βιβλία, τη δημιουργική επικοινωνία και τη σύνδεση με παλιότερες εικονογραφήσεις και παραδόσεις. Μου άρεσε πολύ που αποτυπώνονται τόσο γλυκά και διακριτικά οι διαφορετικές ηλικίες των κοριτσιών και οι μεταξύ τους δυναμικές – πώς μία ξέρει κάτι λίγο παραπάνω, πώς επιμένει η μικρή πως εκεί θα βρουν τον γορίλα, που λέει «έι, περιμένετέ με!» καθώς ξεμένει πίσω από τις αδερφές της. Και λιγάκι συγκινήθηκα, όταν κάτω από το χιόνι με γεύση ποπ-κορν, μέσα στο αλάτι και το αφράτο καλαμπόκι, ακούγεται αυτός ο μικρός διάλογος:

— Είμαι στεναχωρημένη.
— Γιατί;
— Μου λείπει κάποιος, αλλά δεν θυμάμαι ποιος.
— Φταίει που είμαστε στο δάσος. Σε κάνει να νιώθεις πράγματα που δεν καταλαβαίνεις.

Έτσι. Και μετά λίγο γαργαλητό. Και μετά λίγη απομάγευση. Ένα τραπέζι που πρέπει να στρωθεί. Το συστήνω. Μου φαίνεται απολαυστικό και από εκείνα που και λόγω του κομίστικου φορμάτ του θα βάλει τα παιδιά σε διάλογο, θα τα κάνει να φτιάξουν σενάρια και δικά τους μικρά βιβλία με γοριλάκια και δράκους. Και εξωτικά, πολύ-πολύ άγρια αγριολούλουδα. Μόνο πλεονασμοί!