zougla: Македонија: παίζοντας με τις λέξεις

Македонија: παίζοντας με τις λέξεις

—του Γιώργου Τσακνιά—

Ακολουθούν ορισμένες παρατηρήσεις σχετικά με την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων σχετικά με την ονομασία της γειτονικής χώρας, με την επιφύλαξη ότι βασίζονται στο τρέχον ρεπορτάζ και ότι ο γράφων δεν είναι διπλωμάτης ή ειδικός στις διεθνείς σχέσεις.

Στο ρεπορτάζ περί διαπραγματεύσεων για το «μακεδονικό» διαβάζω πως χθες ο υπουργός εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς δήλωσε: «στο Σκοπιανό παίζει ρόλο η λέξη που θα χρησιμοποιηθεί στο σύνθετο όνομα να μην είναι στην αγγλική αλλά στα σλάβικα» και ότι «τα κυριότερα ζητήματα που μας απασχολούν είναι το όνομα, η χρήση του ονόματος, η ταυτότητα και η εμπορική χρήση». Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Σημαίνει ότι, ανεξαρτήτως του επιθετικού προσδιορισμού (Νέα, Βόρεια, Άνω κ.ο.κ.), θέλουμε το κύριο ουσιαστικό να είναι Μακεντόνιγια (Македонија, το οποίο στο λατινικό αλφάβητο μεταγράφεται ως Makedonija) και όχι Macedonia κι επίσης ζητάμε αυτό να ισχύει παντού. Π.χ. στον ΟΗΕ, μπροστά από τον εκπρόσωπο της χώρας, το ταμπελάκι να μη γράφει Macedonia αλλά Makedonija.

Στην πραγματικότητα, δύο λαοί τσακώνονται για μια λέξη που δεν ανήκει σε καμία από τις δύο γλώσσες που οι λαοί αυτοί μιλούν και δεν γράφεται καν στα αλφάβητα που αυτοί χρησιμοποιούν (ελληνικό και κυριλλικό), δηλαδή για την ιδιοκτησία του διεθνούς (αγγλικού) όρου: Macedonia. Παίζουμε με τις λέξεις. Αλλά, για να είμαστε δίκαιοι, τι άλλο είναι η διπλωματία, αν όχι παιχνίδι με τις λέξεις;

Από τη μια, κάτι τέτοιο, εφ’ όσον επικρατήσει —και αφού δούμε με ποιους ακριβώς όρους (δεν είναι τυχαίο ότι ο Κοτζιάς αναφέρει «χρήση του ονόματος, ταυτότητα και εμπορική χρήση»)— λύνει μερικά υπαρκτά ζητήματα, π.χ. με την εμπορική ονομασία: ο βορειοελλαδίτικος χαλβάς θα μπορεί ενδεχομένως να πωλείται ως «Macedonian halva», ενώ ο «χαλβάς των άλλων» πιθανόν να πρέπει να γράφει επάνω «Makedonski halva» ή «Makedonian halva» ή «Halva from Makedonija».

Υπαρκτά ζητήματα, άξιζε όμως τόση φασαρία και τόση γελοιότητα από δύο λαούς —που και οι δύο έχουν χίλια δυο άλλα σοβαρά θέματα— επί είκοσι χρόνια και; «Το όνομά μας είναι η ζωή μας» ή μήπως στην πραγματικότητα «η ονομασία του χαλβά είναι η ζωή μας», γιατί απλώς δεν έχουμε καταφέρει ακόμα ως κοινωνία να πάψουμε να παίζουμε με τις λέξεις, να διακρίνουμε το σημαντικό και να προχωρήσουμε επιτέλους παρακάτω από εκεί που βρισκόμασταν ιδεολογικά στα τέλη του 19ου αιώνα; Και μπορεί η διπλωματία να είναι παιχνίδι με τις λέξεις, η πολιτική όμως δεν είναι —ή δεν πρέπει να είναι— μόνο αυτό. Η πολιτική και των δύο χωρών είναι που μεγέθυνε το ζήτημα, η δε ευθύνη για την έκταση που βλακωδώς πήρε βαραίνει περισσότερο την μεγαλύτερη, παλαιότερη, ισχυρότερη και πλουσιότερη από τις δύο χώρες, δηλαδή την Ελλάδα.

Πάντως, από πολιτική σκοπιά, μια τέτοιου τύπου λύση έχει πλεονεκτήματα. Οι μεν γείτονες θα πάρουν την ικανοποίηση ότι αυτοπροσδιορίζονται σχεδόν όπως επιθυμούν: Македонија με έναν —γεωγραφικό ή άλλο— προσδιορισμό μπροστά. «Πήραμε αυτό που οι Έλληνες μάς αρνούνταν εδώ και δύο δεκαετίες», κάπως έτσι θα πουληθεί, κι ας μην είναι ακριβές (για μεγάλο διάστημα αρνιόνταν εκείνοι τη σύνθετη ονομασία). Στη δε Ελλάδα, πολλοί μπορούν να καταπιούν τη λύση αυτή χωρίς μεγάλα προβλήματα: διότι το Μακεντόνιγια φυσικά δεν είναι παράγωγο του Μακεδονία· είναι απλώς το Μακεδονία σε άλλη γλώσσα (τη μακεδονική, που όμως δεν θα είναι μακεδονική αλλά μακεντόνσκι και πάει λέγοντας). Οι όρκοι λοιπόν ότι δεν θα δεχτούμε παράγωγο, σύνθετο κ.ο.κ. μπορείς να πεις ότι τηρήθηκαν.

Παίζοντας με τις λέξεις, πάντα.

* * *