zougla: Το τελευταίο τρόλεϊ

Αυτό δεν είναι τραγούδι #1152
DJ της ημέρας, ο Γιώργος Τσακνιάς

Ο πατέρας του ήταν Γεωργιανός: Σάλβα Οκουτζάβα, κομισάριος στη διάρκεια του Εμφυλίου και αργότερα υψηλόβαθμο στέλεχος του Κόμματος, προστατευόμενος του Σέργκο Ορτζονίκιτζε. Το 1937 συνελήφθη ως τροτσκιστής και εκτελέστηκε λίγο αργότερα μαζί με τα δύο αδέρια του. Η μητέρα του ήταν Αρμένια: Ασχέλ Ναλμπαντιάν, ανιψιά του ποιητή Βαχάν Τεριάν. Το 1939 συνελήφθη για αντισοβιετικές ενέργειες και εκτοπίστηκε σε Γκουλάγκ.

Ο ίδιος ο Μπουλάτ ήταν μάλλον Ρώσος: ρώσικα μιλούσε και ρώσικα έγραφε. Το 1941, στα δεκαεφτά του, πήγε εθελοντικά στον στρατό και πολέμησε τους ναζί. Μετά τον πόλεμο επέστρεψε στην Τιφλίδα, όπου τέλειωσε το σχολείο, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο και έπιασε δουλειά ως δάσκαλος. Το 1956, τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Στάλιν, όταν ο Χρουστσόφ ξεκίνησε την «αποσταλινοποίηση» και το «λιώσιμο των πάγων», ο Μπουλάτ εγκαταστάθηκε στη Μόσχα. Εργάστηκε ως διορθωτής στον εκδοτικό οίκο «Νέα φρουρά» και αργότερα στη Λιτερατούρναγια Γκαζέτα. Την ίδια εποχή άρχισε να γράφει ποιήματα, να τα μελοποιεί και να τα παρουσιάζει ο ίδιος, τραγουδώντας και συνοδεύοντας το τραγούδι με κιθάρα.

Ο Οκουτζάβα θεωρούσε τον εαυτό του ποιητή και όχι μουσικό. Αρχικά είχε μάθει τρία ακόρντα όλα κι όλα· προς το τέλος της ζωής του, κάποια στιγμή δήλωσε ότι πλέον ήξερε εφτά. Έδινε συναυλίες, επίσης ηχογραφούσε τα τραγούδια του πρόχειρα κι έδινε τις κασέτες σε φίλους. Αντίγραφα κυκλοφορούσαν χέρι με χέρι· έμειναν γνωστά ως μαγκνιζτνάτ (κατά το σαμιζντάτ). Τα τραγούδια και τα ποιήματά του αγαπήθηκαν πολύ και σύντομα έγινε γνωστός όχι μόνο στην ΕΣΣΔ αλλά και διεθνώς. Μόνο από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 και εξής άρχισαν τα έργα του να εκδίδονται και παρουσιάζονται επίσημα· παρ’ όλο που η ποίησή του δεν ήταν πολιτική, ήταν πρωτότυπη και ιδιόρρυθμη· συνεπώς, όχι ιδιαίτερα σοβιετική.

Ακούμε το «Τελευταίο τρόλεϊ». Ακολουθούν οι στίχοι και η μετάφρασή μου στα ελληνικά.

Последний троллейбус

Когда мне невмочь пересилить беду,
когда подступает отчаянье,
я в синий троллейбус сажусь на ходу,
в последний, в случайный.

Последний троллейбус, по улицам мчи,
верши по бульварам круженье,
чтоб всех подобрать, потерпевших в ночи
крушенье, крушенье.

Последний троллейбус, мне дверь отвори!
Я знаю, как в зябкую полночь
твои пассажиры, матросы твои
приходят на помощь.

Я с ними не раз уходил из беды,
я к ним прикасался плечами…
Как много, представьте себе, доброты
в молчанье, молчанье.

Последний троллейбус плывет по Москве,
Москва, как река, затухает,
и боль, что скворчонком стучала в виске,
стихает, стихает.

Το τελευταίο τρόλεϊ

Τη θλίψη ν΄ αντέξω αν πια δεν μπορώ,
απ΄ την απελπισία αν παραπαίω,
σ’ ένα τρόλεϊ γαλάζιο αμέσως πηδώ,
σ’ ένα τυχαίο, στο τελευταίο.

Πάρε με, τρόλεϊ, στους δρόμους μαζί
και στις λεωφόρους τη νύχτα,
μάζεψε όσους αντέξαν κι αυτοί
την ήττα, την ήττα.

Άνοιξε, τρόλεϊ, τις πόρτες σου·
μεσάνυχτα όταν ηχήσουν,
οι επιβάτες σου, οι ναύτες σου
προστρέχουν να βοηθήσουν.

Τη θλίψη πώς γλίτωσα πάνω σ’ αυτούς
ξανά και ξανά ακουμπώντας…
Ω, τι φοβερή καλοσύνη —ακούς;—
σιωπώντας, σιωπώντας.

Νύχτα, το τρόλεϊ στη Μόσχα κυλά
κι η Μόσχα —ποτάμι— ησυχάζει,
κι ο πόνος που μες στο κεφάλι χτυπά
κοπάζει, κοπάζει.

1957

* * *

Κάθε βράδυ, ένας συνεργάτης ή φίλος του dim/art διαλέγει ένα τραγούδι — ή, μάλλον όχι· αυτό δεν είναι τραγούδι, ή δεν είναι μόνο ένα τραγούδι: είναι μια ιστορία για ένα τραγούδι. Στείλτε μας κι εσείς ένα τραγούδι που δεν είναι τραγούδι στο dimartblog@gmail.com.

* * *