zougla: Όταν μεγαλώσω θα σας πω

Η Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού και η Μαρία Τοπάλη διαβάζουν βιβλία για παιδιά και τα συζητούν μεταξύ τους — γραπτά. Κάθε Τρίτη!

Έφη Λαδά: Όταν μεγαλώσω θα σας πω
Εκδόσεις Ψυχογιός, 2023

Η Μαρία στη Νίκη:

Το βιβλίο έχει πράγματα που μου αρέσουν πολύ και μερικά που μου αρέσουν λιγότερο. Μου αρέσει η εικονογράφηση. Πάντα αγαπώ τις εικόνες που «γράφουν» στη μνήμη μου αβίαστα, με τη μία. Ας πούμε στη σκηνή που οι απέναντι πολυκατοικίες γέρνουν ολόκληρες, ελαστικές σαν κλαδιά δέντρων, με τους ανθρώπους στα μπαλκόνια τους για να ακούσουν τη μικρή Λουΐζα να τραγουδά, υπάρχει αυτή η εικόνα που την αγαπώ ήδη, χωρίς απαραίτητα να θέλω να ξέρω τί ακριβώς «λέει».

Μου αρέσει επίσης η δομή με το μοτίβο που επαναλαμβάνεται: μήπως να γίνει αυτό όταν μεγαλώσει; Μήπως να γίνει το άλλο; Αυτού του είδους τα μοτίβα, και μάλιστα με τη μορφή ερώτησης, δημιουργούν μια κλιμάκωση – γερά εμπεδωμένη άλλωστε μέσα στην ποιητική παράδοση της γλώσσας- που δίνει και στους ενήλικες, όταν διαβάζουν μια τέτοια ιστορία στα παιδιά, την ευκαιρία να γίνουν θεατρικοί.

Μου αρέσει η βασική ιδέα: ένα σωρό τρελαμμένοι ενήλικες προβάλλουν πάνω σε ένα μικρό κοριτσάκι του κόσμου τις προσδοκίες και τις απαιτήσεις, μέχρι που η μικρή «πήζει» και βάζει φρένο στην καλοπροαίρετη καταπίεση.

Μέχρι εδώ, καλά. Τί δεν μου αρέσει; Οι βεβιασμένες ρίμες α λα Τριβιζά. Υπάρχει, ιδίως μετά τον Τριβιζά, που είχε όμως τη δική του ξεχωριστή χάρη και σπιρτάδα και πονηριά, μια τάση να χρησιμοποιούνται ρίμες φτιαγμένες όπως-όπως. Επειδή είναι «παιδικές» όμως, οι ρίμες δεν σημαίνει ότι μπορούν να είναι κακότεχνες. Ας θυμόμαστε ότι αυτήν ειδικά την τέχνη την έχουν ανεβάσει σε πολύ ψηλά επίπεδα άνθρωποι σαν τη Μαριανίνα Κριεζή. Η απλή ρίμα, η «παιδική», θέλει τη δική της μεγάλη τέχνη. Νομίζω ότι το βιβλίο που συζητάμε θα κέρδιζε πολύ αν ήταν γραμμένο απλώς σε πεζά ελληνικά, με ένα καλλιεργημένο παιγνιώδες ύφος. Γιατί ρίμες του τύπου «λένε οι συγγενείς, τρώγοντας γλυκό κεράσι, και ο γείτονας που μάζευε τα φύλλα στο φαράσι» καλύτερα να μένουν. Με βρίσκεις υπερβολική;

Η Νίκη στη Μαρία:

Καθόλου υπερβολική δεν σε βρίσκω. Εμένα οι ρίμες δεν μου άρεσαν καθόλου και με απομάκρυναν από το βιβλίο πάρα πολύ. Καλά, εμένα δεν μου αρέσουν ούτε οι ρίμες του Τριβιζά – ελάχιστο Τριβιζά μπορώ να κρατήσω πια και να απολαύσω και να μοιραστώ με τα παιδιά. Και νομίζω για την ενόχλησή μου προς τον Τριβιζά «φταίει» η Μαριανίνα Κριεζή, η οποία μάλλον ευθύνεται συνολικά για πολλά από τα πράγματα που μου αρέσουν ή δεν μου αρέσουν.

Γυρνώντας όμως πίσω εκεί που άρχισε η Μαριανίνα Κριεζή να ασκεί μια τόσο μεγάλη επιρροή σε εμένα, η Έφη Λαδά ήταν επίσης εκεί. Και οι εικόνες που έφτιαχνε ήταν από τις πιο αγαπημένες μου για πάρα πολλά χρόνια. Η φανταστική εικονογράφηση για Τα Γενέθλια της Ινφάντα (σε δική της διασκευή, εκδόσεις Πατάκη) και για τη Μηλιά του Ροΐδη (σε διασκευή Κώστα Πούλου, εκδόσεις Παπαδόπουλος) μου έμαθε έναν τρόπο να ζωγραφίζω, να διαλέγω και να βλέπω μεγαλώνοντας. Είχα ακόμα ένα φοβερό σημειωματάριο με έργα της Λαδά από μία σειρά που είχε κάνει με μαριονέτες, στο οποίο σημείωνα τα πιο σημαντικά πράγματα της ζωής μου τότε που ήμουν στο δημοτικό. Γιατί τα λέω όλα αυτά; Γιατί ενώ αναγνώριζα στοιχεία από την οικεία και πολυαγαπημένη μου αισθητική, το συγκεκριμένο βιβλίο το βρήκα και σε αυτό το επίπεδο κάπως αδιάφορο. Δεν θα το πρόσεχα δηλαδή αν δεν ήξερα ήδη τη Λαδά. Πολλά από τα υπέροχα παραμυθένια της στοιχεία χάνονται στον ρεαλιστικό κόσμο της μικρής Λουΐζας και σε αυτά τα λίγο μεγάλα «παιδικά» κεφάλια που με κάνουν να νιώθω όπως εσύ για τις εύκολες ομοιοκαταληξίες.

Και για να διαφωνήσω σε κάτι ακόμα μαζί σου, θεωρώ πως το θέμα δεν πολυενδιαφέρει τα παιδιά. Μοιάζει περισσότερο με καλοπροαίρετη συμβουλή προς τους ενήλικες, που τους λέει τρυφερά να μην πιέζουν τα παιδιά με τις δικές τους προβολές και επιθυμίες, να μην παίρνουν τόσο στα σοβαρά όλες τις παιδικές ασχολίες – χρήσιμη συμβουλή και πολύ απαραίτητη. Ωστόσο τα παιδιά τείνουν να συμμετέχουν σε αυτό το παιχνίδι του «τι θα γίνεις όταν θα μεγαλώσεις» και να το διασκεδάζουν. Μπορεί κάπου μέσα τους να καταπιέζονται, αλλά δεν θεωρώ πως το βιώνουν ως καταπίεση όσο είναι μικρά, ούτε ως ένα συνεχές βάρος του ενήλικα προς εκείνα. Κανένα παιδί δεν θα έλεγε «αφήστε με να είμαι παιδί! Αφήστε με να χαρώ… Όταν μεγαλώσω θα σας πω» εκτός αν είχε ακούσει τα ίδια αυτά λόγια από κάποιον μεγάλο ήδη.