zougla: Μπορώ να πάω διακοπές στη σελήνη;

Η Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού και η Μαρία Τοπάλη διαβάζουν βιβλία για παιδιά και τα συζητούν μεταξύ τους — γραπτά. Κάθε Τρίτη!*

*(Απλώς, σήμερα η Τρίτη έπεσε Τετάρτη).

Μπορώ να πάω διακοπές στη σελήνη;
Κείμενο: Moira Butterfield
Εικονογράφηση: Cindy Wume
Μετάφραση: Αργυρώ Πιπίνη
Εκδόσεις Διόπτρα, 2022

Η Μαρία στη Νίκη:

Όταν ήμουν μικρή, λάτρευα τις εγκυκλοπαίδειες. Δεν είμαι σίγουρη ότι πολυκαταλάβαινα — σίγουρα θα ήμουν σε θέση να καταλάβω μέρος μονάχα από όσα περιείχαν. Αλλά μου δημιουργούσαν ένα παράξενο, πολύ χορταστικό διπλό αίσθημα: ερέθιζαν την περιέργειά μου και ταυτόχρονα με καθησύχαζαν. Ήταν σαν- κάτσε να σκεφτώ: σαν να μου έδειχνε κάποιος την υδρόγειο και με διαβεβαίωνε ότι οπωσδήποτε θα μπορούσα με ασφάλεια και σιγουριά να ταξιδέψω παντού. Σαν να σου έδινε κάποιος έναν σταθερό και καλογυαλισμένο διάδρομο απογείωσης. Σαν ένα καράβι με ένα σωρό προμήθειες για να ξεκινήσεις για την περιπέτεια της ζωής σου. Εντάξει, αρκεί με τις παρομοιώσεις. Επιπλέον, οι εγκυκλοπαίδειες και μαζί τους τα βιβλία γνώσης για παιδιά (της εποχής εκείνης…) μου έδιναν την αίσθηση του νόστιμου και θρεπτικού (φοβερή λέξη το «θρεπτικό» όταν είσαι μικρός). Σαν μια φέτα ζεστό ψωμί με βούτυρο και την αγαπημένη μου μαρμελάδα- άντε πάλι, τί έπαθα και σε βομβαρδίζω με παρομοιώσεις – κι ωστόσο, αυτό που θέλω να πω συνέχεια ξεγλιστράει. Πάμε πάλι, εστιάζω: καθόλου τυχαία, η συγγραφέας του βιβλίου που συζητάμε, γράφει στην ιστοσελίδα της ότι την επηρέασε πολύ μια βαριά εγκυκλοπαίδεια που είχαν οι γονείς της όταν ήταν μικρή (ορίστε λοιπόν, είχα δίκιο!).

Είναι ένα τυπικό βιβλίο γνώσης, στημένο με ερωταπαντήσεις. Τί; Πού; Πώς; Αλλά τόσο καλογραμμένο (θα έβαλε ασφαλώς το χεράκι της η μεταφράστρια, σκέφτομαι, που δεν είναι άλλη από την δόκιμη συγγραφέα Αργυρώ Πιπίνη). Να είμαστε όμως δίκαιοι: αν δεν με κέρδιζε ήδη από το εσώφυλλο η εικονογράφηση, θα βαριόμουν πολύ γρήγορα. Τόσα και τόσα τέτοια βιβλία έχω καταναλώσει ως παιδί, ως μαμά, ως αναγνώστρια. Η αισθητική της συγκεκριμένης εικονογράφου, με ένα υπόγειο, καλά χωνεμένο ανατολικο-ευρωπαϊκό άγγιγμα, κάτι από Τσεχία ή Πολωνία ή Ουγγαρία, γειώνει χωρίς να ισοπεδώνει. Ορίστε, να που το βρήκα λοιπόν. Αγάπησα αυτό το βιβλίο γιατί μεταδίδει γνώση χωρίς να τραυματίζει τη φαντασία. Και με μπόλικο χιούμορ. Στο ερώτημα, για παράδειγμα, «Τί υπάρχει στο διάστημα», διαβάζουμε την παραμυθένια, ποιητική, αλλά καθόλου ασαφή απάντηση: «Ο Ήλιος, ένα τεράστιο καυτό αστέρι: Είναι φτιαγμένος από φλεγόμενα αέρια που κινούνται πάρα πολύ έντονα.» (μπράβο Αργυρώ Πιπίνη!). Και άλλωστε «γνωρίζουμε πώς μυρίζουν τα διαστημόπλοια…Έχουν τη μυρωδιά αστροναυτών που έχουν πολλές μέρες να κάνουν μπάνιο!». Να πάρει η ευχή. Το τέλειωσα κιόλας. Θα το ξαναδιαβάσω το συντομότερο. Η μια φέτα απλώς ανοίγει την όρεξη για την επόμενη.

Η Νίκη στη Μαρία:

Εγώ που δεν μεγάλωσα με εγκυκλοπαίδειες (δεν ήταν της μόδας όταν πήγαινα στο δημοτικό), αλλά με διάσπαρτες πρωτο-ιντερνετικές πληροφορίες, ένιωσα πως αυτό το βιβλίο πετυχαίνει να τακτοποιήσει όμορφα και προσεκτικά τον κόσμο. Όμορφα επειδή χρησιμοποιεί ωραίες και πρωτότυπες λέξεις (έχεις απόλυτο δίκιο για τη μετάφραση) και επειδή έχει αυτή την τόσο στρόγγυλη εικονογράφηση, η οποία είχε έναν απροσδιόριστα vintage χαρακτήρα. Το μάτι μου δεν μπορούσε να ξεκολλήσει από τα τέλεια ρούχα που φοράνε τα παιδιά. Δεν είχα σκεφτεί τόσο την σοβιετική αναφορά όσο μια σειρά με βιβλιαράκια (που ήταν πάρα πολύ μόδα όταν ήμουν μικρή) που τα χρωμάτιζες μόνη σου. Ολοστρόγγυλα ανθρωπάκια και αντικείμενα. Το βιβλίο αυτό μοιάζει όντως με θρεπτική φέτα ζυμωτού ψωμιού, κάνει καλό.

Ο κόσμος τακτοποιείται μέσα από απλές ερωτήσεις των οποίων οι απαντήσεις έρχονται σε περισσότερα από ένα επίπεδα πληροφορίας καθιστώντας το βιβλίο κατάλληλο για παραπάνω από μία αναγνώσεις: μια καλή επένδυση δηλαδή. Τα παιδιά μπορούν να το ξεφυλλίσουν και να σταθούν σε όποια ερώτηση τα αφορά, να την ξαναδιαβάσουν μετά από καιρό προσέχοντας τα πιο μικρά γράμματα και τους αριθμούς ή απλά να χαθούν μέσα στην χρωματιστή απεικόνιση των ψαριών. Ο κόσμος τακτοποιείται από έναν αγωνιώδη μεγάλο που θέλει να τον συστήσει στο μικρό παιδί που απορεί και τον περιεργάζεται. Καλύπτει την ίδια ανάγκη που βλέπουμε στον Oliver Jeffers όταν γράφει και εικονογραφεί το μαγικό Βρισκόμαστε εδώ – μόνο που τώρα το παιδί-αναγνώστης μπορεί μόνο του να ψάξει την απάντηση στην εγκυκλοπαίδεια του και να περιηγηθεί στα επιστημονικά πια δεδομένα.

Ο σχεδόν παραπλανητικός τίτλος, αφού το βιβλίο δεν μιλάει για τα ταξίδια στο διάστημα όπως νόμιζα εγώ στην αρχή αλλά για σχεδόν τα πάντα, φτιάχνει έναν κύκλο που ολοκληρώνεται στην προτελευταία σελίδα. Ολοκληρώνει μια περιπλάνηση στις απαντήσεις που τακτοποιούν τον κόσμο με μια ερώτηση της οποίας την απάντηση έχουμε και δεν έχουμε, επιβεβαιώνοντας έτσι την πρόθεση του βιβλίου να μην μένει στα προφανή και τα αυτονόητα αλλά να προσκαλεί τα παιδιά να ρωτάνε και κυρίως να προσπαθούν να βρουν τις απαντήσεις. Τώρα ή στο μέλλον…