zougla: Ένας μάρτυρας της αρχαιολογίας

—του Νικόλα Ζώη—

Είχε διατελέσει διευθυντής των αρχαιοτήτων και των μουσείων της Παλμύρας από το 1963 έως το 2003 – σχεδόν μια ζωή. Τόση ήταν η αγάπη του για το παρελθόν της αρχαίας πόλης της Συρίας, που συνέχισε να πραγματοποιεί έρευνες στην περιοχή μέχρι και δώδεκα χρόνια μετά τη συνταξιοδότησή του. Το μόνο που θα ανέκοπτε το πάθος του Σύρου αρχαιολόγου Χαλέντ αλ Ασαάντ ήταν ο αποτρόπαιός θάνατός του. Τον Ιούλιο του 2015, λίγους μήνες αφότου οι τζιχαντιστές του ISIS είχαν καταλάβει την Παλμύρα, τον αιχμαλώτισαν και τον ανέκριναν για να τους αποκαλύψει πού βρίσκονταν κρυμμένοι οι πολύτιμοι θησαυροί της. Ο 83χρονος αλ Ασαάντ αρνήθηκε να μιλήσει, οι τζιχαντιστές τον αποκεφάλισαν δημοσίως στις 18 Αυγούστου και, σύμφωνα με μαρτυρίες, κρέμασαν το πτώμα του σε ένα στύλο μαζί με την επιγραφή «διευθυντής ειδωλολατρίας».

Την περασμένη Κυριακή, οι συριακές Αρχές ανακοίνωσαν ότι εντόπισαν πιθανότατα τη σορό του. Ηταν μία από τις τρεις που, σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων της Συρίας SANA, ανακαλύφθηκαν στην περιοχή Καχλούλ, ανατολικά της Παλμύρας. Σύντομα θα πραγματοποιηθούν τεστ DNA για να επιβεβαιωθούν οι ταυτότητες των νεκρών, μέχρι τότε όμως η ιστορία του Σύρου αρχαιολόγου και η συμβολή του στην ανάδειξη της Παλμύρας ως Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO βρίσκεται ξανά στην επικαιρότητα.

Όπως λ.χ. υπενθυμίζεται στα σχετικά αφιερώματα, ενώ οι μαχητές του ISIS κατευθύνονταν προς την Παλμύρα και παρόλο που τα εκθέματα του μουσείου της πόλης φυγαδεύονταν από το προσωπικό, ο αλ Ασαάντ έλεγε στους οικείους του: «Είμαι από την Παλμύρα και θα μείνω εδώ ακόμα και αν με σκοτώσουν». Μετά τον θάνατό του, ο συνάδελφός του Αμρ αλ Αζμ δήλωσε: «Διέθετε ένα τεράστιο απόθεμα γνώσης για το πεδίο, το οποίο θα στερηθούμε. Γνώριζε κάθε γωνία και σχισμή. Αυτή η γνώση είναι αναντικατάστατη. Δεν μπορείς απλώς να αγοράσεις ένα βιβλίο και να την αποκτήσεις».

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Χαλέντ αλ Ασαάντ ήταν για την Παλμύρα της Συρίας ό,τι ήταν και ο Χάουαρντ Κάρτερ για την Κοιλάδα των Βασιλέων της Αιγύπτου, ο Μανόλης Ανδρόνικος για τη Βεργίνα, ο Αρθουρ Εβανς για την Κνωσό και τόσοι ακόμα αρχαιολόγοι για τα μνημεία που ανέδειξαν.

Χαλέντ αλ Ασαάντ, Πέτρος Θέμελης και Δημήτρης Αθανασούλης

Τηρουμένων των αναλογιών, ένας από αυτούς είναι και ο Πέτρος Θέμελης, που τόσο έχει συμβάλει στην ανάδειξη της αρχαίας Μεσσήνης ως διευθυντής των εκεί εργασιών. Μιλώντας στην «Κ» για την αφοσίωση του αρχαιολόγου στη δουλειά του, ο Πέτρος Θέμελης λέει: «Χωρίς πάθος για αυτό που κάνεις, δεν μπορείς να αποδώσεις. Πρέπει να αγαπήσεις το έργο, να αφοσιωθείς σε αυτό, να ζήσεις σε ένα χωριό σαν ερημίτης, να ασχολείσαι συνέχεια με τη μελέτη και την ανάδειξη του χώρου. Βέβαια, τον Χαλέντ αλ Ασαάντ τον δολοφόνησαν, γεγονός τραγικό. Είναι ίσως η μοίρα των παθιασμένων ανθρώπων, να πεθαίνουν από την αγάπη τους για αυτό που κάνουν. Υπήρχαν κι άλλοι με το ίδιο πάθος, που φυσικά δεν δολοφονήθηκαν, όπως ο Βίκτωρ Σαρηγιαννίδης, ο οποίος είχε αφοσιωθεί στις ανασκαφές του στο Αφγανιστάν και στην ευρύτερη περιοχή, αντιμετωπίζοντας, θα έλεγε κανείς, και πολλές δυσκολίες από το σοβιετικό καθεστώς. Η έρευνα, πάντως, είναι μια αγάπη εσωτερική. Για εμένα, αυτό που κάνω στην αρχαία Μεσσήνη είναι τρόπος ζωής. Δεν θα μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου μακριά από αυτό το έργο».

Ο Δημήτρης Αθανασούλης, έφορος αρχαιοτήτων Κυκλάδων, μιλάει για τις υπερβάσεις που ενίοτε απαιτεί ο κλάδος του. «O Χαλέντ αλ Ασαάντ, ο αρχαιολόγος της Παλμύρας, με τη θυσία του επιβεβαίωσε ότι η Αρχαιολογία δεν είναι επάγγελμα, είναι πάθος», λέει στην «Κ». «Γιατί η αντίσταση με την ίδια του τη ζωή στην εξουσιαστική βία, που απειλούσε με αφανισμό τα υλικά κατάλοιπα της μνήμης, δεν ήταν απλώς μια συγκινητική πράξη υπηρεσιακού καθήκοντος. Ηταν η απόλυτη προσφορά του απέναντι στην κοινότητα, η δραματική εκδήλωση του χρέους του να υπερασπιστεί τα τεκμήρια της συλλογικής μνήμης απέναντι στον τυφλό φανατισμό που επενδύει μόνο στη λήθη. Οσοι διακονούμε τη μαχόμενη αρχαιολογία, δεν εκπλησσόμαστε από τη θυσία του. Εχουμε την τύχη να βιώνουμε αυτό τον ακατάλυτο δεσμό του αρχαιολόγου με το μνημείο που ανασκάπτει, μελετά, αναστηλώνει και παντί τρόπω προστατεύει, αλλά και την ατυχία να πρέπει να το υπερασπιζόμαστε με θυσίες που, ευτυχώς, δεν χρειάζεται να είναι η ίδια η ζωή μας. Η μαχόμενη αρχαιολογία απέκτησε τον μάρτυρά της. Ας είναι αυτός ο τελευταίος».

Πηγή: Η Καθημερινή

* * *

Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Copy-paste