zougla: Οικογενειακό δείπνο

—της Εύης Τσακνιά—

Μιλώντας για τα παιδικά του χρόνια σε μια τηλεοπτική συνέντευξη του 1979, την οποία ανέβασε προχθές ο Independent, ο Κερκ Ντάγκλας αντιπαρέρχεται γρήγορα τις μελό ερωτήσεις περί των φτωχικών παιδικών του χρόνων, γιατί δεν θεωρεί τη φτώχεια κατόρθωμα. «Εβραίοι μετανάστες από τη Ρωσία ήμασταν», λέει, «τι περιμένατε; Εξάλλου δεν ήμασταν μόνο εμείς πάμφτωχοι, είναι πάρα πολλοί σε όλον τον κόσμο» — και με την ευκαιρία τα χώνει στους πολιτικούς, λέγοντας πως θα έπρεπε να είναι το πρώτο τους μέλημα η εξάλειψη της ακραίας φτώχειας. Επιλέγει λοιπόν μια ανάμνηση από την εκείνη την εποχή, που δίνει ακριβώς το στίγμα της θαρραλέας και εκρηκτικής προσωπικότητάς του και σίγουρα του χιούμορ του, με τον ανάλαφρο και κινηματογραφικό τρόπο που την διηγείται.

Ο Κερκ με τον πατέρα του, με τη μητέρα του και με τις αδερφές του

Η σκηνή έχει ως εξής: όλη η οικογένεια Ντανιέλοβιτς βρίσκεται συγκεντρωμένη γύρω από το τραπέζι πίνοντας τσάι. Ο ίδιος,10 χρόνων τότε, οι έξι αδερφές του,η μητέρα τους και ο «χωριάτης και αγριωπός» πατέρας τους, όπως τον περιγράφει στη συνέντευξη, σε μια από τις σπάνιες φορές που καθόταν μαζί τους, πίνει το τσάι του σε γυάλινο ποτηράκι, όπως το πίνουν οι Ρώσοι, ενώ ταυτοχρόνως δαγκώνει και ένα κύβο ζάχαρης.

Βρίσκεται ως συνήθως σε κακή διάθεση και όλοι παραμένουν σιωπηλοί, τρέμοντας μια πιθανή έκρηξή του.

Λες και αυτή η σκηνή συμπύκνωνε όλη την πατρική καταπίεση, λες και ήταν αυτό το εκκωφαντικό κρακ της ζάχαρης καθώς θρυμματιζόταν από τα δόντια του πατέρα, που πυροδότησε την αντίδραση του μικρού Κερκ να πάρει ένα κουταλάκι, να το γεμίσει με καυτό τσάι και τσακ, σαν να έριχνε με σφεντόνα, να σημαδέψει και να εκσφενδονίσει το υγρό πυρ στη μούρη του έκπληκτου πατέρα.

Και ήταν τόσο συνεπαρμένος από την τόλμη του, που δεν τον ένοιαξε καθόλου που το επόμενο δευτερόλεπτο ο πατέρας του τον άρπαξε,τον στροβίλισε στον αέρα και τον πέταξε στον τοίχο.

Αν και αφηγείται το περιστατικό γελώντας, έχει πλήρη επίγνωση ότι δεν ήταν καθόλου πλάκα,αλλά ρισκάριζε σοβαρά τη ζωή του με την του πράξη αυτή,η οποία τον έκανε φυσικά να αισθανθεί πολύ γενναίος και περήφανος για τον εαυτό του, χωρίς να έχει αλλάξει γνώμη έκτοτε.

Εκείνη την κομβική ημέρα, ο μικρός Ισούρ Ντανιέλοβιτς έγινε ο Κερκ Ντάγκλας. Δεν ήταν πια «ο γιος του ρακοσυλλέκτη», όπως τον φώναζαν στη γειτονιά. Ήταν ήδη ο Κερκ Ντάγκλας που θα κατακτούσε σε λίγα χρόνια με την τέχνη του την συντηρητική και ξενοφοβική Αμερική και που η φήμη του θα έφτανε ως την άκρη του κόσμου.

Ακούγοντας αυτήν τη συνέντευξη του Κερκ Ντάγκλας, δεν μπόρεσα να μην θυμηθώ μια άλλη σχετική περίπτωση στην άλλη άκρη του κόσμου,στη Ρωσία, γύρω στα τέλη 19^ου αιώνα.
Ο Αντόν Τσέχοφ, επιπλήττοντας τον μεγαλύτερο αδερφό του Αλεξάντερ για την άσχημη συμπεριφορά του προς τη γυναίκα του και τα παιδιά του, του θύμισε την τυραννική συμπεριφορά του πατέρα τους προς τη μητέρα τους.

Οικογένεια Τσέχοφ

«Να σου υπενθυμίσω», του είπε, «πως απ’τη μια ο δεσποτισμός του πατέρα μας και από την άλλη τα ψέμματά του κατέστρεψαν τα νιάτα της μάνας μας και βανδάλισαν την παιδική μας ηλικία, σε σημείο που, και σήμερα ακόμα, μόνο που τα σκέφτομαι αρρωσταίνω. Θυμήσου τον τρόμο και την αηδία που νοιώθαμε γι’αυτόν όταν ξέσπαγε σ’εκείνες τις φοβερές κρίσης οργής στο τραπέζι την ώρα του δείπνου,για ασήμαντες αφορμές. Όπως ,ας πούμε,γιατί είχε πολύ αλάτι η σούπα. Που πέταγε κάτω το πιάτο και φώναζε τη μάνα μας ηλίθια.

Βέβαια,ο ευγενής και λεπτεπίλεπτος Τσέχοφ δεν ήταν ο Κερκ. Φυσικά δεν έχουν κανένα νόημα αυτές οι συγκρίσεις, αλλά να, δεν μπορώ να μην φαντάζομαι την σκηνή, που θα μπορούσε να είναι σκηνοθετημένη απ’τον Μπέργκμαν, όπου ο μικρός Αντόν, σηκώνεται αργά από το τραπέζι κρατώντας το πιάτο του, πλησιάζει ήρεμος τον οργισμένο πατέρα και τον περιλούζει με την καυτή σούπα.

Ας μείνουν όμως αυτά τα δυό περιστατικά στη θέση τους στην ιστορία, εκεί που είναι και όπως ακριβώς είναι. Για τα αμέτρητα πιθανά διαφορετικά σενάρια, υπάρχει ευτυχώς η λογοτεχνία και ο κινηματογράφος, που φρόντισαν να εμπλουτίσουν μοναδικά οι μάρτυρες και πρωταγωνιστές αυτών των οικογενειακών δείπνων.