zougla: Το τούνελ της μνήμης

—του Γιάννη Παπαθεοδώρου για τη στήλη Ανώμαλα Ρήματα—

«Μια φορά το χρόνο πήγαινε κάπου που δεν έχεις ξαναπάει». Η λεζάντα που συνόδευε τη φωτογραφία της πρώην παίκτριας του My Style Rocks κ. Ιωάννας Τούνη στο Μνημείο του Ολοκαυτώματος στο Βερολίνο,[1] προειδοποιούσε πως το μοντέλο ίσως να μην ήταν αρκετά εξοικειωμένο με τον χώρο, ή ίσως να τον επισκεπτόταν για πρώτη φορά. Η φωτογραφία της ωστόσο προκάλεσε σάλο καθώς, όπως γράφτηκε, «το μοντέλο στέκεται με ανοιχτά τα πόδια στο μνημείο», «ενώ δε διακρίνεται τι φοράει μέσα από αυτό». Η πόζα, σε συνδυασμό με τα ρούχα, ήταν αρκετή για να εξαγριώσει ορισμένους από τους followers της, καθώς θεωρήθηκε ότι η φωτογραφία προσέβαλλε τη μνήμη των νεκρών. Το γεγονός σχολιάστηκε αρνητικά άλλωστε και από μια άλλη παίκτρια του My Style Rocks, (και φίλη της κ. Τούνη) την κ. Αλεξάνδρα Παναγιώταρου, η οποία δήλωσε πως και η ίδια θα επισκεπτόταν το μνημείο του Ολοκαυτώματος αλλά δεν θα έβγαζε φωτογραφία.[2] Στη διευκρινιστική απάντησή της κ. Τούνη στους επικριτές της, ανέφερε ότι τη σόκαραν οι χυδαίες αντιδράσεις και τα σχετικά σχόλια («γυμνή με ανοιχτά τα πόδια») και υπερασπίστηκε την επιλογή της να ντύνεται με τον τρόπο που θέλει. Γράφει η κ. Τούνη στην ανάρτηση της: «Δεν ντρέπομαι να φαίνεται το “γυμνό” δέρμα μου. […] Το λυπηρό παρελθόν, που σεβόμαστε και που οφείλουμε να γνωρίζουμε, δεν αλλάζει. Ευελπιστώ όμως πως το “πώς πρέπει να είναι μια γυναίκα ντυμένη”, για να είναι “αποδεκτή”, να μην δέχεται χυδαιολογίες, bullying και εκφοβισμό, θα αλλάξει». Για να τρολάρει μάλιστα τους υβριστές της ανέβασε ακριβώς την ίδια φωτογραφία, πειραγμένη με photoshop, φορώντας παντελόνι για να σκεπάσει τα γυμνά της πόδια.[3]

TOUNI

Η Ιωάννα Τούνη στο Μνημείο του Ολοκαυτώματος

Προκλητική βεβήλωση ή άμυνα απέναντι στη λογοκρισία ; Τι μπορεί να συμβεί σε ένα μοντέλο όταν μπει στο τούνελ της μνήμης; Το θέμα θα ήταν ίσως αδιάφορο αν περιοριζόταν μόνο στον τηλεοπτικό ανταγωνισμό της ελληνικής showbiz. Το φαινόμενο ωστόσο δεν είναι στενά ελληνικό και δεν αφορά μόνο τις φωτογραφήσεις μόδας. Η μελέτη του Yolocaust (You Only Live Once και Holocaust)[4] είναι ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα αλλά και από τα πιο ενδιαφέροντα projects πάνω στην «κουλτούρα μνήμης» του Ολοκαυτώματος. Χρησιμοποιώντας τις selfies που ανεβάζουν οι χιλιάδες ανώνυμοι και επώνυμοι επισκέπτες του Μνημείου στο Facebook και στο Instagram, ο σατιρικός ισραηλινός καλλιτέχνης Shahak Shapira εξερευνά τους τρόπους με τους οποίους ανασημασιοδοτείται ο χώρος μέσα από τη σύνδεση της ιστορικής μνήμης με τη σύγχρονη υποκειμενικότητα και τις «εικόνες του εαυτού».

media.media.c6c7adc2-30b9-471f-b523-176028d14e7d.original1024

Από το σχολικό μάθημα μέχρι τη γιόγκα και από την ομαδική εκδρομή μέχρι την εκκεντρική φωτογράφηση μοντέλων και καλλιτεχνών, το Yolocaust είναι πια κομμάτι της βερολινέζικης αστικής ζωής, ενώ έχει προκαλέσει αντιδράσεις και αντι-καμπάνιες για το πώς πρέπει να φέρεται κανείς στο συγκεκριμένο μνημείο.[5] Στον πυρήνα του πάντως, το Yolocaust έχει μια διπλή όψη: αφενός μεν δοκιμάζει τα όρια ανάμεσα στους κανόνες των μνημονικών πρακτικών και τη βεβήλωση των «τόπων της μνήμης», αφετέρου δε εκθέτει τον υπερφίαλο εγωκεντρισμό όσων ζουν με το «σελφοκόνταρο» στο χέρι, αποκαθηλώνοντας, εκούσια ή ακούσια, την ιερότητα της μνήμης του Ολοκαυτώματος, μέσω μιας ιδιάζουσας έμφασης στο ατομική επιβεβαίωση του My style rocks.

Shahak Shapira

Την Πρωτοχρονιά του 2014 ο Shahak Shapira, που κατάγεται από οικογένεια θυμάτων του Ολοκαυτώματος, δέχτηκε επίθεση από Νεοναζί, ενώ τους κατέγραφε να τραγουδάνε αντισημιτικά τραγούδια στο μετρό. Δεν ήταν όμως η πρώτη και η μόνη επίθεση που γνώρισε η οικογένεια του. Εγκατεστημένος στη Γερμανία από το 2002, είδε την έκρηξη της ακροδεξιάς να απειλεί όχι μόνο τη μνήμη των νεκρών Εβραίων αλλά και τη ζωή των νέων Ισραηλινών μεταναστών. Η καλλιτεχνική δουλειά του γύρω από το Yolocaust εξακολουθεί να είναι ένας δραστικός τρόπος παρέμβασης, που θέτει παράλληλα το πρόβλημα της σχέσης του Διαδικτύου με τη δημόσια σφαίρα.[6] Η μεγαλύτερη του επιτυχία έως τώρα είναι πως, μαζί με άλλους σατιρικούς καλλιτέχνες, κατάφερε να «κλειδωθούν» ορισμένοι διαδικτυακοί λογαριασμοί ακροδεξιών χρηστών που προωθούσαν τον ρατσιστικό «λόγο της μνησικακίας». Παράλληλα, πολλοί και πολλές από αυτούς/αυτές που είχαν τραβήξει selfies στο Μνημείο του Ολοκαυτώματος, σε μια ένδειξη συγνώμης και επανόρθωσης, «κατέβασαν» τις φωτογραφίες τους. Στην Ελλάδα, η συζήτηση τέλειωσε πριν καν αρχίσει, με τη μπανάλ ατάκα μιας κοινότυπης φαντασίωσης: «χειμώνα ή καλοκαίρι, το Instagram της Τούνη… καίει!».[7] Έστω και έτσι όμως, όταν η κ. Τούνη μπήκε στο τούνελ της μνήμης, συνάντησε τις στάχτες του Άουσβιτς. Έστω και για λίγο, το «λυπηρό παρελθόν», όπως λέει η ίδια, μπορεί να στοίχειωσε και το δικό της Instragram, δείχνοντας πως η απόσταση ανάμεσα στις selfies φωτογραφίες και τη shellfish φωτογράφιση δεν είναι πια και τόσο μεγάλη.

yolocaust-Artikelbild