zougla: Brazil

Αυτό δεν είναι τραγούδι #1184
DJ της ημέρας, η Μαργαρίτα Ζαχαριάδου

Η λογοτεχνία και ο κινηματογράφος ζουν μερικές από τις ευτυχέστερες στιγμές τους όταν φτιάχνουν δυστοπίες.

Οι δυστοπίες, βέβαια, είναι εκ φύσεως σκοτεινές, στενόχωρες και βλοσυρές. Και μερικές, ελάχιστες φορές, είναι σκοτεινές, στενόχωρες και τρομερά αστείες. Όπως το «Brazil» του Gilliam.

Λέγεται πως ένας από τους τίτλους που είχε σκεφτεί ο σκηνοθέτης ήταν «1984 ½» — σαφής αναφορά αφενός στο «1984» του Όργουελ (το «Μπραζίλ» είναι, πράγματι, κάτι σαν το μικρό, απρόβλεπτο αδερφάκι του παλιού βιβλίου), αφετέρου στο 8½ του Φελίνι, επιρροή στην οποία οφείλει εν πολλοίς το απρόβλεπτο που λέγαμε παραπάνω.

Και το τραγούδι;

Το τραγούδι δεν υπήρχε καθεαυτό στο soundtrack. Αλλά υπήρχε σε όλη την ταινία, σαν ψίθυρος, σαν μουρμουρητό στο στόμα του Sam Lowry-Jonathan Pryce. Και είναι η αντίστιξη στην οποία στηρίζεται ολόκληρο το έργο: η ουτοπία του τραγουδιού από τη μια, η δυστοπία του κόσμου της ταινίας από την άλλη.

Μικρή επιπλέον ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: το τραγούδι Aquarela do Brasil, γραμμένο το 1939 από τον Ary Barroso, χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά σε αμερικανική ταινία στο Saludos Amigos του Walt Disney. Ο Disney είχε συνοδεύσει τον Ρούσβελτ σε μια επίσκεψη στη Βραζιλία στο πλαίσιο ενός προγράμματος σύσφιξης των σχέσεων των ΗΠΑ με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Η ίδια η ταινία του Disney σκοπό είχε να παρουσιάσει τη Βραζιλία θετικά, σαν τουριστικό παράδεισο και τους Βραζιλιάνους ως θεούς της χαράς, αντί για την επικρατούσα ως τότε εικόνα τους ως άχρηστων losers. Ε, όταν ένα τραγούδι το έχει τραγουδήσει η Carmen Miranda, o Bing Crosby και ο Frank Sinatra, μάλλον θα το περάσει το μήνυμα που θες…

* * *

Κάθε βράδυ, ένας συνεργάτης ή φίλος του dim/art διαλέγει ένα τραγούδι — ή, μάλλον όχι· αυτό δεν είναι τραγούδι, ή δεν είναι μόνο ένα τραγούδι: είναι μια ιστορία για ένα τραγούδι. Στείλτε μας κι εσείς ένα τραγούδι που δεν είναι τραγούδι στο dimartblog@gmail.com.

* * *