zougla: Speechless

Αυτό δεν είναι τραγούδι #1067
Dj της ημέρας, ο Γιώργος Τσακνιάς

Οι στίχοι της Laurie Anderson ξεκινούν ως ένα μάλλον προβλέψιμο road song: ήταν καλοκαίρι, εσύ είχες μια άθλια σακαράκα, εγώ δεν είχα να κάνω τίποτα καλύτερο, γυρνούσαμε εδώ κι εκεί — μέχρι και η εικόνα των σημαδιών από τα λάστιχα είναι (εσκεμμένα) στερεοτυπική. Πολύ σύντομα όμως, το απλό και εφηβικό we were going nowhere / just driving around μετατρέπεται σε ένα σπαρακτικό και κλειστοφοβικό τραγούδι για την αλληλοεξάρτηση, για τον φαύλο κύκλο των αδιέξοδων σχέσεων, για τη λεπτή ισορροπία του ανομολόγητου όρκου σιωπής: Speechless.

Στιχουργικά, η ανατροπή έρχεται απότομα, καθώς η ιδιοφυής Laurie περνάει από το σχηματικό μπανάλ στη φιλολογική παραπομπή: Like in that Annie Dillard book. Αναφέρεται σε ένα δοκίμιο της Annie Dillard (γεν. 1945) με τίτλο «Living like weasels». Το θέμα του κειμένου της Dillard, η οποία είναι μία από τους αγαπημένους συγγραφείς της —διαβασμένης— Laurie, είναι παρόμοιο ή συγγενικό με αυτό του τραγουδιού. Η ευθεία αναφορά της Laurie στο κείμενο της Dillard αφορά άλλη μια αναφορά (αναφορά μέσα στην αναφορά, λοιπόν) στον Ernest Thompson Seton (1860-1946) — φυσιοδίφη, καλλιτέχνη, συγγραφέα και συνιδρυτή των αμερικανικού σώματος προσκόπων. Η δεύτερη παράγραφος του κειμένου έχει ως εξής:

Κάποτε, λέει ο Ernest Thompson Seton, κάποιος σκότωσε έναν αετό που πετούσε στον ουρανό. Όταν τον κοίταξε από κοντά, πρόσεξε το κρανίο μιας νυφίτσας με τα σαγόνια καρφωμένα στον λαιμό του αετού. Αυτό που προφανώς είχε συμβεί ήταν ότι ο αετός επιτέθηκε στη νυφίτσα από ψηλά κι εκείνη ενστικτωδώς τινάχτηκε, γύρισε και τον δάγκωσε στον λαιμό — και παρά λίγο να κερδίσει τη μάχη. Θα ήθελα πολύ να μπορούσα να δω αυτόν τον αετό ζωντανό, να πετάει, μερικές βδομάδες ή μήνες προτού τον σκοτώσει ο κυνηγός. Άραγε η νυφίτσα κρεμόταν ολόκληρη από τον λαιμό του σαν γούνα; Ή μήπως ο αετός έφαγε όσο μπορούσε, ξεσκίζοντας με τα νύχια του τη νυφίτσα και λυγίζοντας τον λαιμό του, αφήνοντας έτσι τα κόκαλα να ανεμίζουν;

Στο κείμενο του Adam Jaworski με τίτλο «Aesthetic, communicative and political silences in Laurie Anderson’s performance art» (περιλαμβάνεται στο βιβλίο Silence: Interdisciplinary Perspectives, 1997, συλλογικό έργο σε επιμέλεια του ίδιου), γίνεται αναφορά στο Speechless:

Το Speechless είναι ένα από τα πιο προσωπικά τραγούδια της Anderson. Λέει την ιστορία δύο πραγματικών ανθρώπων και μιας πραγματικής σχέσης. Σύμφωνα με την ίδια, το κομμάτι δεν αφορά απλώς την «απόσταση» σε μια σχέση αλλά καταπιάνεται με την εξουσία και την κυριαρχία. Σε μια συνέντευξη (1994), η Anderson δηλώνει ότι το Speechless αναφέρεται σε «ένα πρόσωπο που πραγματικά δεν μπορεί να μιλήσει γιατί το άλλο πρόσωπο είναι το κυρίαρχο, κι αυτό είναι μια μάχη ζωής και θανάτου: ποιος κατορθώνει να πει πράγματα, εκεί βρίσκεται η εξουσία. Αν δεν μπορείς να αρθρώσεις τα συναισθήματα και τις σκέψεις σου, είναι σχεδόν σαν να μην βρίσκεσαι εκεί. Είσαι στο έλεος του άλλου, ο άλλος μπορεί να πει ποιος είσαι, να σε προσδιορίσει…»

Bright Red

Το Speechless περιλαμβάνεται στο Bright Red (1994), το έκτο άλμπουμ της Laurie Anderson. Είναι καλό δείγμα του ιδιότυπου ραπ της Laurie, η οποία εκφέρει τους στίχους περίπου αντιστρέφοντας τη μέθοδο των ράπερ: χωρίς να τονίζει τη ρυθμική σύμπτωση με τη μουσική, αλλά με μελωδία. Στα ντραμς και στα κρουστά, που κυριαρχούν στο κομμάτι, ο Joey Baron και ο Cyro Baptista αντίστοιχα. Η παραγωγή είναι του Brian Eno, ο οποίος έχει συνεισφέρει ουσιαστικά στη δημιουργία των κομματιών και του άλμπουμ.

Σε μια άλλη συνέντευξή της τη χρονιά που βγήκε το άλμπουμ, η Laurie είπε, σχετικά με την ενορχήστρωση:

«Αρχικά είχα σκεφτεί να φτιάξω το άλμπουμ με αυτή τη σύνθεση: βραζιλιάνικα κρουστά, ντραμς, μπάσο, ακορντεόν, βιολί και πλήκτρα. Η αίσθηση του συγκροτήματος θύμιζε Νίνο Ρότα. Κάναμε κάνα-δυο κομμάτια και άρχισα να ακούω εκεί μέσα πουλιά, διάφορα πράγματα. Μου έλειπαν ήχοι. Κι έτσι άρχισα να το φορτώνω. Μετά, άρχισα να αφαιρώ. Σε ένα κομμάτι, το Muddy River, κάποια στιγμή είχαμε φτάσει να παίζουν εννέα μπασίστες. Άρχισα να αφαιρώ. Έμεινε σχεδόν άδειο». Γελάει. «Υποθέτω πως ήταν η μινιμαλιστική μου περίοδος».

It was August
summer of ‘82
You had that rusty old car
and me
I had nothing better to do

You picked me up
We hit the road
Baby me and you

We shot out of town
drivin’ fast and hard
leaving our greasy skid marks
in people’s back yards

We were goin’ nowhere
Just drivin’ around
We were goin’ in circles
And me?
I was just hanging on

Like in that Annie Dillard book
where she sees that eagle
with the skull of a weasel hanging from it’s neck

And here’s how it happened, listen:

Eagle bites the weasel
Weasel bites back
They fly up to nowhere
Weasel keeps hangin’ on
Together forever

We’re goin’ nowhere
Just drivin’ around
You did all the talking
and me
I didnt’ make a sound.
And if I open my mouth now
I’ll fall to the ground

If I open my mouth
there’s so much I’d say
like I can never be honest
like I’m in it for the thrill
like I never loved anyone
and I never will

Eagle bites the weasel
Weasel bites back
They fly up to nowhere
Weasel keeps hangin’ on
Together forever

I remember that old coat
my grandma used to wear
made of weasels
biting each other’s tails
A vicious circle
an endless ride
on the back of an old woman.

Eagle bites the weasel
Weasel bites back
They fly up to nowhere
Weasel keeps hangin’ on
Together forever

And me? I’m goin’ in circles.
I’m circling around
and if I open my mouth now
I’ll fall to the ground.

* * *

handphone table

Εικόνα εξωφύλλου: Handphone table, εγκατάσταση της Laurie Anderson, MoMA, 1978. Λεπτομέρειες στον κατάλογο του ΜοΜΑ, εδώ.

* * *

Κάθε βράδυ, ένας συνεργάτης ή φίλος του dim/art διαλέγει ένα τραγούδι — ή, μάλλον όχι· αυτό δεν είναι τραγούδι, ή δεν είναι μόνο ένα τραγούδι: είναι μια ιστορία για ένα τραγούδι. Στείλτε μας κι εσείς ένα τραγούδι που δεν είναι τραγούδι στο dimartblog@gmail.com.

* * *