zougla: Postfaktisch

berlin-cover

Με αφορμή το χθεσινό τρομοκρατικό χτύπημα στο Βερολίνο

—της Λένιας Ζαφειροπούλου—

Ακούω πολύ ραδιόφωνο, γερμανικό, βρετανικό, γαλλικό, ελληνικό. Αισθάνομαι πως το ραδιόφωνο, ίσως ακριβώς επειδή δεν είναι πλέον της μόδας, αντικατοπτρίζει καθαρά την κουλτούρα τού δημοσίου λόγου μιας χώρας.

Εχθές λοιπόν έμαθα για το τρομοκρατικό χτύπημα στο Βερολίνο από μια φίλη στο τηλέφωνο και, συνηθισμένη από τα δικά μας έκτακτα δελτία, άνοιξα το γερμανικό ραδιόφωνο στις 22.40, 20 δηλαδή λεπτά πριν το κανονικό δελτίο ειδήσεων. Τίποτα: Στον πολιτιστικό σταθμό τής Ραδιοφωνίας Βερολίνου-Βραδεμβούργου, η προγραμματισμένη εκπομπή σύγχρονης μουσικής. Στον σταθμό πολιτικής δημοσιογραφίας DeutschlandFunk, τρέχει αμέριμνη μια χριστουγεννιάτικη καντάτα ενός ελάσσονος συγχρόνου του Haydn. Και στον πανγερμανικό πολιτιστικό σταθμό dradio Kultur, το καθιερωμένο ραδιοφωνικό θρίλερ τής Δευτέρας. Υπομονή ως τις 23.00. Και σκέφτομαι: να γιατί μια χώρα χρειάζεται γερές δομές: Γιατί; Γιατί όταν ένας σταθμός έχει σιδηρούν πρόγραμμα και όχι εκπομπές με μουσικούλα κι ένα ζεύγος χαλαρών και cool δημοσιογράφων που είναι σαν να ‘χουν πάρει μαζί τους το μικρόφωνο την ώρα που πίνουν καφέ στο κοντινό μπιστρό, όταν λέω υπάρχει σιδηρούν πρόγραμμα, μπορεί να σε διαφυλάξει από την τρομολαγνία, χωρίς να χρειάζεται να είσαι τέρας ήθους. Περιμένω λοιπόν ως τις 23.00. Στις 23.00 λιγόλογες ειδήσεις, με ψυχρό και επίσημο λεξιλόγιο και αυστηρά μόνο με τις επισήμως επιβεβαιωμένες πληροφορίες. Στις 23.05, πεντάλεπτο έκτακτο δελτίο, καθαρά πλαισιωμένο από το γνωστό σηματάκι «Aktuell» του σταθμού, το οποίο ο τακτικός ακροατής αναγνωρίζει ακουστικά. Ένας ήρεμος και χαμηλόφωνος ανταποκριτής ανακοινώνει λίγες περισσότερες λεπτομέρειες με μία κανονική φωνή μικροφώνου, μέσα από ένα στούντιο. Δεν είναι στο ύπαιθρο, δεν κραυγάζει, δεν λαχανιάζει, δεν ακούγεται μέσα από πλήθη ούτε μπροστά από σειρήνες αστυνομικών και ασθενοφόρων, δεν αποδύεται σε γλαφυρές περιγραφές του «τόπου της σφαγής». Σήμερα το πρωί στο Dradio, ένας νηφάλιος ανθρωπολόγος μάς εξηγεί για πολλοστή φορά την λέξη που φέτος ανακηρύχτηκε επισήμως στη Γερμανία λέξη τής χρονιάς: η λέξη είναι postfaktisch και σημαίνει την εποχή όπου τα γεγονότα και τα δεδομένα δεν παίζουν πλέον ρόλο. Είμαστε λέει μια εποχή που δεν κρίνει πλέον σύμφωνα με τη γνώση, αλλά με τη γνώμη και το αίσθημα. Δεν έχει δηλαδή σημασία που η στατιστική μάς λέει πως είναι πολύ πιθανότερο να πεθάνουμε σε αυτοκινητιστικό ατύχημα κι όχι σε τρομοκρατική ενέργεια. Δεν έχει σημασία που η εγκληματικότητα και οι βιασμοί στη Γερμανία έχουν μειωθεί τα δυο τελευταία χρόνια όπου η χώρα έχει πρόσφυγες. Δεν έχει σημασία που μόνο το 1% των βιασμών στη Γερμανία αποδίδεται σε ξένους. Εμείς, οι περήφανοι απόγονοι τού Διαφωτισμού και εύκολοι περιφρονητές των σύγχρονων βαρβάρων θα προτιμήσουμε το αίσθημα, τις θρυαλλίδες, τις κορώνες και τις αισθηματικές εκρήξεις των social media κι όχι τα συμπεράσματα τής στατιστικής. Θα συνεχίσουμε να φοβόμαστε τις τρομοκρατικές ενέργειες, τους πρόσφυγες και τους βιασμούς. Αυτά μας εξηγεί ο επιστήμονας στο ραδιόφωνο.

Κι εγώ για μια ακόμη φορά συγχαίρω αυτή τη χώρα που εξακολουθεί να κάνει την σθεναρότερη αντίσταση μέσα στην Ευρώπη, κι αυτή και η καγκελάριός της. Η Γερμανία κατέστρεψε τον εαυτό της και τους άλλους όταν μπήκε στο τριπ τής λαϊκιστικής παράνοιας και ξέρει τη σημαίνει να μπαίνεις στο τριπ. Και προς στιγμήν αρνείται να μπει. Έτσι σε κανέναν από τους παραπάνω σταθμούς, δεν άκουσα για την χθεσινοβραδινή τρομοκρατική ενέργεια στο Βερολίνο τη λέξη «μακελειό». Την άκουσα όμως στο μικρό ραδιοφωνικό δελτίο ειδήσεων του ΣΚΑΪ σήμερα το πρωί στις 10.30. Οι Γερμανοί δε λένε «μακελειό». Εδώ στη χώρα δεν αγαπούμε την πειθαρχία τους. Αυτόν τον καιρό όμως τους σώζει. Τους σώζει απ’ το να παραδοθούν αμαχητί στο έμφυτο ένστικτο του ανθρώπου που έλκεται παράξενα από τον τρόμο, την φρίκη και την συντριβή των ορίων. Είναι η ίδια έλλειψη πειθαρχίας που εξώθησε πολλούς χθες στα social media, με αφορμή τον φόνο τού Ρώσου πρέσβη, να αναγγείλουν με θριαμβευτική φρίκη τον Γ’ Παγκόσμιο. Συμφωνώ, η εποχή μας μοιάζει με χύτρα που βράζει βασανιστικά αργά. Και δεν έχει σίγουρα τίποτε το λαμπρό και το ηρωικό το να ζεις μες στη θολούρα των ατμών της εποχής σου. Αν όμως κάναμε όλοι μας λίγη περισσότερη υπομονή, με λιγότερα λόγια και λιγότερες μεγαλόστομες χειρονομίες, περισσότερη υπομονή με τους πρόσφυγες, με την φτώχεια, με την κρίση, ίσως και να καταφέρναμε να πεθάνει ο λαϊκισμός από πείνα. Και ίσως αποφεύγαμε να θεωρηθούμε αργότερα από την Ιστορία, οι κοντόθωροι, μικρόψυχοι, ανυπόμονοι και απείθαρχοι πρόδρομοι μιας καταστροφής.

* * *

berlin-cover